Về nơi vắng dấu chân qua

Bài 3: Ám ảnh Mà Sa Phìn

LCĐT - Mà Sa Phìn - tiếng Quan Hỏa, dịch ra có nghĩa là “bãi cỏ gianh bằng phẳng”, vậy mà lại là thôn nằm cheo leo trên đỉnh núi cao và xa nhất xã Nậm Xây, huyện Văn Bàn. Nơi đây từng gắn với những câu chuyện rừng rợn về bãi vàng với những “bưởng vàng tặc” khét tiếng, nhưng điều khiến chúng tôi day dứt mãi là câu chuyện về cuộc sống của những hộ người Mông nghèo trên đỉnh núi này.

>>Bài 1: Bản mới trên thượng nguồn sông Chảy

>>Bài 2: Nhọc nhằn “Trang trại ngựa”

Xơ xác bản Mông

Tại trụ sở UBND xã Nậm Xây, ông Triệu Nguyên Hương, Phó Chủ tịch UBND xã nhìn chúng tôi ái ngại: “Các chú muốn lên Mà Sa Phìn à? Từ đây lên đến thôn mất 15 km đường đất đấy, cứng tay lái và quen đường thì đi xe máy hơn một tiếng đồng hồ. Mà Sa Phìn là thôn xa nhất của huyện Văn Bàn, nằm trên thượng nguồn suối Nậm Xây Luông, một mặt giáp huyện Mù Cang Chải (tỉnh Yên Bái), một mặt giáp huyện Than Uyên (tỉnh Lai Châu). Thôn có 100% đồng bào dân tộc Mông sinh sống, điều kiện còn khó khăn, thiếu thốn lắm”.

Chúng tôi theo chân anh Phà A Tỉu, Bí thư Đoàn xã Nậm Xây, nguyên là Phó Trưởng công an xã Nậm Xây ngược dốc lên Mà Sa Phìn, vượt qua Nà Hàm, Nậm Van, Nà Đoong, Phiêng Đoóng, Giàng Dúa Chải, Phù Lá Ngài, Phìn Hồ. Những cái tên nghe lạ lẫm và hoang hoải như chính vùng đất này. Từ lâu, chúng tôi đã được nghe những câu chuyện về Mà Sa Phìn, nhưng không nghĩ có ngày mình lại đặt chân tới đây, nơi được mệnh danh là “rốn vàng” của Văn Bàn, “thủ phủ” của “vàng tặc”.

Một góc thôn Mà Sa Phìn.
Một góc thôn Mà Sa Phìn.

Người đầu tiên chúng tôi gặp ở Mà Sa Phìn là “u” Xuân (theo cách gọi của A Tỉu), một phụ nữ có nước da ngăm đen, gần 60 tuổi, nhưng dáng người khỏe khoắn, giọng sang sảng như đàn ông. Bà Cù Thị Xuân hiện là Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Nậm Xây, sinh sống trên đỉnh Mà Sa Phìn từ lâu, cũng là người nắm rõ vùng đất này như trong lòng bàn tay. Nghe hỏi về những khó khăn của thôn, bà Xuân bảo: “Mà Sa Phìn có 44 hộ dân, trong đó 75% là hộ nghèo. Cách đây một tháng có trận lốc xoáy, làm hàng chục nhà dân ở hai thôn Mà Sa Phìn và Phìn Hồ bị hư hỏng, tốc mái. Nhờ sự quan tâm của Nhà nước, mỗi hộ bị tốc mái nhà được hỗ trợ 60 tấm lợp fibro xi măng. Nhưng đường đi khó quá, bà con chưa chuyển tấm lợp lên được, vẫn xếp đống ở trụ sở UBND xã. Trên này, người dân trồng được nhiều đào, trong rừng có cả táo mèo, nhưng để chín rụng hết, vì đường khó, không mang đi bán được. Lúa, ngô cũng vậy”.

