Sa Pa không chỉ được biết đến bởi cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ của dãy Hoàng Liên Sơn, đỉnh Fansipan, hay những thửa ruộng bậc thang kỳ vĩ, nơi đây còn được nhớ đến bởi một không gian văn hóa cộng đồng đặc biệt - chợ phiên Sa Pa.
Những tấm ảnh do người Pháp ghi lại từ đầu thế kỷ XX cho thấy, chợ khi ấy chỉ là một bãi đất trống tại phố Cầu Mây. Nhưng đó lại là nơi hội tụ của đồng bào các dân tộc Mông, Dao, Tày, Giáy, Xá Phó… mang theo sản vật, trao đổi hàng hóa, và quan trọng hơn, gặp gỡ, giao lưu.
Đường đến chợ không dễ dàng. Nhiều người phải đi bộ cả ngày, dắt ngựa thồ sản vật từ bản xa về thị trấn. Để kịp buổi chợ sáng Chủ nhật, họ thường đi từ chiều thứ Bảy, ngủ lại chợ. Chính những đêm chợ ấy đã trở thành ngày hội, nơi đôi lứa tìm gặp nhau qua câu hát giao duyên, gieo mầm cho tình yêu từ những phiên “chợ tình” dung dị.
Chợ tình Sa Pa xuất hiện từ nhu cầu tự nhiên của đời sống. Không phải sản phẩm được dàn dựng, mà sinh ra từ chính sinh hoạt của đồng bào. Chính sự mộc mạc ấy làm nên sức hấp dẫn bền lâu của chợ tình, khiến du khách bốn phương say mê tìm đến.
Trong câu chuyện của những người gắn bó với Sa Pa, chợ phiên là không gian kinh tế, ký ức tuổi trẻ, hồn của bản làng.
Ngày trước, từ chiều thứ Bảy, người dân các xã đã nô nức kéo lên thị trấn. Họ mang theo lạc, ngô, khoai, sơn tra - thứ quả mà tôi quen gọi là “chua chát” - tất cả đều vận chuyển bằng ngựa. Chợ xưa là chợ quê đúng nghĩa, chân thật và đậm bản sắc.
Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Thiện Hùng - người nhiều năm ghi lại hình ảnh Sa Pa kể lại rằng: Đi chợ ngày ấy không chỉ để mua bán. Người đi chợ còn để chơi chợ. Dọc phố Cầu Mây, khi chiều buông, trai gái hát giao duyên. Người Mông thổi khèn, người Dao thổi sáo, có khi chỉ cần một chiếc lá rừng cũng đủ làm vang lên âm thanh ríu rít gọi nhau từ sườn đồi này sang sườn đồi kia. Chợ tình vì thế mà thành ngày hội của tình yêu, của thanh xuân.
Trải qua nhiều thập kỷ, Sa Pa đổi thay từng ngày. Từ thị trấn nhỏ bé, trung tâm Sa Pa nay đã trở thành nơi sầm uất. Từ năm 2015, để phù hợp với không gian phát triển mới, chợ Sa Pa được di chuyển về vị trí mới ở đầu phường Sa Pa, với quy mô 3 tầng, quy hoạch khoa học, hàng hóa phong phú, phục vụ nhu cầu mua sắm của khách trong và ngoài nước.
Song song với sự phát triển hiện đại, không ít người vẫn hoài niệm về nét quê mộc mạc của phiên chợ xưa. “Bây giờ chợ mới khang trang, hiện đại, phục vụ khách du lịch tốt hơn, nhưng bản sắc ngày nào cũng ít nhiều bị phai nhạt” - bà Trần Thị Xiêm ở đường Thạch Sơn, phường Sa Pa bộc bạch.
Cũng giống cảm xúc của bà Xiêm, nhiều người Sa Pa vẫn luôn lưu giữ hình ảnh đẹp, những biệt thự cổ in bóng bên hàng thông, những sớm mai mù sương hay những buổi tối chợ tình đắm say. Tất cả tạo nên vẻ đẹp lãng mạn, trở thành một phần ký ức khó phai trong lòng du khách và người dân.
Để đưa hình ảnh chợ Sa Pa càng ngày càng vươn xa đến mọi miền của tổ quốc và đến với du khách quốc tế, Ban Quản lý chợ Sa Pa đã phối hợp chặt chẽ với các tiểu thương không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ du khách nhằm đáp ứng yêu cầu giao thương hàng hóa trong tình hình mới. Các tiểu thương, các gian hàng thổ cẩm của đồng bào dân tộc hằng ngày giới thiệu, bán hàng theo hình thức online, livestream trực tiếp các sản phẩm từ các gian hàng với khách hàng trong và ngoài nước như: Lào, Thái Lan… đặt mua sản phẩm.
Cùng với đó UBND phường Sa Pa thường xuyên tổ chức các sự kiện, các lễ hội để thu hút du khách thập phương để hình ảnh Sa Pa nói chung và chợ Sa Pa nói riêng ngày càng lan tỏa.
Ông Tô Ngọc Liễn - Chủ tịch UBND phường Sa Pa, nhấn mạnh: Chợ tình Sa Pa, với lịch sử hơn 120 năm, không chỉ là nơi giao thương mà còn là phần hồn văn hóa của đồng bào. Chính quyền luôn ưu tiên bảo tồn giá trị truyền thống song song với phát triển du lịch.
Theo ông, nhiều biện pháp đã được triển khai: duy trì hoạt động chợ tình, tổ chức lễ hội dân gian, khuyến khích tiểu thương tham gia các lớp tập huấn nghệ thuật truyền thống, phát triển sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Chính quyền còn phối hợp với các nhà nghiên cứu tổ chức lễ hội hoa đào, lễ hội mùa xuân, xây dựng sản phẩm du lịch trải nghiệm để du khách không chỉ ngắm nhìn mà còn tham gia vào đời sống văn hóa địa phương.
Ngày nay, đến Sa Pa, du khách có thể thỏa sức mua sắm tại khu chợ mới khang trang, tham quan khu du lịch hiện đại, trải nghiệm công trình cáp treo hiện đại bậc nhất. Nhưng, họ vẫn được sống trong không gian văn hóa đặc trưng từ điệu khèn, điệu sáo, đến câu hát giao duyên của đôi lứa.
“Chúng tôi tin rằng chỉ khi kết hợp hài hòa giữa phát triển du lịch và bảo tồn văn hóa, Sa Pa mới phát triển bền vững, vừa hấp dẫn vừa đặc trưng” - ông Tô Ngọc Liễn - Chủ tịch UBND phường Sa Pa khẳng định.
Sa Pa hôm nay không còn vẻ hoang sơ, tĩnh lặng như xưa, nhưng dấu ấn một thời vẫn lưu giữ trong lòng người. Những hàng thông trong sương sớm, tiếng hát ngân nga đêm chợ tình, những sản vật giản dị từ bản làng tất cả như nhắn gửi rằng Sa Pa có thể thay đổi, có thể phát triển, nhưng sẽ không bao giờ để mất đi hồn cốt.
![[Infographic] Quy định mức hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế đối với người yếu thế trên địa bàn tỉnh Lào Cai](https://cdn.baolaocai.vn/images/0238ffd09fd5246192e3e2912b641023985a004ea5858ea5d5c72ba73b81edc00d6c583b6df4c84d3b223633d66c74fa9983df55b89124867f15905571d5b7c8/info-nam-167.jpg.webp)
