Phố Hiến hôm nay là những hàng cây xanh mát, ao nước trải dài cùng nền trời xanh thẳm. Chúng tôi đi qua những ngôi đền, chùa ngắm những công trình vừa mang nét truyền thống vừa có sự giao thoa với kiểu kiến trúc phương Tây và Á Đông, tận hưởng dư vị bình yên và tìm thấy sự thanh thản trong tâm hồn.
Nhiều người vẫn nói rằng “tới Phố Hiến chắc chắn phải thưởng thức một bát bún thang lươn”. Sau khi dò hỏi, chúng tôi được giới thiệu tìm đến phố Trưng Trắc, nơi được xem là “cái nôi” của bún thang Hưng Yên. Ghé quán “Bún thang Phố Hiến Xưa (chính hiệu cô Anh)” chỉ có những bàn gỗ đơn sơ nhưng khách ngồi kín từ trong nhà và cả trước sân. Chỉ vài phút, bát bún thang thơm lừng, nóng hổi đã được bưng ra. Món ăn mà như một bức tranh nghệ thuật sống động, bắt mắt với đủ màu sắc của bún, lươn, trứng, giò, hành rau... Trước khi ăn, tôi thử một chút nước dùng, cảm nhận hương vị đậm đà đặc biệt. Bún thang hấp dẫn từ vị thơm béo của lươn, thịt ba chỉ chiên giòn…
Trong khi chúng tôi thưởng thức, quán vẫn đông khách đến và đi. Gian bếp đặt ngay cạnh các bàn ăn, thực khách có thể quan sát rõ 3 nhân viên quán luôn tay chuẩn bị đồ cho khách. Sau khi đã nạp đầy năng lượng từ món ăn đặc sản của vùng, quán cũng vơi bớt khách, chúng tôi nán lại trò chuyện cùng chủ quán.
Cô Hoàng Thị Anh, chủ quán Bún thang Phố Hiến Xưa bật mí: “Nhà tôi là một trong những hộ bán bún thang lâu đời nhất ở đây. Chế biến bún thang lươn rất cầu kỳ, qua nhiều công đoạn, thế nhưng nếu nói bí quyết thì với gia đình tôi quan trọng nhất là tất cả mọi nguyên liệu chế biến phải tươi, sạch. Tôi lựa chọn kỹ từ khâu chọn lươn đến chọn bún; xương, hải sản để nấu nước dùng; thịt ba chỉ và cả trứng đều phải là đồ mới, như vậy bát bún thang mới chất lượng, lươn mới có vị ngọt và thơm hơn”.
Một loại nguyên liệu đặc biệt nữa khiến bún thang lươn Hưng Yên đặc biệt so với bún thang ở nơi khác là có thêm thịt ba chỉ rang cháy cạnh và trứng tráng. 2 nguyên liệu đặc biệt khiến cho bát bún thang thêm phần hấp dẫn và lạ miệng.
“Nguyên liệu chế biến nước dùng ngoài xương lợn hầm còn có sá sùng biển, cua đồng và tôm biển. Các nguyên liệu cho vào hầm vài tiếng, sau đó chắt bỏ cái, còn nước cốt thì cho thêm nước sôi vào ninh. Muốn nước dùng trong thì phải để lửa nhỏ liu riu” - cô Hoàng Thị Anh chia sẻ thêm.
Sau khi đã nạp đầy năng lượng buổi sáng bằng bát bún thang đặc sản, tới Phố Hiến, chúng tôi cũng không thể bỏ qua việc tìm hiểu cây nhãn tổ và trải nghiệm nghiệm hái nhãn.
Có người nói cây nhãn tổ ở sân chùa Hiến (phường Hồng Châu, thành phố Hưng Yên) đã có tuổi đời hơn 300 năm nhưng cội nhãn già vẫn bám vững chãi vào bầu đất, tán cây phủ rộng, xanh tươi lá như khẳng định vị trí trong lòng Phố Hiến. Mỗi mùa nhãn chín, khách thập phương hay những người dân trong tỉnh khi về Phố Hiến thưởng thức nhãn lồng đều không quên ghé thăm cây nhãn tổ. Ngày xưa, người ta gọi là nhãn tiến - tức là nhãn để tiến Vua, sau này mới gọi nhãn tổ.
Chúng tôi đứng dưới tán cây nhãn tổ, cây tỏa bóng xuống sân chùa, trong mùi hương trầm nhàn nhạt lại được nghe những câu chuyện xưa, tích cũ bỗng thấy lòng thanh tịnh. Chạm tay vào vỏ cây xù xì mà như thấy lịch sử ông cha hiện ra trước mắt, nhớ một thời còn hoang sơ, khai khẩn đất đai.