Trong câu chuyện với bà Xuân và anh Phà A Tỉu, chúng tôi lặng người khi biết xã Nậm Xây có hơn 50 người nghiện ma túy, thì tập trung chủ yếu ở Mà Sa Phìn, Phìn Hồ, Phù Lá Ngài. Từ khi “cơn lốc” vàng kéo đến đây, những người đàn ông ở các thôn, bản mang theo khát vọng đổi đời vào bãi vàng, người trở thành phu đào vàng cho các “bưởng vàng tặc”, người gùi hàng thuê vào bãi kiếm tiền; thế rồi kẻ mãi mãi ở lại trong rừng, kẻ trở về thành “con” nghiện heroin, thân tàn ma dại. Mà Sa Phìn đã nghèo, vì thế lại xác xơ hơn, lúc nào cũng u tịch như một vùng đất “chết”.

Chúng tôi đi thăm bản Mông dưới chân núi Mà Sa Phìn. Trước mắt là những ngôi nhà xập xệ, nhiều nhà bị tốc mái đến giờ vẫn phủ bạt dứa xanh, nhìn tả tơi, xơ xác. Căn lều nằm giữa nương ngô bé như cái lều vịt, mái phủ bạt xanh là nơi ở của chị Giàng Thị Sia. Chồng chết, chị Sia phải oằn lưng nuôi 3 con nhỏ mồ côi. Cách nhà chị Sia không xa là nhà của chị Vàng Thị Me, có chồng là Giàng A Dũng cũng chết cách đây 1 năm. Giờ đây, chị Me phải một mình tần tảo rau cháo nuôi 4 con nhỏ ăn học. Rồi cảnh ngộ của anh Giàng A Pái bị khuyết tật, vợ chết, một mình nuôi con gái nhỏ bị mù lòa; chuyện ông Giàng A Trầu, chân đau, mắt mờ, một mình nuôi con trai mồ côi mẹ… Chỉ nghe thôi chúng tôi đã nhói đau trong lồng ngực, khi gặp thì không cầm được nước mắt.

Ước mơ ngôi trường mới

Ở Mà Sa Phìn, giữa lòng chảo xác xơ, có một ngôi nhà từ bao năm nay vẫn thắp sáng niềm tin và ước mơ vào tương lai phía trước cho những đứa trẻ, những gia đình người Mông nghèo khó. Đó là Trường Tiểu học số 2 Nậm Xây.

Nếu không có chiếc biển trường màu xanh và lá cờ đỏ phấp phới sau tán cây, thì có lẽ chúng tôi cũng không nhận ra đó là ngôi trường tiểu học, vì tất cả chỉ là mấy dãy nhà mái lợp tôn đỏ, tường lịa ván gỗ, chẳng khác gì nhà dân.

Thầy Lê Minh Tâm, Hiệu trưởng nhà trường, người đã có 19 năm dạy học, trong đó 7 năm gắn bó với Mà Sa Phìn cho biết: Trường Tiểu học số 2 Nậm Xây có 199 học sinh, trong đó điểm trường chính ở thôn Mà Sa Phìn có 5 lớp với 106 học sinh, ngoài ra còn 8 lớp nằm ở 2 phân hiệu là Giàng Dúa Chải và Phù Lá Ngài. Ngoài khó khăn về cơ sở vật chất, thì điều làm các thầy, cô giáo trăn trở nhất là đa số học sinh thuộc hộ nghèo và cận nghèo, trong đó có tới 16 học sinh mồ côi. Có em mồ côi cả cha lẫn mẹ, hoàn cảnh rất đáng thương. Mùa đông trên này rét lắm, lúc nào cũng chìm trong sương mù, mà nhiều học sinh chỉ có manh áo mỏng không đủ ấm, khăn, mũ, giầy dép cũng cũ rách. Những hôm trời mưa gió, đường trơn, các em phải vượt dốc, lội suối đến lớp rất vất vả.

Trong số 19 thầy, cô giáo ở Trường Tiểu học số 2 Nậm Xây, cô giáo Hà Thị Thiểu, 32 tuổi, là người “cắm bản” lâu nhất. Từ năm 2008, cô Thiệu là 1 trong 3 cô giáo đầu tiên xung phong lên Mà Sa Phìn công tác. Giờ đây, một cô giáo đã chuyển về Bảo Thắng, một cô giáo chuyển về xã Nậm Dạng, còn cô Thiểu vẫn bám trụ với bản Mông này. Dạy học trên núi đã bộn bề vất vả, nhưng vì thương con nhỏ, nên cứ cuối tuần cô lại lặn lội về tận huyện Bảo Yên thăm chồng và con út 3 tuổi, rồi lại lên huyện Văn Bàn thăm con lớn 10 tuổi đang ở với ông bà ngoại. Ăn được bữa cơm vội vã, chiều chủ nhật cô lại tất bật ngược dốc lên núi với học sinh. Cô Thiểu cũng không nhớ mình đã ngã xe bao nhiêu lần trên quãng đường trơn trượt lên Mà Sa Phìn, ngã rồi lại dậy, có lần phát khóc giữa rừng núi mênh mông, gạt nước mắt lẫn nước mưa, dựng xe, đi tiếp… Cứ như vậy, đã gần 8 năm rồi.

