Hiểm họa thuốc giả, thuốc kém chất lượng

Sản xuất tinh vi, khó phát hiện

Cuối tháng 7/2024, Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Bình Dương phát hiện mẫu thuốc kháng sinh Cefixime 200, số lô 04200623 và 28201123 không đạt yêu cầu chất lượng. Trên nhãn hai mẫu thuốc này ghi nơi sản xuất là Công ty cổ phần Dược phẩm Cửu Long. Tuy nhiên, đại diện Công ty cổ phần Dược phẩm Cửu Long cho biết có dấu hiệu khác biệt giữa mẫu thuốc lưu tại đơn vị và mẫu thuốc kiểm nghiệm, cho thấy thuốc được kiểm nghiệm là giả. Tháng 8-2023, công ty này từng phát cảnh báo thuốc Cefixime bị làm giả, khuyến cáo người tiêu dùng cẩn trọng khi mua.

Trước đó, Công an quận 10 (TPHCM) đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh xảy ra trên địa bàn. Quá trình điều tra xác định đường dây sản xuất, buôn bán tân dược giả do Lữ Phú Thám (sinh năm 1980, trú phường 15, quận 10) cầm đầu, hoạt động từ đầu năm 2022 đến nay. Qua khám xét, lực lượng chức năng thu giữ 39 thùng thuốc chứa 6.022 lọ, chai thuốc giả, không có hóa đơn chứng từ về nguồn gốc xuất xứ. Khám xét tại nơi ở của các đối tượng và kho chứa hàng, lực lượng chức năng thu giữ 109 thùng thuốc chứa hơn 100.000 vỉ, hộp, chai, ống thuốc giả các loại; hơn 35.000 vỏ hộp, tem, nhãn thuốc giả; các máy in date, máy ép nhiệt và các công cụ, dụng cụ dùng để sản xuất thuốc giả.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, khoảng 11% thuốc chữa bệnh tại các quốc gia đang phát triển là thuốc giả, và có thể là nguyên nhân mỗi năm gây tử vong cho hàng chục ngàn trẻ em mắc các chứng bệnh như sốt rét hay sưng phổi. Riêng tại Việt Nam, tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng trong thời gian gần đây có xu hướng tăng trở lại, khiến nhiều người lo lắng. Theo thống kê từ Hiệp hội Doanh nghiệp dược Việt Nam, trong số mẫu tân dược bị làm giả, đa số là kháng sinh đắt tiền của các thương hiệu dược nổi tiếng.

Thuốc giả được sản xuất khá tinh vi, chỉ có thể phát hiện khi so sánh vỏ hộp, tờ hướng dẫn sử dụng thuốc thật - giả được đặt cạnh nhau. Đại diện cơ quan quản lý thị trường nhận định, bằng phương pháp thông thường, không thể dễ dàng phát hiện tân dược thật, giả một cách chính xác. Kiểm nghiệm thành phần, chất lượng thuốc... là phương pháp được lựa chọn tối ưu để xác định độ thật - giả của một sản phẩm, nhưng cần một khoản kinh phí lớn và thời gian dài để đánh giá, điều tra. Đây cũng là rào cản lớn trong việc phát hiện và xử lý kịp thời tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng.

Nguy hiểm nếu sử dụng

Theo các chuyên gia y tế, nạn thuốc giả hoành hành gây nguy hại rất lớn cho người bệnh. Khi dùng thuốc giả, người bệnh có thể phải tốn rất nhiều tiền để trả tiền mua thuốc, nhưng bệnh không thuyên giảm, thậm chí còn nặng hơn. Nhiều trường hợp người bệnh nặng cần phải sử dụng các loại thuốc đặc trị, kháng sinh, nhưng do dùng phải thuốc giả nên “thời điểm vàng” để cứu sống bệnh nhân trôi qua, dẫn đến hậu quả bệnh ngày càng nặng thêm, thậm chí có thể tử vong. Một số trường hợp thuốc giả chứa hoạt chất, dược chất kém chất lượng do quy trình sản xuất bằng phương pháp thủ công, người sản xuất pha trộn thêm nhiều loại tạp chất khác khiến người dùng thuốc có thể tử vong.

Theo PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan, Phó Chủ tịch Hội Dược học Việt Nam, những năm qua, số vụ việc thuốc giả, thuốc kém chất lượng được phát hiện giảm đều qua hàng năm, cụ thể giảm từ trên 7% vào năm 1991 xuống còn dưới 0,1% những năm gần đây. “Việc số vụ việc được phát hiện giảm như vậy có thực sự phản ánh được thị trường dược phẩm được kiểm soát? Thuốc giả, thuốc kém chất lượng ngày càng được phát hiện ít đi hay lực lượng chức năng lấy mẫu kiểm nghiệm chưa nhiều và chưa bao quát được hết việc này?”, PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan đặt nghi vấn.

Đồng thời, PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan thông tin, có rất nhiều người dân khi tiêu thụ những loại thuốc giả, thuốc kém chất lượng đã phải chịu thiệt thòi về sức khỏe, thậm chí mất mạng. Do vậy, theo quan điểm của bà, một cá nhân làm thuốc giả và ý thức được việc làm đó thì hành vi trên đã phạm vào tội giết người hàng loạt và giết người có chủ ý. Trong tất cả các lỗi, lỗi làm thuốc giả là nặng nhất, việc sản xuất và tiếp tay cho thuốc giả là một tội ác.