Dù đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở khu tái định cư thôn Chang, nhưng hộ ông Đào Văn Đông vẫn phải đi mượn đất để làm nhà ở tạm ở cách đó gần 3 km.
Suốt 16 năm ròng, 11 hộ ở thôn Chang, xã Thống Nhất, thành phố Lào Cai bị "tước" quyền lợi trên chính phần đất mình được cấp để tái định cư, phục vụ dự án khai thác quặng apatít. Mặc dù, biết bao lần trực tiếp thắc mắc, gửi ý kiến đến nhiều cấp, ngành, cơ quan, đơn vị... nhưng người dân vẫn chỉ nhận được lời giải thích qua loa, thậm chí là sự im lặng kéo dài. Vì vậy, rất cần một hạn định giải quyết những tồn tại sau chừng ấy năm.
Theo phản ánh của ông Hà Văn Tuyến, Trưởng thôn Chang, cách đây 16 năm (năm 2008), gia đình ông cùng các hộ dân khác trong thôn được cấp 46 lô đất tái định cư để giải phóng mặt bằng, phục vụ dự án khai thác quặng apatit tại khai trường 9-37. Diện tích mỗi lô đất gồm 400 m2 đất thổ cư và hơn 300 m2 đất vườn tạp. Sau khi bốc thăm, nhận vị trí đất một thời gian, các hộ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (bìa đỏ). Tuy nhiên, suốt 16 năm qua các hộ dân đó đã không thể làm nhà tại vị trí cấp tái định cư, vì dự án có quá nhiều vướng mắc, chưa được giải quyết thấu đáo, dứt điểm, dẫn đến tranh chấp.
Ông Lương Văn Châm là một trong số trường hợp như vậy. Sau khi nhận đất trên thực địa, nhưng hộ ông Châm không thể sử dụng phần đất của mình được cấp do xảy ra tranh chấp với hộ ông Lương Văn Môn cũng thuộc diện được cấp đất tái định cư theo dự án. Theo ông Lương Văn Châm, lấy lý do việc đền bù, giải phóng mặt bằng còn bất cập, việc giao đất tại thực địa không rõ ràng, chặt chẽ nên ông Môn đã chiếm luôn phần đất của gia đình ông và một số hộ khác, sau đó xây quây để nuôi lợn và trồng cây.
Không được nhận đất tái định cư để làm nhà, ổn định cuộc sống, nhiều năm qua, gia đình ông Châm phải ở lại ngôi nhà cũ trong diện giải phóng mặt bằng. Khi đơn vị khai thác quặng apatít đổ đất sát nhà, nguy hiểm đến tính mạng, ông Châm phải di chuyển tới vị trí gần đó để làm nhà trên phần đất đã giải phóng mặt bằng cho dự án khai thác quặng.
Tương tự, hộ ông Đào Văn Nhặt, hộ ông Hà Văn Phúc cùng chung nỗi bức xúc như ông Châm vì bị người khác chiếm phần đất mình đã được cấp hợp pháp ở khu tái định cư thôn Chang. Riêng hộ ông Đào Văn Đông, trong khi nhà cũ bị tháo dỡ, lại không nhận được phần đất tái định cư đã cấp, nên cả gia đình phải tới thôn Muồng, cách đó gần 3 km để mượn đất của người quen, dựng nhà tạm để ở.
Trò chuyện với phóng viên, bà Nông Thị Hường một hộ dân có lô đất được cấp tái định cư, bức xúc chia sẻ: “Gia đình tôi đã được cấp bìa đỏ của lô đất tái định cư, nhưng hơn chục năm qua vẫn phải ở trong ngôi nhà tạm dựng trên phần đất lâm nghiệp giữa lưng đồi, gần cao tốc, không có đường dân sinh, không hệ thống cấp nước sinh hoạt. Cũng như nhiều hộ dân khác, tôi vẫn ngóng chờ ngày được giải quyết quyền lợi.
