Ông Trần Duy Sửu rót mời tôi chén nước chè mới pha sóng sánh màu mật ong rừng, cười khà khà: “Chè Bát Tiên đấy chú ạ. Đời tôi trồng chè đã mấy chục năm, nhưng chỉ thấy giống chè này trồng ở đất Mường Hum là thơm ngon nhất, uống một lần nhớ mãi, uống hai lần thành thèm, uống đến lần thứ ba trở đi thành “nghiện”, chẳng còn muốn uống loại chè khác nữa”.
Hơn chục năm “ăn gió nằm sương”
Lâu nay, tôi nghe nói ở Mường Hum (Bát Xát) có loại chè thơm ngon lắm. Tôi vượt Cổng Trời sâu hun hút, cuồn cuộn gió và mây mù đến thung lũng Mường Hum. Anh cán bộ xã chỉ tay lên phía thượng nguồn suối Mường Hum nói rằng, muốn uống chè Bát Tiên thì phải lên núi gặp lão nông trồng giống chè này. Vợ chồng ông sống trong căn nhà nhỏ ở gần Ao Tiên. Tôi háo hức vượt dốc lên lưng chừng núi, tìm đến ngôi nhà đơn sơ ngay ven đường, nằm lọt thỏm giữa những đồi chè xanh bát ngát.
Ông Trần Duy Sửu năm nay 62 tuổi, nhưng mái tóc vẫn đen, đôi mắt vẫn tinh anh, bắp tay chắc nịch như gốc chè cổ thụ. Ông nhanh nhẹn, khỏe mạnh chẳng khác gì mấy lão nông sinh ra ở núi rừng nơi đây. Chỉ có gương mặt đã hằn lên những nếp nhăn sương gió. Dẫn tôi lên thăm đồi chè, ông Sửu tâm sự: Năm 2002, tôi cùng vợ con tạm biệt quê hương “rừng cọ, đồi chè”, khăn gói lên làm thuê cho Công ty Cổ phần Linh Dương, phụ trách hướng dẫn kỹ thuật trồng chè cho bà con. Ngày ấy, toàn bộ những đồi chè ở Mường Hum bây giờ là rừng cây bụi, lau lách mọc. Nhưng nhìn những mỏm đồi hình mâm xôi, đất đai màu mỡ, nguồn nước dồi dào, khí hậu mát mẻ, tôi đã hình dung ra sau này, nơi đây sẽ trở thành vùng chè rộng lớn”. Nghĩ là làm, ông Sửu mua đất, phát cây, san đồi, bắt tay vào trồng chè và tận tình hướng dẫn bà con cùng trồng chè Shan Tuyết, chè Bát Tiên trên núi. Khát vọng của ông Sửu cũng là mong ước đổi đời từ cây chè của nhân dân Mường Hum.
 |
| Ông Trần Duy Sửu trên đồi chè Bát Tiên. |
Quả thực, năm 2008 là thời “hoàng kim” của cây chè ở Mường Hum, có những hộ trồng chè thu từ 150 - 200 triệu đồng. Nhiều lao động địa phương nhờ hái chè thuê mà có thêm thu nhập. Bà con phấn khởi vì lên nương hái chè cũng là “hái tiền bỏ túi”. Thế nhưng mấy năm qua, “sinh mệnh” cây chè trên vùng đất này gặp không ít thăng trầm. Có thời điểm giá chè sụt giảm, đầu ra khó khăn, nhiều người bỏ chè mọc hoang không đốn tỉa, thậm chí chặt chè trồng cây khác. Ông Sửu nhìn những nương chè “kêu cứu” mà xót xa như dao cứa trong lòng.
“Bỏ cây chè làm sao được. Bỏ về quê sao được. Đồi chè còn đó, mồ hôi nước mắt của mình cũng ở đó. Còn đồi chè là còn hy vọng”. Ông Sửu quyết tâm không bỏ cuộc. Giữa rừng sương núi gió, vợ chồng ông yêu chè đã kiên cường bám trụ lại mảnh đất này. Các con đi làm xa, chỉ có ông bà nương tựa vào nhau sống trong ngôi nhà đơn sơ giữa vùng chè bát ngát. Hằng ngày, ông Sửu đều dậy từ khi gà chưa gáy để đun nước, tự tay pha ấm chè thật ngon. Trời mưa hay nắng, hôm nào ông bà cũng leo lên đồi “bầu bạn” với chè, khi thì hái chè về sao, khi thì nhặt cỏ, vun gốc, lúc thì đốn tỉa.
Ông Sửu bấm đốt ngón tay chai sạn bám đầy nhựa chè “Vậy mà đã 13 năm rồi. Chè đắng, chè ngọt tôi đều nếm trải đủ cả”. Giờ đây, ông Sửu có 3 ha chè. Vợ chồng ông thuê người hái chè về bán cho nhà máy chè hoặc tự sao bán. Thu nhập từ cây chè mỗi năm trung bình được 200 triệu đồng.
