“Góc phố” bên sông Xanh

LCĐT - Trên vùng đất Tả Gia Khâu (Mường Khương) khô cằn nắng hạn, cách ngã ba sông Xanh không xa có một “góc phố” đặc biệt, “mọc” lên giữa đại ngàn, nép mình bên khu rừng cấm linh thiêng. Ở đó có một tộc người sinh sống lâu đời, bằng sự nỗ lực và khao khát vươn lên, họ đã và đang phác lên một dáng hình mới đầy sức sống cho dải đất vốn cằn khô, khắc nghiệt.

“Góc phố” bên rừng thiêng.
“Góc phố” bên rừng thiêng.

Gìn giữ rừng thiêng

Con đường bê tông phẳng lỳ chạy giữa núi đồi quanh co dẫn lối đưa chúng tôi về xóm nhỏ của người Thu Lao ở Thải Giàng Sán. Người Thu Lao nơi đây bao năm gắn liền với tên thôn La Hờ, đến năm 2019, sau khi sáp nhập, họ trở thành một phần cộng đồng dân cư của thôn Thải Giàng Sán. Hiện cả thôn có 103 hộ, trong đó người Thu Lao có 90 hộ, cùng chung sống với đồng bào các dân tộc Mông, Tu Dí và Phù Lá.

Dù mới đi giữa vạt nắng chói chang của mùa hạ, nhưng chỉ cần đến xóm nhỏ này, cái mệt vơi đi quá nửa, bởi cánh rừng nguyên sinh kế bên như “máy điều hòa” khổng lồ của thiên nhiên phả luồng gió mát. Đó là cánh rừng thiêng lớn nhất, lâu đời nhất của xã Tả Gia Khâu, là niềm tự hào và linh thiêng mà người Thu Lao nơi đây bao đời gìn giữ.

Vừa kể cho chúng tôi về việc tham gia lễ cúng rừng dịp giữa năm, vào ngày 30/5 âm lịch, ông Tải Dung Mìn nhớ lại: Theo bậc tiền bối, rừng thiêng là nơi trú ngụ của thần linh, chở che, phù hộ và bảo vệ cho bản làng bình yên, người người mạnh khỏe, nhà nhà no ấm, vạn vật sinh sôi, phát triển. Mỗi năm người Thu Lao tổ chức 2 lần cúng rừng, vào ngày cuối cùng của tháng Giêng và ngày cuối cùng của tháng 5 âm lịch.

Trước ngày làm lễ, trưởng thôn tập trung các hộ Thu Lao trong thôn để họp bàn, tính toán các khoản lễ vật cần thiết, đóng góp của các hộ và phân công công việc cho các thành viên. Vào ngày chính lễ, các vật phẩm được chuẩn bị đầy đủ, tươm tất. Mỗi dịp cúng rừng, đàn lễ lần lượt đặt tại hai gốc cây cổ thụ trong rừng, được ví như “cây mẹ”, “cây bố”. Lễ cúng rừng dịp mùa xuân được làm ở gốc “cây mẹ”. Lễ cúng rừng dịp mùa hạ được thực hiện ở gốc “cây bố’. Tại đây, thầy cúng và các thành viên tham gia thực hiện các nghi thức để thần linh chứng giám lòng thành, phù hộ cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình hòa thuận. Sau nghi lễ cúng rừng là 2 - 3 ngày cấm bản. Trong khoảng thời gian này, các gia đình cùng nghỉ ngơi, vui chơi trước khi bắt tay vào một kỳ lao động mới.

Bao năm qua, người Thu Lao chưa có trường hợp nào vi phạm những điều cấm ở rừng thiêng. Trong rừng, những loài gỗ quý hiếm như nghiến, lát, đinh vẫn được gìn giữ. Sự việc từng xảy ra ở chốn này đều xuất phát từ những người nơi khác đến, như chuyện một nhóm người ở địa phương khác vào rừng lấy hoa phong lan hồi năm 2018, đúng thời gian cấm và được kịp thời phát hiện, một lễ cúng được thực hiện ngay sau đó. Để ngăn chặn những sự việc tương tự xảy ra, người Thu Lao đã thống nhất làm hàng rào quây quanh mặt rừng giáp đường đi lại.

Trưởng thôn Hồ Seo Củi nói với chúng tôi rằng, lễ cúng rừng là nghi thức thiêng liêng, ăn sâu vào nhận thức của bao thế hệ đồng bào Thu Lao và được gìn giữ tới nay. Dù đã có một số thay đổi để phù hợp với cuộc sống như người dân khi đi làm xa có thể đóng góp và cử con tham gia, thời gian cấm bản được rút ngắn hơn trước, nhưng những thủ tục và ý nghĩa của lễ cúng rừng vẫn vẹn nguyên giá trị. Đó không chỉ là nét đẹp trong “tín ngưỡng sơn thần”, là tri thức bản địa mà cộng đồng chốn này tạo lập, vun bồi qua bao thế hệ, đó còn là lời thề son sắt của những người con Thu Lao để rừng thiêng xanh mãi. Giá trị văn hóa độc đáo được gửi gắm và trao truyền trong cộng đồng đã góp phần đưa lễ cúng rừng của người Thu Lao vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Buồn vui “góc phố” giữa rừng

Dạo một vòng quanh thôn La Hờ xưa, chúng tôi cố gắng tìm một vị trí cao để ngắm toàn cảnh nơi ở của đồng bào Thu Lao. Từ tầng 3 của ngôi nhà xây khang trang như ngoài phố, phóng tầm mắt ra xung quanh, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên khi hiện ra trước mắt là khung cảnh một “góc phố” trong thôn, nằm nép bên cánh rừng thiêng xanh mát. Nói là “góc phố” bởi sự xuất hiện của hàng chục ngôi nhà cao tầng khang trang như phố thị.