Theo quan sát của phóng viên, phía trước khu vực cấp đất tái định cư cho các hộ bị ảnh hưởng bởi dự án khai thác quặng apatit tại khai trường 9-37, Nhà nước đầu tư đường bê tông khang trang, có hệ thống cấp nước sinh hoạt tới từng hộ, dân cư sống cộng đồng tập trung, có nhà văn hóa thôn rộng rãi. Điều này càng thôi thúc các hộ dân đi tìm lời giải cho phần đất của mình.
Trưởng thôn Chang, ông Hà Văn Tuyến cũng là người đang bị người khác chiếm dụng phần đất của mình được cấp để tái định cư. Thậm chí ông Tuyến đã chi phí mấy chục triệu đồng để thương lượng giành quyền sử dụng lô đất vốn là của mình nhưng cũng không thành.
Ông Tuyến cho biết: Lý do xảy ra tranh chấp của một hộ được cấp tái định cư với các hộ khác cũng xuất phát từ việc thiếu chặt chẽ trong thu hồi đất. Tính pháp lý lỏng lẻo trong công tác đền bù, cấp, giao đất… đã ảnh hưởng đến quyền lợi của các hộ suốt 16 năm qua.
Đại diện các hộ tiếp xúc, gặp gỡ với chúng tôi đều nói rằng trong suốt hơn mười năm qua họ đã "gõ cửa" nhiều cơ quan, đơn vị, cấp ngành, nhưng chỗ nọ giới thiệu, đùn đẩy sang chỗ kia, hoặc có trả lời đều là “chờ đợi”. Ông Mã Ngọc Huân cho biết: Có nhiều đoàn công tác đã tới thôn Chang khảo sát, kiểm tra thực địa, nắm tâm tư, nguyện vọng của người dân, nhưng rồi sau đó cũng chỉ thấy im lặng, tuyệt nhiên không có phản hồi nào.
Báo cáo số 03, ngày 24/1/2022 của HĐND thành phố Lào Cai nêu rõ, sau khi khảo sát, nắm bắt những vướng mắc trong dự án khai thác quặng apatit tại khai trường 9-37 có nội dung như sau: Hiện tại dự án chưa giao đất cho 7 hộ dân; trong đó có hộ ông Đào Văn Lắm, ông Hà Văn Thần (đã chết) đã nộp tiền làm thủ tục, nhưng đến nay chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; ông Đào Văn Bề chưa được nhận tiền bồi thường, chưa được cấp đất tái định cư. Có 7 hộ dân bị ông Lương Văn Môn cản trở, không cho sử dụng trên phần đất đã được nhà nước cấp. Lý do ông Môn cản trở là đến nay ông chưa nhận được tiền bồi thường giải phóng mặt bằng, tiền hỗ trợ...
Từ năm 2020 về trước, thôn Chang thuộc địa giới hành chính xã Gia Phú, huyện Bảo Thắng; đến nay, sau điều chỉnh thôn thuộc xã Thống Nhất, thành phố Lào Cai. Như vậy, các hộ có liên quan sau khi được cấp đất có 12 năm là công dân của huyện Bảo Thắng, có 4 năm là công dân của thành phố Lào Cai, nhưng những tranh chấp thì vẫn còn nguyên. Đi tìm câu trả lời từ các cơ quan, cấp chính quyền có liên quan, chúng tôi đều nhận được là: “Do lịch sử để lại”, “không hiểu sao hồi đó lại giao như thế, làm như thế...”.
Các hộ dân chưa được nhận, sử dụng đất tái định cư ở thôn Chang không có lỗi, họ đã phải chịu cảnh ở tạm, “ở liều”, mất quyền lợi suốt 16 năm ròng.
Đã đến lúc, cơ quan có thẩm quyền cần giải quyết dứt điểm những tồn tại ở khu tái định cư thôn Chang, xã Thống Nhất, lấy lại lòng tin với Nhân dân, trước khi “cái sảy nảy cái ung”.