Lão nông và đồi chè Bát Tiên
Tôi hỏi ông Sửu về thứ chè đặc sản nổi tiếng Mường Hum có tên khá mĩ miều là chè Bát Tiên. Ông cười khà khà, rót nước sôi vào ấm chè mới, rồi dẫn tôi lên đồi chè sau nhà để “mục sở thị” loại chè quý này. Đứng giữa đồi chè lên xanh mơn mởn, ông Sửu bảo chè Shan Tuyết và những giống chè thông thường có búp màu xanh, lá xanh và to, còn chè Bát Tiên có lá nhỏ hơn, ngọn chè lên non có màu phớt hồng, tim tím như màu huyết dụ. Chè Bát Tiên cũng có hương vị thơm hơn hẳn chè thường. Ông Sửu hái một nắm chè Bát Tiên tươi, ngọn chè non vừa ngắt khỏi cành, nhựa ứa ra đọng giọt trong suốt, tỏa hương dìu dịu.
- Chè ngon vậy sao ngày trước bác không trồng thật nhiều để bán? - Tôi hỏi.
- Chè Bát Tiên “khó tính” lắm, khi mới trồng ở đất Mường Hum, gặp phải thời tiết giá lạnh, nhiều cây bị chết. Những cây nào tồn tại được thì lên rất tốt và cho chè đặc biệt thơm ngon. Mường Hum hiện có trên 120 ha chè, nhưng chỉ có 4 ha chè Bát Tiên. Chè Bát Tiên trồng ở Yên Bái, Phú Thọ, chất lượng cao đến mấy không thể so sánh với chè Bát Tiên trên núi Mường Hum được.
Sinh ra ở xứ chè, ông Sửu hiểu về cây chè còn hơn chính bản thân mình. Theo ông, sở dĩ chè Bát Tiên trồng ở Mường Hum có hương vị đặc biệt như vậy là do chất đất, nước và khí trời ở đây không nơi nào có được. Mường Hum có đỉnh núi Ky Quan San cao vời vợi, bốn mùa mây phủ, có dòng suối trong xanh chảy từ rừng già trên thượng nguồn về, đặc biệt lại có Ao Tiên đầy nước trên lưng chừng núi; tương truyền ngày xưa có bầy tiên nữ xuống tắm. Cây chè Bát Tiên bén rễ trên vùng đất nhiều huyền thoại, hấp thu được tinh túy của đất trời, nên búp chè hồng màu huyết dụ, đẹp mơn mởn như thiếu nữ tuổi trăng rằm.
Một cân chè bằng… 50 cân thóc
Tôi về căn nhà đơn sơ của ông Sửu khi ấm chè Bát Tiên đã ngấm. Ông lão rót ra chén mời tôi thứ nước chè vàng ong sóng sánh, tựa như vừa hong ra nắng sớm mai và có ai đó vô ý thả vào mấy giọt mật ong rừng. Chè vừa rót, hương đã lan tỏa trong không gian. Hương thơm vừa dịu dàng như hương hoa nhài, vừa thanh tao như hương sen, vừa ngất ngây, khoan khoái.
Quả là chè Bát Tiên ở Mường Hum, pha bằng thứ nước suối Mường Hum, nên hương vị thật tuyệt vời. Tôi nhấp ngụm nhỏ, tận hưởng vị thơm ngọt của thứ chè đặc sản. Dù không am hiểu nhiều về trà đạo, nhưng tôi thầm nghĩ mỗi buổi sớm, ngồi thiền lặng trong không gian yên tĩnh mà thưởng thức một chén chè Bát Tiên thế này, thì tâm hồn thanh tịnh. Trong câu chuyện cởi mở với ông, tôi biết thêm chè Bát Tiên bản chất đã ngon, nhưng cũng phải sao rất công phu thì mới ra được loại chè hảo hạng. Muốn chè ngon, thì sau khi hái về phải phơi trong nhà, quạt cho chè héo để lên hương thì mới sao. Sao chè Bát Tiên cũng có nhiều công đoạn, ban đầu phải sao tái ở nhiệt độ khoảng 150 độ, dùng tay bóp thấy chè mềm có độ đàn hồi thì cho ra quạt tiếp để làm khô. Công đoạn tiếp theo là sao lần 2, giảm nhiệt độ xuống còn 100 - 120 độ. Lúc nào thấy chè săn giòn đều thì bỏ ra quạt tiếp cho khô và đóng vào túi kín để chè không bay hương. Chè Bát Tiên ở Mường Hum không làm mốc, mà vẫn giữ nguyên màu chè để giữ trọn vị. Người sao chè giỏi chỉ cần nhìn lửa trong lò và ngửi hương thơm của chè đã biết chè sao già hay non.
Nghe ông Trần Duy Sửu say sưa chia sẻ kinh nghiệm hằng chục năm sao chè, tôi hiểu vì sao ông lại làm ra loại chè Bát Tiên thơm ngon đến vậy. Mỗi cân chè Bát Tiên ở Mường Hum có giá 300 - 400 nghìn đồng, nếu quy ra thóc có trị giá bằng… 50 cân thóc. Chè Bát Tiên ở Mường Hum bán giá cao là vậy, nhưng luôn “cháy hàng”, vì làm ra đến đâu khách mua đến đó. Nhà ông Sửu ở tận trên núi, nhưng người ta vẫn ngược dốc tìm đến tận nhà để mua chè Bát Tiên. Mỗi khi có khách đến nhà hỏi mua chè Bát Tiên mà hết chè để bán, lão nông đều mời khách chén chè thơm nghi ngút khói, không quên tặng khách nắm chè Bát Tiên làm quà, như lời hứa cho lần sau trở lại.