Khi được hỏi nguyện vọng của cô là gì, chúng tôi cứ nghĩ cô Thiểu sẽ mong ước một điều gì đó cho bản thân, nhưng cô Thiểu bảo, mong muốn lớn nhất là tuyến đường lên Mà Sa Phìn được đổ bê tông, trường học được xây dựng khang trang, để học sinh có điều kiện học tập tốt hơn, không bị rét vì mưa lạnh, sương mù. Cô còn có một điều ước, đó là mỗi phân hiệu có một chiếc tủ lạnh để dự trữ thức ăn, có bình lọc nước để các em học sinh có nước sạch uống hằng ngày. Ở đây, ngày mưa nước từ khe núi chảy xuống đục ngầu, lọc mấy cũng không hết cặn và mùi tanh. Chỉ lo những chất độc từ bãi vàng trên núi ngấm xuống lòng đất, ngấm vào nguồn nước, ảnh hưởng tới sức khỏe học sinh. Nguyện vọng của cô giáo Thiểu là vậy, chỉ đơn giản vậy thôi.

Tâm nguyện của cô giáo Thiểu cứ khiến chúng tôi suy nghĩ suốt chặng đường về. Đời sống của đồng bào dân tộc Mông ở Mà Sa Phìn còn nghèo khó, điều kiện học tập của các em học sinh ở đây còn khó khăn như thế, vậy làm thế nào giúp người dân thoát nghèo, có tương lai tươi sáng hơn? Ông Triệu Nguyên Hương, Phó Chủ tịch UBND xã Nậm Xây bảo: Đây cũng chính là nỗi trăn trở của địa phương. Giải pháp chính vẫn là tăng cường tuyên truyền, vận động để người dân tập trung chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, đưa các giống ngô, lúa năng suất cao vào sản xuất; hạn chế tình trạng người dân bỏ ruộng nương, nhà cửa, vào bãi vàng mót “sái vàng”; quản lý tốt các đối tượng nghiện và tích cực tuyên truyền để họ điều trị nghiện bằng thuốc methadone…

Chia tay Nậm Xây, chúng tôi nhìn đống tấm lợp được Nhà nước hỗ trợ cho các hộ dân sau đợt lốc xoáy một tháng vẫn nằm ở sân trụ sở UBND xã, chưa lên được đến Mà Sa Phìn, nghĩ đến những ngôi nhà tơi tả bạt xanh, lòng tự hỏi không biết đến bao giờ Mà Sa Phìn mới hết hộ nghèo?

Bài cuối: Khát vọng lưng chừng núi

Ý kiến bạn đọc

Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Kết nối du lịch các tỉnh dọc sông Hồng

Kết nối du lịch các tỉnh dọc sông Hồng

Với vị trí điểm đầu - nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt, Lào Cai đã có nhiều sáng kiến, giải pháp để kết nối, thúc đẩy phát triển du lịch, thu hút du khách trong và ngoài nước trải nghiệm du lịch lưu vực sông Hồng.

Ngày 7: Một ngày chữa lành ở Yên Bái

Hành trình ngược sông Hồng - khám phá vẻ đẹp bất tận: Ngày 7: Một ngày chữa lành ở Yên Bái

Hết địa phận tỉnh Phú Thọ là tròn 1 tuần ngược sông Hồng, đi qua biết bao thắng cảnh, điểm du lịch hấp dẫn, làng nghề cổ xưa, chúng tôi có mặt ở Yên Bái để tiếp tục khám phá những di tích lịch sử, các điểm du lịch tâm linh và trải nghiệm du lịch chăm sóc sức khỏe.

