Năm 2019, Dự án “Nâng cao tầm vóc dần trâu trên địa bàn xã Bản Cầm” do UBND huyện Bảo Thắng làm chủ đầu tư và đơn vị thực hiện là Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bảo Thắng được triển khai. Có 36 hộ được cấp trâu giống, trong đó 34 hộ được cấp trâu cái, 2 hộ được cấp trâu đực, chủ yếu là các hộ nghèo, cận nghèo và mới thoát nghèo. Cụ thể, thôn Bản Lọt có 13 hộ, thôn Bản Cầm có 13 hộ, thôn Nậm Choỏng có 10 hộ được cấp.
Dự án đặt ra nhiều mục tiêu như: Giúp các hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo có điều kiện tiếp cận với tư liệu sản xuất thông qua phương án giúp nông dân nắm chắc quy trình chăn nuôi đàn trâu, tạo bước đột phá về năng suất, hiệu quả trong chăn nuôi; cải tạo, nâng cao chất lượng đàn trâu của xã, huyện, nâng cao sức sinh sản, tạo ra mô hình chăn nuôi trâu giống tốt, hiệu quả kinh tế cao…
Tuy nhiên, sau hơn 2 năm triển khai, dự án không đạt được mục tiêu. Đặc biệt, trong quá trình triển khai, việc chọn giống trâu chưa đáp ứng được yêu cầu. Có hộ vừa nhận về nuôi được một thời gian ngắn thì trâu bị chết, có hộ phải bán trâu được cấp để bù tiền mua trâu mới khỏe mạnh hơn về nuôi.
 |
| Chị Lý Thị Hồng (thôn Bản Cầm) nhận trâu về nuôi gần 2 năm nhưng trâu chỉ nhỉnh hơn một con nghé |
Theo phản ánh của các hộ, tháng 2/2019, đơn vị cung cấp chuyển đến xã Bản Cầm 36 con trâu giống nhưng chỉ có 11 hộ đồng ý nhận trâu về nuôi, vì vậy chỉ cấp được 11 con. 25 hộ còn lại cho rằng chất lượng trâu quá kém nên không nhận. Sau đó, đơn vị cung cấp giống trâu đã đưa các hộ đi tham quan khu tập kết trâu giống tại tỉnh Vĩnh Phúc và đề nghị các hộ nhận luôn trâu giống tại đó. Lúc này, 24 hộ đã nhận, còn 1 hộ phải đến lần thứ 3 đơn vị cung cấp đưa trâu đến mới đồng ý tiếp nhận. Đáng chú ý, có 1 hộ nhận trâu lần đầu nuôi chưa được bao lâu thì chết không rõ nguyên nhân.
Đưa chúng tôi đi xem trâu được cấp, chị Lý Thị Hồng (thôn Bản Cầm) cho biết, trâu giống được cấp quá bé. Khi bàn giao, đơn vị cung cấp nói chỉ sau 1 năm là trâu sẽ sinh sản nhưng gia đình chị đã nuôi gần 2 năm mà trâu chỉ lớn hơn con nghé một chút. “Tôi định không nhận vì con nghé bé và ốm yếu quá, chỉ to hơn con hoẵng, nhưng cán bộ dự án nói nếu không nhận sẽ mất tiêu chuẩn nên tôi đành nhận”, chị Hồng nói.
Gia đình chị Nguyễn Thị Huệ cùng thôn cũng nhận được 1 con nghé nhưng giữa năm 2020 phải bán đi để mua con trâu mới vì nghé dự án cấp không lớn. Chị Huệ cho biết: Khi được mời đi nhận trâu giống về nuôi, đơn vị cung cấp nói trị giá 26 triệu đồng/con nhưng gia đình tôi lại chỉ nhận được 1 con nghé. Nuôi hơn 1 năm mà nghé không lớn nên tôi bán đi được 15 triệu đồng và phải bù thêm 7 triệu đồng mua con trâu mới trị giá 22 triệu đồng.
Trường hợp của gia đình chị Đào Thị Thu (thôn Bản Lọt) lại khá đặc biệt: Khi được gọi đi nhận trâu, gia đình chị rất bất ngờ vì theo tiêu chuẩn được hỗ trợ 1 con trâu cái trưởng thành giá 26 triệu đồng, nhưng thực tế được nhận là 1 con nghé.