Trò chuyện với chị Tải Khén Sìn, chủ ngôi nhà xây 3 tầng, chị bảo trước đây trong thôn chủ yếu là nhà đất, ở chật chội và bất tiện, nên các hộ muốn xây ngôi nhà mới rộng rãi, khang trang. “Mấy năm trước, vợ chồng tôi đi làm thuê và tích cóp được một khoản tiền. Năm 2020, gia đình bán 7 con trâu, cộng với khoản tiền có được nhờ đi làm thuê để xây ngôi nhà này với kinh phí hơn 600 triệu đồng” - chị Sìn khoe.

Thật bất ngờ vì chị Sìn năm nay mới 26 tuổi, còn chồng chị 28 tuổi.

Người dân Thải Giàng Sán thu hoạch ngô.
Người dân Thải Giàng Sán thu hoạch ngô.

Không chỉ gia đình chị Tải Khén Sìn, trong xóm Thu Lao còn nhiều ngôi nhà như vậy của các hộ Thèn Sào Phìn, Tải Sín Sài, Cáo Seo Khờ, Hồ Si Hòa… Không vui sao được khi đồng bào Thu Lao ở đây có cuộc sống ấm no hơn, văn minh hơn. Sự đổi thay này đến từ nguồn thu nhập của người dân đi làm xa vài năm trước và thành quả trong xây dựng nông thôn mới, người Thu Lao đã vẽ nên một sắc vóc mới cho miền quê này.

Vui vì những đổi thay ở “góc phố” giữa rừng nhưng chúng tôi cũng không khỏi trăn trở. Người Thu Lao là tộc người giàu bản sắc văn hóa, thể hiện qua kiến trúc nhà ở, trang phục và sinh hoạt đời sống. Cuộc sống thay đổi, giờ đây trong thôn chỉ còn một số ngôi nhà gỗ, mái lợp ngói âm dương lọt thỏm bên những ngôi nhà cao tầng. Chị Tải Khén Sìn cho biết thêm: Xây xong ngôi nhà mới, cuộc sống của gia đình tôi lại thêm khó khăn. Lý do vì từ khi dịch Covid-19 bùng phát, vợ chồng không đi làm thuê được nữa nên thu nhập bấp bênh. Các hộ khác trong thôn cũng vậy.

Thực tế cho thấy nhiều bất cập khi những người trong độ tuổi lao động ở Thải Giàng Sán thường xuyên đi làm xa, để lại những căn nhà chỉ có người già và đám trẻ. Hiện nay, khi công việc làm thuê bị ảnh hưởng thì những mô hình kinh tế ở đây chưa có nhiều nét mới và đảm bảo sinh kế bền vững tại chỗ cho bà con. Đây là những thách thức không nhỏ để người Thu Lao ở chốn này thoát nghèo bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Trong những trăn trở về nhịp sống mới, Trưởng thôn Hồ Seo Củi bảo, điều lo lắng nhất là việc gìn giữ bản sắc văn hóa, không để mai một theo thời gian. Gần như giờ đây chỉ những người già trong thôn mới mặc trang phục truyền thống. Nét đẹp văn hóa ấy chỉ còn xuất hiện trong những dịp lễ, tết mà thôi. Bởi vậy, trong thời gian tới, thôn sẽ đẩy mạnh tuyên truyền gìn giữ sắc màu văn hóa, khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Không chỉ gìn giữ cánh rừng thiêng, người Thu Lao nơi này sẽ phải tiếp tục khơi dậy và trao truyền tình yêu, lòng tự hào về tiếng nói, trang phục của dân tộc mình trong mỗi nếp nhà, qua từng thế hệ, để những giá trị ấy sống mãi với thời gian…

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Bát Xát mở rộng mô hình rau hữu cơ

Bát Xát mở rộng mô hình rau hữu cơ

Không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, không phân bón hóa học, mô hình trồng rau hữu cơ do Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện Bát Xát triển khai bước đầu đã mang lại hiệu quả tích cực. Từ mô hình điểm với cây rau bí, huyện đang từng bước mở rộng sang nhiều loại rau màu khác, hình thành vùng sản xuất nông nghiệp sạch, an toàn.

