Nghề làm cày của người Mông Bắc Hà

LCĐT - Khi những cơn mưa rào tháng 4 xuất hiện cũng là lúc người dân vùng cao trong tỉnh bước vào mùa làm ruộng, làm nương. Làm ruộng ở vùng cao bây giờ dù đã có máy cày chạy bằng động cơ nhưng vẫn không thể thiếu cày tay do trâu kéo vì nhiều thửa ruộng nằm ở khe núi, khe đồi dốc, nhiều đá. Vì thế, nghề làm cày tay đến nay vẫn được người vùng cao duy trì, trong đó người Mông được mệnh danh là “vua” làm cày.

Nghề làm cày của người Mông Bắc Hà ảnh 1
Nghề làm cày tay của người Mông được lưu truyền từ đời này qua đời khác.

Nghề làm cày tay của người Mông có từ bao giờ không ai nhớ nổi, chỉ biết rằng chiếc cày là vật dụng quen thuộc và rất quan trọng của mỗi gia đình. Chẳng vậy mà theo tục của người Mông, ngày Tết vẫn có nghi lễ cúng thần cày. Thường trong mỗi hộ người Mông có 2 chiếc cày, 1 dùng cày nương và 1 dùng cày ruộng. Cách làm 2 loại cày này có khác nhau đôi chút.

Để hiểu rõ về nghề làm cày tay truyền thống của người Mông, chúng tôi tìm đến khu bán nông cụ ở chợ phiên Bắc Hà. Chỗ bán cày nằm biệt lập ở góc cuối cùng của khu bán nông cụ và người mua - bán ở đây đa số là đàn ông. Có một điều đặc biệt là họ đến đây để trao đổi với nhau về giá cả rất ít, chủ yếu hỏi han xem cày làm bằng gỗ gì, loại dùng để cày nương hay cày ruộng và cày cho loại trâu yếu hay khỏe, tầm vóc của người sử dụng…

Ông Tráng A Dín, 70 tuổi, người Mông ở thôn Tẩn Chư, xã Tả Van Chư, huyện Bắc Hà - một thợ làm cày tay có tiếng - kể: Nghề làm cày rất vất vả, cần sự tỉ mỉ và có bí quyết riêng nên trong một xã hoặc một vùng chỉ có một số người làm được. “Nói đúng ra đây là nghề gia truyền, như tôi đây được ông nội truyền nghề làm cày tay từ nhỏ. Theo tôi biết thì ở vùng cao Bắc Hà giờ chỉ còn 3 xã là Tả Van Chư, Cốc Ly và Bản Phố có hộ chuyên làm cày tay gia truyền” - ông Dín nói.

Theo tập tục từ lâu đời, hằng năm, vào dịp cuối đông, khi cây cối trên rừng cứng cáp vì không hút nhiều nước thì những thợ làm cày người Mông bắt đầu lên rừng tìm gỗ làm cày. Muốn có cày tốt thì việc chọn gỗ rất quan trọng, gỗ làm cày chủ yếu là cây dâu rừng (tù nhăng - tiếng Mông), gỗ chẩn, sến, trai hoặc nghiến…, những loại gỗ này cứng nhưng dẻo dai. Tuy nhiên, thợ làm cày thích dùng gỗ dâu rừng hơn cả vì loại gỗ này nhẹ, chịu được mưa nắng và bền khi ngâm lâu dưới nước.

Nghề làm cày của người Mông Bắc Hà ảnh 2
Nhiều người dân vùng cao vẫn sử dụng cày tay để làm đất.

Chiếc cày có 2 bộ phận quan trọng là bắp cày và thân cày cần hình khối và độ cong nhất định nên khi đi lấy gỗ, người làm cày phải lựa chọn trước khi chặt sao cho vừa không phải đẽo gọt nhiều, vừa đảm bảo độ nông sâu cho mỗi loại cày.

Để làm ra chiếc cày, người thợ phải thành thạo các kỹ thuật đục, khoan, đẽo. Điểm đặc biệt nhất của nghề làm cày là không có công thức, không dùng mực thước, người thợ chỉ dùng kinh nghiệm làm “công cụ” đo và định chuẩn chiều dài, chiều cao.

Cày ruộng thường được làm to, dài hơn, có độ bám đất sâu hơn; cày nương thì ngắn hơn, nhỏ hơn và nhẹ để khi cày có thể linh hoạt chuyển hướng lưỡi cày tránh đá, tránh gốc cây…

Sau khi làm khung cơ bản, người thợ dựng đứng cày để đo chiều cao và chiều dài lấy chuẩn. Theo kinh nghiệm thì chiều cao từ lưỡi cày lên đến tay cầm cứ gần thắt lưng người là vừa, còn chiều dài thì cày ruộng dài khoảng hơn sải tay người lớn, cày nương ngắn hơn một chút. Khi lắp các bộ phận lại sao cho bắp cày, thân cày, lưỡi cày là một đường thẳng là chuẩn. Giá bán mỗi chiếc cày từ 800 nghìn đến 1 triệu đồng, cộng thêm chiếc lưỡi cày bằng gang giá khoảng 250 - 300 nghìn đồng/cái.

