Nghề làm cày của người Mông Bắc Hà

LCĐT - Khi những cơn mưa rào tháng 4 xuất hiện cũng là lúc người dân vùng cao trong tỉnh bước vào mùa làm ruộng, làm nương. Làm ruộng ở vùng cao bây giờ dù đã có máy cày chạy bằng động cơ nhưng vẫn không thể thiếu cày tay do trâu kéo vì nhiều thửa ruộng nằm ở khe núi, khe đồi dốc, nhiều đá. Vì thế, nghề làm cày tay đến nay vẫn được người vùng cao duy trì, trong đó người Mông được mệnh danh là “vua” làm cày.

Nghề làm cày của người Mông Bắc Hà ảnh 1
Nghề làm cày tay của người Mông được lưu truyền từ đời này qua đời khác.

Nghề làm cày tay của người Mông có từ bao giờ không ai nhớ nổi, chỉ biết rằng chiếc cày là vật dụng quen thuộc và rất quan trọng của mỗi gia đình. Chẳng vậy mà theo tục của người Mông, ngày Tết vẫn có nghi lễ cúng thần cày. Thường trong mỗi hộ người Mông có 2 chiếc cày, 1 dùng cày nương và 1 dùng cày ruộng. Cách làm 2 loại cày này có khác nhau đôi chút.

Để hiểu rõ về nghề làm cày tay truyền thống của người Mông, chúng tôi tìm đến khu bán nông cụ ở chợ phiên Bắc Hà. Chỗ bán cày nằm biệt lập ở góc cuối cùng của khu bán nông cụ và người mua - bán ở đây đa số là đàn ông. Có một điều đặc biệt là họ đến đây để trao đổi với nhau về giá cả rất ít, chủ yếu hỏi han xem cày làm bằng gỗ gì, loại dùng để cày nương hay cày ruộng và cày cho loại trâu yếu hay khỏe, tầm vóc của người sử dụng…

Ông Tráng A Dín, 70 tuổi, người Mông ở thôn Tẩn Chư, xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà - một thợ làm cày tay có tiếng - kể: Nghề làm cày rất vất vả, cần sự tỉ mỉ và có bí quyết riêng nên trong một xã hoặc một vùng chỉ có một số người làm được. “Nói đúng ra đây là nghề gia truyền, như tôi đây được ông nội truyền nghề làm cày tay từ nhỏ. Theo tôi biết thì ở vùng cao Bắc Hà giờ chỉ còn 3 xã là Tả Van Chư, Cốc Ly và Bản Phố có hộ chuyên làm cày tay gia truyền” - ông Dín nói.

Theo tập tục từ lâu đời, hằng năm, vào dịp cuối đông, khi cây cối trên rừng cứng cáp vì không hút nhiều nước thì những thợ làm cày người Mông bắt đầu lên rừng tìm gỗ làm cày. Muốn có cày tốt thì việc chọn gỗ rất quan trọng, gỗ làm cày chủ yếu là cây dâu rừng (tù nhăng - tiếng Mông), gỗ chẩn, sến, trai hoặc nghiến…, những loại gỗ này cứng nhưng dẻo dai. Tuy nhiên, thợ làm cày thích dùng gỗ dâu rừng hơn cả vì loại gỗ này nhẹ, chịu được mưa nắng và bền khi ngâm lâu dưới nước.

Nghề làm cày của người Mông Bắc Hà ảnh 2
Nhiều người dân vùng cao vẫn sử dụng cày tay để làm đất.

Chiếc cày có 2 bộ phận quan trọng là bắp cày và thân cày cần hình khối và độ cong nhất định nên khi đi lấy gỗ, người làm cày phải lựa chọn trước khi chặt sao cho vừa không phải đẽo gọt nhiều, vừa đảm bảo độ nông sâu cho mỗi loại cày.

Để làm ra chiếc cày, người thợ phải thành thạo các kỹ thuật đục, khoan, đẽo. Điểm đặc biệt nhất của nghề làm cày là không có công thức, không dùng mực thước, người thợ chỉ dùng kinh nghiệm làm “công cụ” đo và định chuẩn chiều dài, chiều cao.

Cày ruộng thường được làm to, dài hơn, có độ bám đất sâu hơn; cày nương thì ngắn hơn, nhỏ hơn và nhẹ để khi cày có thể linh hoạt chuyển hướng lưỡi cày tránh đá, tránh gốc cây…

Sau khi làm khung cơ bản, người thợ dựng đứng cày để đo chiều cao và chiều dài lấy chuẩn. Theo kinh nghiệm thì chiều cao từ lưỡi cày lên đến tay cầm cứ gần thắt lưng người là vừa, còn chiều dài thì cày ruộng dài khoảng hơn sải tay người lớn, cày nương ngắn hơn một chút. Khi lắp các bộ phận lại sao cho bắp cày, thân cày, lưỡi cày là một đường thẳng là chuẩn. Giá bán mỗi chiếc cày từ 800 nghìn đến 1 triệu đồng, cộng thêm chiếc lưỡi cày bằng gang giá khoảng 250 - 300 nghìn đồng/cái.

Cần nói thêm rằng, người dân đi mua cày ở chợ phiên không bao giờ có lưỡi lắp sẵn, sau khi chọn được thân cày ưng ý họ mới đi mua lưỡi cày phù hợp với sức vóc của người cày và trâu nhà, rồi mang về lắp. Việc đúc lưỡi cày gang cũng là thợ có nghề làm.

Nếu muốn biết thêm về nghề làm cày, du khách hãy đến chợ văn hóa Bắc Hà, chợ phiên xã Cốc Ly, chợ phiên xã Lùng Phìn (Bắc Hà). Thời điểm này đang là mùa cày nương, làm ruộng vụ mới nên muốn thử cày tay, du khách có thể trải nghiệm cày bừa với người dân nơi đây.