“Do con gái bị tàn tật nên tôi nhận trâu hộ. Những người có kinh nghiệm mua bán trâu được tôi nhờ đến định giá đều cho rằng con nghé được nhận chỉ có giá hơn chục triệu đồng. Nếu không nhận sẽ mất tiêu chuẩn nên tôi đành nhận về”, ông Đào Doanh Nghiệp, bố của chị Đào Thị Thu nói.
Được biết, sau 1 năm nuôi mà nghé không lớn, gia đình chị Đào Thị Thu đã bán đi và bù gần chục triệu đồng để mua trâu mới về nuôi.
Ông Hoàng Văn Thái, Chủ tịch UBND xã Bản Cầm cho biết: Đến thời điểm này có thể đánh giá dự án không hiệu quả như kỳ vọng. Trong 34 hộ được hỗ trợ, nhiều hộ đã bán trâu được dự án cấp để mua trâu khác về nuôi. Đối với những hộ đã bán trâu được cấp nhưng không đủ tiền bù mua trâu mới, xã đã đề nghị cam kết mua lại trâu để bảo đảm số lượng, bảo toàn vốn và mục tiêu ban đầu đề ra.
 |
| Gia đình chị Đào Thị Thu (thôn Bản Lọt) đã bán nghé được cấp để mua trâu mới về nuôi |
Sau khi nhận được ý kiến phản ánh của người dân, HĐND huyện Bảo Thắng đã tổ chức đoàn khảo sát, nghe UBND xã Bản Cầm báo cáo và trực tiếp nắm tình hình tại 16 hộ được cấp trâu giống tại 3 thôn. Đoàn khảo sát đánh giá trâu có kích thước không đồng đều, một số con hơi nhỏ và có thể chưa đạt trọng lượng tối thiểu như dự án được duyệt, một số con có dấu hiệu mới khỏi bệnh ngoài da hoặc có dấu hiệu bị đau mắt. Đặc biệt, trâu giống cấp cho gia đình ông Hoàng Văn Vinh ở thôn Bản Lọt, tại thời điểm khảo sát rất gầy, kém ăn và đau mắt nặng, nếu không chữa trị tốt có nguy cơ sẽ chết.
Kết quả khảo sát của HĐND huyện cho thấy, 100% hộ được nhận trâu có ý kiến về việc trâu giống không to hơn trâu cùng tuổi mà người dân trong xã đang nuôi và giá trâu được cấp (đối với trâu cái là 26 triệu đồng/con, trâu đực là 28 triệu đồng/con) là quá cao. Đồng thời đề nghị Nhà nước hỗ trợ bằng tiền theo phương thức hỗ trợ sau đầu tư, người dân tự mua, các cơ quan có thẩm quyền nghiệm thu, sau đó chi trả theo quy định.
Theo đoàn khảo sát, việc xây dựng nội dung dự án còn sơ sài, thiếu nhiều nội dung mang tính nguyên tắc, như mục tiêu là nâng cao tầm vóc đàn trâu nhưng không quy định cụ thể về chủng loại trâu giống và các tiêu chí dễ xác định để lựa chọn con giống, dẫn đến thiếu cơ sở kiểm soát trâu giống được cấp. Đối với trâu đực giống, việc quản lý, chăm sóc và khai thác là vấn đề quan trọng để đảm bảo các con trâu cái đều được trâu đực phối giống, góp phần nâng cao tầm vóc đàn trâu, nhưng dự án không có quy định cụ thể về thời gian hộ được nhận trâu đực giống sẽ chăm sóc, quyền lợi và trách nhiệm của hộ nhận chăm sóc trâu đực giống…
Sau chuyến khảo sát, Thường trực HĐND huyện đã có văn bản đề nghị UBND huyện tổng kết việc thực hiện các dự án cấp con giống trên địa bàn để chỉ ra các hạn chế, từ đó kịp thời rút kinh nghiệm, tránh lặp lại các hạn chế đang tồn tại làm giảm hiệu quả đầu tư hiện nay.