Hưng Yên được mệnh danh là thủ phủ nhãn của cả nước với diện tích gần 5.000 ha. Thời điểm chúng tôi có mặt, nhiều vườn nhãn đang bước vào mùa thu hoạch. Ngoài bán nhãn cho thương lái, các nhà vườn còn kết hợp phát triển du lịch tham quan, trải nghiệm, góp phần đưa quả nhãn Hưng Yên đến gần hơn với người tiêu dùng trong và ngoài nước.
Đi một vòng trên những con đường làng bao quanh là nhãn sai trĩu quả, chúng tôi cảm nhận sự gắn bó giữa cây nhãn với đời sống người dân nơi đây. Trong mỗi nhà vườn là những cây nhãn cao 3 - 5m, vỏ xù xì màu nâu thẫm, từng chùm nhãn nặng trĩu cành, quả màu nâu nhạt, tròn trịa. Cành nào cành nấy sa xuống, được người trồng chăm sóc, che chắn, nâng niu như gửi cả tâm tình vào đó.
Ghé thăm một gia đình đang thu hoạch nhãn, chị Vũ Hiền, chủ nhà khoe với chúng tôi những chùm nhãn sai trĩu quả: “Vào dịp cuối tuần, khách du lịch tìm đến trải nghiệm khá đông. Đến vườn nhãn, bên cạnh việc thưởng thức những quả nhãn tươi ngon ngay tại vườn, khách tham quan còn có dịp tìm hiểu và khám phá các sản phẩm từ nhãn như long nhãn, mật ong và tự tay hái nhãn. Nhãn năm nay quả hơi nhỏ so với mọi năm, các em cứ chọn và cắt chùm nào ưng ý nhé”. Tự tay chọn và cắt được một chùm nhãn có giá tại vườn chỉ 25.000/kg, chúng tôi hài lòng vì được thưởng thức trái ngon lại có những trải nghiệm thú vị.
Dòng sông lại tiếp tục dẫn dắt chúng tôi tìm về một ngôi làng cổ ven sông có tên là Làng Nôm thuộc xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Đây là ngôi làng cổ nhất Việt Nam đến nay vẫn giữ nguyên những nét cổ kính đặc trưng của làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ xưa. Khung cảnh Làng Nôm yên bình và ấn tượng với nếp sống thôn quê mộc mạc, ít bị ảnh hưởng bởi đô thị hóa.
Vừa tới Làng Nôm, tôi đã ấn tượng ngay bởi hồ nước lớn giữa làng. Dọc con đường là những nhà thờ các dòng họ lớn sinh sống lâu đời ở đây. Cạnh đó là ngôi đình cổ của làng với cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi tỏa bóng mát phủ khắp sân đình. Một số người ngồi câu cá bên ao, thi thoảng lại có người đạp xe qua lại bên đường. Những hình ảnh mà chúng ta dần ít thấy giữa nhịp sống hiện đại.
Bên chiếc ao làng, ông Phùng Tiến thảnh thơi buông cần câu cá. “Trời mát thì tôi buông cần câu vài con cá cho vui. Ao này bà con được câu cá tự do. Đến Làng Nôm còn nhiều nhà cổ lắm. Cổng cổ, giếng cổ vẫn được bà con lưu giữ. Các cháu cứ đi một vòng tham quan làng sẽ thấy nhiều điều thú vị”, ông Tiến chia sẻ.
Theo lời kể của ông Tiến, chúng tôi tìm về giếng nước ngay đầu làng. Trong làng hiện còn lưu giữ 3 giếng nước cổ có tuổi đời hàng ngàn năm. Ngay đầu làng Nôm, chúng tôi được chiêm ngưỡng cổng làng. Các cụ cao niên trong làng cho biết cổng làng có tuổi đời lên đến hơn 200 năm, do sự tàn phá của chiến tranh nên giờ đây đã bị xuống cấp và được làm lại thế nhưng những gì còn lại vẫn giữ được nhiều họa tiết tinh xảo.
Nằm ngoài làn sóng đô thị hóa, làng Nôm may mắn vẫn lưu giữ được nét xưa cũ của ngôi làng cổ vùng ven châu thổ sông Hồng. Đây chính là quần thể di tích lịch sử văn hóa có các yếu tố cơ bản tạo thành một làng quê tiêu biểu của Việt Nam.
