Thành công của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, cùng những quyết sách nhân sự quan trọng tại kỳ họp thứ mười một, Quốc hội khóa XIV đã tiếp thêm động lực để cán bộ, đảng viên cả nước nói chung, thành phố Hà Nội nói riêng đổi mới tư duy, triển khai những giải pháp đột phá hoàn thành tốt hơn chức trách, nhiệm vụ được giao. Nhưng để những đổi mới, đột phá thật sự đạt hiệu quả, cần kiên quyết, nỗ lực chống căn “bệnh” hình thức, “né” trách nhiệm.
Hình thức là một khái niệm được sử dụng rộng rãi, dùng để chỉ hiện tượng chú trọng đến cái bên ngoài hơn nội dung bên trong. Khi quá chú trọng đến hình thức, coi thường nội dung thì đó là "bệnh" hình thức. Còn trách nhiệm, theo Từ điển tiếng Việt, có nghĩa là “Điều phải làm, phải gánh vác hoặc phải nhận lấy về mình”; “là phần việc được giao cho hoặc coi như được giao cho, phải bảo đảm làm tròn, nếu kết quả không tốt thì phải gánh chịu phần hậu quả”... Nếu như “bệnh” hình thức gây ra lãng phí tiền bạc, thời gian, dung túng cho sự dối trá thì thói “né” trách nhiệm đã làm tăng thêm tệ quan liêu, thờ ơ, vô cảm trong bộ máy công quyền.
Quả không nói quá khi đặt vấn đề rằng “bệnh” hình thức đã hiển hiện ở mọi cơ quan, đơn vị, địa phương. Từ xây trụ sở làm việc quá to, sắm nội thất đắt tiền, đến tổ chức khánh thành, khởi công, tổng kết, sơ kết, gặp mặt, kỷ niệm, đón nhận phần thưởng... một cách phô trương. “Bệnh” hình thức là “mẹ đẻ” và tồn tại song hành cùng “bệnh” thành tích, gây ra thói dối trá, "làm láo báo cáo hay", lấy "mã bên ngoài che đậy sơ sài bên trong", làm đẹp và chiếm lòng tin cấp trên để che đi những khiếm khuyết mang đậm màu sắc chủ nghĩa cá nhân.
“Né” trách nhiệm trong đội ngũ cán bộ các cấp ở nước ta đã trở thành đề tài tốn kém giấy mực của các cơ quan báo chí. Nhẹ thì là những biểu hiện quanh co, tìm mọi cách đổ lỗi cho cá nhân, tập thể khác trong thực thi nhiệm vụ chức trách. Nặng hơn, thì bê trễ công việc cấp trên giao, thậm chí từ chối nhận nhiệm vụ... Trước tình trạng “né” nhiệm vụ và trách nhiệm có dấu hiệu tăng nhanh, ngày 12-2-2020, tại phiên họp của Thường trực Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là Chủ tịch nước) đã nhấn mạnh, chống “vi rút trì trệ” trong cán bộ từ Trung ương tới địa phương là nhiệm vụ phải làm mạnh mẽ hơn nữa.
“Bệnh” hình thức và thói “né” trách nhiệm, đổ lỗi cho khách quan đã ăn sâu vào tiềm thức của không ít cán bộ, đảng viên, là những biểu hiện gây ra tình trạng quan liêu, cơ hội, lãng phí và thậm chí là đánh lừa nhận thức, tình cảm, luật pháp, làm rối các chuẩn mực văn hóa, thẩm mỹ, đạo đức và pháp lý đến độ rất khó chữa. Căn bệnh này khiến không ít cơ quan, đơn vị chưa tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm, giải quyết những vấn đề phát sinh, nổi cộm, mà thay vào đó là tình trạng ỷ lại, đùn đẩy, đổ trách nhiệm cho nhau. Đây chính là nguyên nhân kéo lùi động lực, quyết tâm và tinh thần dám nghĩ, dám làm hướng tới thực hiện hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu của đơn vị, địa phương.
Trong “Thư gửi các đồng chí Bắc Bộ” (tháng 3-1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra 8 khuyết điểm “phải kiên quyết tẩy sạch”, trong đó có "ham chuộng hình thức", "phô trương cho oai", thích “làm việc lối bàn giấy”, "chỉ tay năm ngón", "việc nào dễ hay ưa thích thì làm, việc nào khó khăn không ưa thích thì bỏ"…
Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ” chỉ rõ “bệnh” hình thức và biểu hiện thiếu trách nhiệm: Mắc bệnh "thành tích", háo danh, phô trương, che giấu khuyết điểm, thổi phồng thành tích, "đánh bóng" tên tuổi; thích được đề cao, ca ngợi; "chạy thành tích", "chạy khen thưởng", "chạy danh hiệu"… Kén chọn chức danh, vị trí công tác; chọn nơi có nhiều lợi ích, chọn việc dễ, bỏ việc khó; không sẵn sàng nhận nhiệm vụ ở nơi xa, nơi có khó khăn...
Hiệu quả, năng suất công việc trong thực thi công vụ chính là “thước đo” trình độ tư duy, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân; phản ánh chất lượng quá trình tổ chức chỉ huy, quản lý, điều hành bộ máy. Để loại bỏ “bệnh” hình thức, thói “né” trách nhiệm cần có giải pháp cụ thể.
Trước hết là phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao đạo đức công vụ của cán bộ, công chức, viên chức. Đồng thời, cần thay đổi cơ chế tuyển chọn nhân sự theo hướng "vì việc tuyển dụng người". Đi đôi với đó, mạnh dạn áp dụng cơ chế khoán (khoán việc - khoán người - khoán quỹ lương) để giúp người đứng đầu có thêm quyền lựa chọn nhân sự tối ưu. Qua đó, thúc đẩy thực hiện công việc hiệu quả, tạo sự sàng lọc để loại bỏ tình trạng cán bộ “sáng cắp ô đi, tối cắp ô về”.
Trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ, cần quán triệt tinh thần tiết kiệm, làm việc thực chất, đánh giá thực chất thông qua hiệu quả công việc. Cần thực hiện phương châm “6R” (rõ quy trình, rõ đối tượng, rõ người thực thi, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian) một cách triệt để. Đi liền với đó là coi trọng công tác kiểm tra, đánh giá trên cơ sở mở rộng, đề cao dân chủ nhằm kích hoạt tinh thần dám nghĩ, dám làm và các nhân tố mới.
Đối với mỗi cán bộ, đảng viên, việc trước tiên là cần không ngừng tu dưỡng đạo đức, tận tâm, gương mẫu, có trách nhiệm hoàn thành công việc được giao. Kiên quyết chống việc tranh công, đổ lỗi và phải rèn luyện tư duy cống hiến, phục vụ thay cho tư duy ban phát.
Nếu coi mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương là một cỗ máy thì mỗi tổ chức nhỏ trong đó là một cụm chi tiết và mỗi người là một chi tiết cấu thành. Cỗ máy ấy chỉ vận hành đúng quy trình, quy phạm và hiệu quả lâu dài khi loại bỏ được các khuyết tật và các loại “bệnh” như đã chỉ ở trên. Lợi ích từ biện pháp ấy cần được quán triệt và thực hiện ngay để trị “bệnh” hình thức, “né” trách nhiệm, đáp ứng mong mỏi của nhân dân.