Chuyện ghi ở “vùng lõm sóng” Pờ Hồ

Chuyện ghi ở “vùng lõm sóng” Pờ Hồ

Nhịp sống ở Pờ Hồ - thôn xa và khó khăn nhất xã Trung Lèng Hồ (Bát Xát) cứ chầm chậm như kéo chúng tôi trở lại với khung cảnh ở nhiều thôn vùng cao Bát Xát cách đây 15, 20 năm. Sóng viễn thông yếu, chập chờn nên nơi đây nằm trong danh sách “vùng lõm sóng”, câu chuyện chuyển đổi số, cách mạng công nghiệp 4.0 với bà con xem ra còn xa vời.

Ngày 5: Hoàng hôn bên bờ sông Hồng

Hành trình ngược sông Hồng - khám phá vẻ đẹp bất tận Ngày 5: Hoàng hôn bên bờ sông Hồng

Trên hành trình ngược dòng sông mẹ, chúng tôi dành trọn 2 ngày ở Hà Nội vì mảnh đất này có quá nhiều địa điểm có thể trải nghiệm, khám phá. Sau ngày đầu tiên tìm hiểu về làng gốm Bát Tràng và lang thang phố cổ, chúng tôi quyết định trải nghiệm một đêm cắm trại bên bờ sông Hồng.

Ngày 4: Bảo tàng sống về văn hóa sông Hồng

Hành trình ngược sông Hồng - khám phá vẻ đẹp bất tận Ngày 4: Bảo tàng sống về văn hóa sông Hồng

Với dòng chảy uốn lượn ôm trọn Thủ đô Hà Nội, sông Hồng không chỉ tạo nên bề dày văn hóa - lịch sử mà còn góp phần hình thành cảnh quan, bồi đắp phù sa màu mỡ cho đất nông nghiệp, kết nối giao thông đường thủy với các địa phương. Dòng chảy sông Hồng còn có vai trò kết nối quá khứ với hiện tại, giữa các không gian cũ - mới của đô thị và kết nối các hoạt động của người dân địa phương với trải nghiệm của khách du lịch trong và ngoài nước.

Ngày 3: Hoài niệm “nét xưa” Phố Hiến

Hành trình ngược sông Hồng - khám phá vẻ đẹp bất tận Ngày 3: Hoài niệm “nét xưa” Phố Hiến

Nằm ở trung tâm của đồng bằng châu thổ sông Hồng, nhắc tới Hưng Yên chắc hẳn nhiều người đều nghĩ đến câu “nhất Kinh Kỳ, nhì Phố Hiến”. Nơi đây từng là thương cảng tấp nập người mua, kẻ bán, “tiểu Tràng An”, ngày nay là vùng đất mang đặc sản đậm tình quê, là nét xưa hoài cổ bình yên và mộc mạc.

Ngày 1: Từ nơi sông Hồng hòa nhịp cùng biển cả

Hành trình ngược sông Hồng - khám phá vẻ đẹp bất tận Ngày 1: Từ nơi sông Hồng hòa nhịp cùng biển cả

Chìm đắm trong vẻ đẹp bất tận của dòng sông mang sắc đỏ, hành trình dài đưa chúng tôi đến cuối nguồn - nơi sông Hồng hòa nhịp cùng biển cả, rồi lại ngược dòng trở về Lào Cai - nơi đầu nguồn sông mẹ. Sông Hồng còn nhiều tên gọi khác như: Nhị Hà, Hồng Hà, sông Cái, sông Thao, mỗi vùng đất dòng sông chảy qua mang một vẻ đẹp riêng. Hành trình cả ngàn kilômét đi qua 9 tỉnh, thành phố, dòng sông mẹ như nhạc trưởng dẫn dắt bản giao hưởng của thiên nhiên, đưa chúng tôi từ bất ngờ này đến thú vị khác.

Khẩn trương tái định cư cho các hộ dân khu vực sạt lở ở phường Nam Cường

Khẩn trương tái định cư cho các hộ dân khu vực sạt lở ở phường Nam Cường

Đến thời điểm hiện tại, các cơ quan chức năng của thành phố Lào Cai đã chuẩn bị mặt bằng, xác định vị trí các lô đất tái định cư để làm thủ tục bàn giao cho các hộ dân theo quy định. Tuy nhiên, để sớm thực hiện việc bàn giao đất thì cần sự phối hợp, đồng thuận của các hộ dân.