Cần nói thêm rằng, người dân đi mua cày ở chợ phiên không bao giờ có lưỡi lắp sẵn, sau khi chọn được thân cày ưng ý họ mới đi mua lưỡi cày phù hợp với sức vóc của người cày và trâu nhà, rồi mang về lắp. Việc đúc lưỡi cày gang cũng là thợ có nghề làm.

Nếu muốn biết thêm về nghề làm cày, du khách hãy đến chợ văn hóa Bắc Hà, chợ phiên xã Cốc Ly, chợ phiên xã Lùng Phìn (Bắc Hà). Thời điểm này đang là mùa cày nương, làm ruộng vụ mới nên muốn thử cày tay, du khách có thể trải nghiệm cày bừa với người dân nơi đây.

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Nền tảng dịch vụ du lịch trực tuyến toàn cầu Trip.com chính thức công bố Bảng xếp hạng Trip.Best toàn cầu năm 2025, vinh danh những điểm lưu trú, nhà hàng và điểm tham quan được yêu thích nhất trên thế giới. Trong đó, Việt Nam gây ấn tượng mạnh với 38 đại diện đến từ 11 tỉnh, thành phố trải dài khắp ba miền, góp mặt ở cả ba hạng mục chính.

Vành đai di sản của Tây Bắc

Vành đai di sản của Tây Bắc

Sau khi sáp nhập, Lào Cai và Yên Bái sẽ hình thành “vành đai di sản” kéo dài từ đỉnh Fansipan đến lòng hồ Thác Bà để hướng tới vùng du lịch trọng điểm.

Phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới

Phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới

Phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số là hướng đi phù hợp nhằm khai thác tài nguyên văn hóa bản địa để phát triển kinh tế, xã hội; đồng thời góp phần bảo tồn, lan tỏa những giá trị truyền thống tốt đẹp.

Khách sạn và Di sản Thế giới: Sự song hành của bảo tồn và du lịch cao cấp

Khách sạn và Di sản Thế giới: Sự song hành của bảo tồn và du lịch cao cấp

Lĩnh vực du lịch cao cấp đang dịch chuyển từ mô hình nghỉ dưỡng đơn thuần sang các hình thức trải nghiệm gắn liền với văn hóa, lịch sử và tự nhiên. Trong đó, các khách sạn và khu nghỉ dưỡng nằm gần các Di sản Thế giới được UNESCO ghi danh đang ngày càng thu hút nhóm khách hàng trung lưu và thượng lưu.

Thăm địa đạo Phú Thọ Hòa

Thăm địa đạo Phú Thọ Hòa

Khoảng 100m đường địa đạo Phú Thọ Hòa (quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh) đã được phục chế, nâng cấp, mở cửa cho khách tham quan miễn phí. Nơi đây được đào năm 1947 làm căn cứ cách mạng phục vụ kháng chiến chống Pháp và Mỹ.

[Infographic] Lịch tổ chức chuỗi sự kiện Lễ hội mùa hè “Sa Pa - Xứ sở của tình yêu”

[Infographic] Lịch tổ chức chuỗi sự kiện Lễ hội mùa hè “Sa Pa - Xứ sở của tình yêu”

Chào mừng kỷ niệm các ngày lễ lớn của dân tộc, đồng thời góp phần giới thiệu, quảng bá các sản phẩm du lịch đặc sắc, thúc đẩy thu hút du khách trong nước và quốc tế, thị xã Sa Pa sẽ tổ chức chuỗi sự kiện lễ hội cấp tỉnh, với chủ đề: Lễ hội mùa hè “Sa Pa - Xứ sở của tình yêu”.

Sa Pa quan tâm phát triển kinh tế đêm

Sa Pa quan tâm phát triển kinh tế đêm

Kinh tế đêm là một trong những lĩnh vực quan trọng góp phần nâng cao trải nghiệm cho du khách, tăng doanh thu cho ngành du lịch. Thế nhưng hiện tại, các hoạt động kinh tế về đêm tại Sa Pa vẫn còn manh mún, chưa khai thác hết lợi thế sẵn có. Do vậy, chính quyền địa phương đang từng bước xây dựng chiến lược phát triển kinh tế đêm bền vững, góp phần tăng doanh thu cho ngành du lịch.

Việt Nam lọt vào top 5 điểm đến của khách du lịch Nga

Việt Nam lọt vào top 5 điểm đến của khách du lịch Nga

Ngày 15/4, theo Hiệp hội Các công ty lữ hành của Nga, khoảng 900 nghìn người Nga sẽ đi du lịch nước ngoài vào kỳ nghỉ tháng 5, tăng 200 nghìn người so cùng kỳ năm ngoái. Đặc biệt, Việt Nam lọt vào top 5 điểm đến ở nước ngoài được du khách Nga lựa chọn.

fb yt zl tw