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Yên Bái xây dựng hệ thống du lịch thông minh

Yên Bái xây dựng hệ thống du lịch thông minh

Trong thời gian qua, tỉnh Yên Bái đã tích cực triển khai các chương trình ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và xây dựng hệ thống du lịch thông minh, nhằm nâng cao tính cạnh tranh công nghệ của ngành du lịch, tạo ra dịch vụ có giá trị gia tăng cao và tăng tiện ích cho người dân và du khách.

Nam Kang Ho Tao - hành trình giữa đại ngàn

Nam Kang Ho Tao - hành trình giữa đại ngàn

Ẩn mình giữa dãy Hoàng Liên kỳ vĩ, Nam Kang Ho Tao hiện lên như viên ngọc thô giữa đại ngàn, giữ trọn vẻ đẹp hoang sơ, thầm lặng. Không phô trương như Fansipan, cũng chẳng náo nhiệt như những cung trekking quen thuộc, chính sự lặng lẽ, huyền bí và nguyên bản ấy đã thôi thúc tôi cùng đoàn khám phá lên đường chinh phục đỉnh núi cao 2.881 m này.

[Ảnh] Mùa hoa sim ở Làng Nủ

[Ảnh] Mùa hoa sim ở Làng Nủ

Khu tái định cư Làng Nủ (xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên) nằm yên bình giữa những triền đồi tím biếc, đang bước vào mùa hoa sim rực rỡ nhất trong năm. Khung cảnh ấy không chỉ làm say lòng người mà còn mở ra những tiềm năng mới, giúp người dân xây dựng cuộc sống ổn định và phát triển kinh tế bền vững.

Một nơi tại Việt Nam được chọn vào tour du lịch sang trọng vòng quanh thế giới

Một nơi tại Việt Nam được chọn vào tour du lịch sang trọng vòng quanh thế giới

Kỷ niệm 60 năm thành lập, một công ty du lịch hàng đầu thế giới đã tạo ra chuyến đi đặc biệt "Vòng quanh thế giới trong 60 ngày" trải dài trên 4 châu lục. Trong hành trình này, Hội An là điểm đến được thiết kế để du khách lưu lại lâu nhất, ngoài các chuyến đi ngắn tại TP.HCM và trải nghiệm du thuyền trên sông Mekong.

Tăng cường quảng bá tuyến du lịch chinh phục đỉnh Fansipan

Tăng cường quảng bá tuyến du lịch chinh phục đỉnh Fansipan

Nhằm tăng cường quảng bá và khai thác hiệu quả tuyến du lịch chinh phục đỉnh Fansipan - “nóc nhà Đông Dương”, vừa qua, Trung tâm Du lịch và Bảo tồn sinh vật Hoàng Liên đã tổ chức sự kiện giới thiệu tuyến du lịch này đến các công ty lữ hành, đại lý du lịch, đại diện chính quyền và cộng đồng dân cư địa phương.

Bắc Hà mùa quả ngọt

Bắc Hà mùa quả ngọt

Mùa này, mận chín rải rác khắp các xã, từ vùng thấp đến vùng cao. Trong những vườn mận, vườn đào, tiếng nói cười rộn ràng, nông dân đang hối hả, nhanh tay thu hoạch quả chín. Những quả đào hồng rực, quả mận tím đỏ lúc lỉu trong tán lá xanh mướt... mới thấy sự trù phú mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này. Từ trung tâm thị trấn Bắc Hà đến các xã Na Hối, Bản Phố, Thải Giàng Phố… đều đã bắt đầu vào vụ thu hoạch mận. Năm nay được mùa nên cây mận nào cũng sai quả.

Phong Dụ Thượng - “bức họa” thiên nhiên tươi đẹp

Phong Dụ Thượng - “bức họa” thiên nhiên tươi đẹp

Từ trung tâm huyện Văn Yên, chúng tôi vượt hơn 40km đường đèo quanh co, xuyên qua những rừng quế xanh ngút ngàn để đến Phong Dụ Thượng - một xã vùng cao mang vẻ đẹp hoang sơ, đầy tiềm năng, như một “nàng sơn nữ” đang say giấc chờ được đánh thức.

Đà Lạt - điểm hẹn lý tưởng cho kỳ nghỉ hè

Đà Lạt - điểm hẹn lý tưởng cho kỳ nghỉ hè

Đà Lạt, thành phố ngàn hoa của tỉnh Lâm Đồng đang bước vào mùa cao điểm du lịch hè, với không khí mát mẻ đặc trưng và ánh nắng vàng nhẹ. Sức hút thiên nhiên tươi đẹp cùng với sự đa dạng sản phẩm du lịch tiếp tục đưa nơi đây trở thành điểm đến yêu thích của đông đảo du khách trong và ngoài nước.

{Ảnh] Những góc nhỏ níu chân du khách

{Ảnh] Những góc nhỏ níu chân du khách

Sa Pa hút khách không chỉ bởi khí hậu mát lành quanh năm, mà còn bởi vẻ đẹp chạm đến cảm xúc. Nơi đây có những nếp nhà sàn mộc mạc, ẩn mình giữa vườn cây, hoa lá được chăm chút tỉ mỉ. Không gian nghỉ dưỡng mang đậm bản sắc địa phương, dung dị mà đầy thi vị. Trong nhịp sống chậm rãi ấy, du khách như được trút bỏ mọi bộn bề, lắng nghe chính mình giữa thiên nhiên xanh biếc. 

fb yt zl tw