Triển vọng phát triển kinh tế từ cây chè dây

Triển vọng phát triển kinh tế từ cây chè dây

Từng là cây mọc tự nhiên trong rừng, nay chè dây đã được người dân xã Nậm Pung (Bát Xát) đưa về trồng tại vườn nhà, bước đầu mang lại thu nhập ổn định. Nhờ sự hỗ trợ giống, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm từ doanh nghiệp, cây chè dây đang mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho xã vùng cao này.

Chung tay thực hiện tiêu chí môi trường nông thôn

Chung tay thực hiện tiêu chí môi trường nông thôn

Thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới, nhiều địa phương đã huy động sự tham gia tích cực của người dân, qua đó từng bước thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao chất lượng cuộc sống và giúp các địa phương giữ vững tiêu chí môi trường.

Cuộc cách mạng nông nghiệp ở Trạm Tấu

Cuộc cách mạng nông nghiệp ở Trạm Tấu

Nằm trong số 74 huyện nghèo của cả nước, Trạm Tấu từ lâu đã quen với những định danh như "vùng cao đặc biệt khó khăn". Thế nhưng, một cuộc cách mạng thầm lặng đang diễn ra trên những sườn núi, không phải bằng những dự án hoành tráng, mà bắt nguồn từ chính mảnh đất, từ việc đánh thức giá trị của những cây trồng bản địa.

Biến đất cằn thành vườn cây bạc tỷ

Biến đất cằn thành vườn cây bạc tỷ

Trên những mảnh nương, đồi trồng ngô, lúa bạc màu một thời, anh Lý Phụ Chìu ở thôn Tả Chải, xã Tả Phìn (thị xã Sa Pa) đã tìm ra hướng đi mới, phủ xanh đất cằn bằng mô hình trồng cây cảnh đem lại hiệu quả cao. Không chỉ là người tiên phong, anh còn truyền cảm hứng thay đổi tư duy phát triển kinh tế ở thôn.

Góp sức dân mở đường về đích nông thôn mới

Góp sức dân mở đường về đích nông thôn mới

Không chờ đợi nguồn lực từ cấp trên, nhiều hộ dân ở huyện Bảo Yên đã chủ động hiến đất, góp tiền, góp công làm đường giao thông nông thôn. Những tuyến đường bê tông sạch đẹp không chỉ làm thay đổi diện mạo nông thôn, mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế bền vững.

Sắc màu no ấm ở thung lũng bản Sinh

Sắc màu no ấm ở thung lũng bản Sinh

Bản Sinh như một thung lũng thu nhỏ nằm cách trung tâm xã Lùng Vai, huyện Mường Khương khoảng 3 km. Nhờ tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chăm chỉ lao động, đồng bào các dân tộc ở bản Sinh có được cuộc sống no ấm, hạnh phúc.

190 học viên tham gia tập huấn nâng cao nghiệp vụ xây dựng nông thôn mới

190 học viên tham gia tập huấn nâng cao nghiệp vụ xây dựng nông thôn mới

Nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ tham gia triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Văn phòng Điều phối các chương trình mục tiêu quốc gia tỉnh Lào Cai phối hợp với Phân hiệu Đại học Thái Nguyên tại tỉnh Lào Cai tổ chức lớp tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ nông thôn mới năm 2025.

Xuân Thượng: Hành trình vượt nghèo và những đổi thay bền vững

Xuân Thượng: Hành trình vượt nghèo và những đổi thay bền vững

Từng là địa phương có tỷ lệ hộ nghèo khá cao nhưng với quyết tâm và sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, xã Xuân Thượng (huyện Bảo Yên) đã có những bước chuyển mình ngoạn mục. Từ con số 214 hộ nghèo vào năm 2021, chiếm hơn 21% tổng số hộ, đến nay xã chỉ còn 34 hộ nghèo, tương đương 3,36%. Tỷ lệ giảm nghèo bình quân đạt 17,77% mỗi năm là kết quả ấn tượng, minh chứng rõ nét cho sự bền bỉ và kiên trì trong công tác giảm nghèo tại địa phương.

Bắc Hà mùa quả ngọt

Bắc Hà mùa quả ngọt

Mùa này, mận chín rải rác khắp các xã, từ vùng thấp đến vùng cao. Trong những vườn mận, vườn đào, tiếng nói cười rộn ràng, nông dân đang hối hả, nhanh tay thu hoạch quả chín. Những quả đào hồng rực, quả mận tím đỏ lúc lỉu trong tán lá xanh mướt... mới thấy sự trù phú mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này. Từ trung tâm thị trấn Bắc Hà đến các xã Na Hối, Bản Phố, Thải Giàng Phố… đều đã bắt đầu vào vụ thu hoạch mận. Năm nay được mùa nên cây mận nào cũng sai quả.

Nâng cao chất lượng và tính bền vững của các chương trình mục tiêu quốc gia

Nâng cao chất lượng và tính bền vững của các chương trình mục tiêu quốc gia

Tại hội nghị tổng kết thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021 - 2025 diễn ra chiều 9/6, các đại biểu đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm, cách làm hay trong triển khai hiệu quả các chương trình tại địa phương, trong đó nhấn mạnh phải phát huy tốt vai trò chủ thể của người dân và huy động sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội.

fb yt zl tw