Bài 4: Lớp học bên bờ sóng

Bài 4: Lớp học bên bờ sóng

Em yêu lắm Trường Sa ơi/Yêu cát trắng và yêu biển xanh/Yêu những con tàu cùng nhau ra khơi, yêu những con đường trải dài cây xanh/Và em yêu lắm những cây ba cua hoa xinh tươi khoe sắc giữa trời/Yêu cây phong ba vươn mình trong gió luôn luôn hiên ngang giữ lấy kiên trung…

Xây dựng vùng biên ấm no, hạnh phúc

Xây dựng vùng biên ấm no, hạnh phúc

Từ một vùng đất xa xôi, nghèo khó, mang trên mình bao "vết thương" do chiến tranh để lại, nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, mạnh mẽ đi lên qua mỗi thời kỳ, hôm nay, vùng biên cương của Tổ quốc đang căng tràn nhịp sống mới phồn thịnh, ấm no.

Theo bước chân thợ điện cao thế

Theo bước chân thợ điện cao thế

Vất vả, nhọc nhằn, thậm chí rủi ro có thể xảy đến với bản thân bất cứ lúc nào nhưng những người thợ điện quản lý vận hành đường dây cao thế vẫn luôn gắn bó, tận tâm với nghề. Dù sáng sớm tinh mơ hay khi mặt trời đã xuống núi, dù nắng như đổ lửa hay bão tố bịt bùng, những bóng áo cam với khuôn mặt sạm đen vẫn sẵn sàng lên đường làm nhiệm vụ để dòng điện luôn thông suốt.

Những ngôi làng bước ra từ tranh vẽ

Những ngôi làng bước ra từ tranh vẽ

Bản làng tươi đẹp với những căn nhà mới mang đậm truyền thống văn hóa bản địa ở Làng Nủ, Nậm Tông - nơi an cư cho đồng bào vùng lũ không chỉ minh chứng cho sự yêu thương đùm bọc của đồng bào cả nước với người dân nơi đây mà còn ghi dấu ấn của đội ngũ kiến trúc sư, kỹ sư, những người thổi hồn cho những ngôi làng bước ra từ tranh vẽ.

Trở lại Bản Lầu xanh tươi

Trở lại Bản Lầu xanh tươi

Tôi trở lại vùng đất biên giới Bản Lầu, quen mà lạ. Đến nhiều lần, gặp nhiều người nên đã quen. Nhưng lạ, bởi mỗi lần đến rẻo đất ven biên này lại thấy thêm nhà xây mới hồng tươi mái lợp, nương đồi kín rợp màu xanh cây trái, gương mặt người sáng thêm, vững tin như cột mốc biên giới bình yên nơi đây.

Người “thắp đuốc” ở Ú Sì Sung

Người “thắp đuốc” ở Ú Sì Sung

Chiếc xe máy rú ga chạy vèo vèo vượt dốc bê tông uốn lượn vào xóm Thoong Vé. Tôi níu chặt vào thắt lưng Lý Láo Lủ như sợ mình rơi xuống vực hun hút phía sau. Lên đến đỉnh dốc, mây mù sương giăng mờ mịt, Lý Láo Lủ dừng lại khoảng trống bên gốc đào xù xì lốm đốm hoa bảo: “Đứng đây nghỉ một tí cho sương loãng rồi đi tiếp bác nhá! Đợi tí nắng bừng lên, có khi bác lại chả muốn đi!”.

...Còn chồi nảy cây

...Còn chồi nảy cây

Ai đã trực tiếp chứng kiến vụ cháy rừng tại thôn Séo Mý Tỷ, xã Tả Van (thị xã Sa Pa) hồi tháng 2/2024 sẽ không thể quên hình ảnh những cánh rừng bị bao phủ bởi màu xám xịt của tro tàn. Mùa xuân này, trở lại Séo Mý Tỷ, chúng tôi ngỡ ngàng về sự hồi sinh diệu kỳ với màu xanh mênh mang trên những sườn núi đá, mang theo hy vọng cho đồng bào Mông nơi đây.

fb yt zl tw