Làng gốm Thanh Hà - hồn đất nung giữa lòng di sản Hội An

Nếu phố cổ Hội An là nơi lưu giữ vẻ đẹp kiến trúc và không khí hoài niệm của một thời hoàng kim giao thương, làng gốm Thanh Hà lại là nơi lưu giữ tinh hoa lao động và nghệ thuật dân gian của cư dân Quảng Nam.

Nằm cách phố cổ Hội An khoảng 3 km về phía Tây, bên bờ sông Thu Bồn thơ mộng, làng gốm Thanh Hà là một trong những làng nghề truyền thống nổi tiếng và lâu đời bậc nhất ở tỉnh Quảng Nam.

Không chỉ là nơi gìn giữ một nghệ thuật thủ công đặc sắc - nghề làm gốm bằng tay truyền thống, Thanh Hà còn là biểu tượng sống động của văn hóa làng nghề Việt, nơi "đất hóa linh hồn" qua từng sản phẩm mộc mạc mà tinh tế.

1. Làng gốm hơn 500 năm tuổi

Thanh Hà là một làng gốm truyền thống nổi tiếng, gắn liền với phố cổ Hội An và mang trong mình dấu ấn lịch sử lâu đời. Làng nghề này xuất hiện từ thế kỷ 16, ban đầu được hình thành tại làng Thanh Liêm trước khi chuyển về phường Thanh Hà như ngày nay. Trong giai đoạn hoàng kim kéo dài từ thế kỷ 16 đến 17, các sản phẩm gốm của làng đã vươn đến đỉnh cao, được tuyển chọn để tiến cống cho vua chúa.

Qua nhiều thời kỳ, ngôi làng nhỏ bé mang vẻ yên bình này đã trải qua không ít thăng trầm và biến cố. Có những giai đoạn tưởng chừng nghề truyền thống nơi đây bị mai một. Tuy nhiên, nhờ niềm đam mê sâu sắc và tinh thần gìn giữ của các nghệ nhân, nét đẹp đặc trưng và linh hồn của nghề gốm tại Thanh Hà lại được phục hưng mạnh mẽ.

Ngày nay, làng gốm Thanh Hà đã trở thành một điểm đến hấp dẫn, thu hút nhiều du khách trong nước và quốc tế. Khi ghé thăm nơi đây, bạn không chỉ có cơ hội khám phá quy trình làm gốm truyền thống mà còn có thể tự tay sáng tạo ra những tác phẩm gốm độc đáo mang dấu ấn cá nhân.

2. Đi đến làng gốm bằng cách nào?

Cách phố cổ Hội An khoảng 3km, hành trình đến làng gốm Thanh Hà khá thuận tiện. Bắt đầu từ trung tâm thành phố, bạn chỉ cần đi theo tuyến đường Hùng Vương, tiếp tục thẳng đến Duy Tân. Từ đây, di chuyển thêm khoảng 500m, gặp ngã tư thì rẽ trái là đã tới điểm đến.

Việc lựa chọn phương tiện đến làng gốm rất đa dạng và linh hoạt, phù hợp với nhu cầu cũng như khả năng tài chính của du khách. Bạn có thể đi bằng taxi, xe ôm công nghệ hoặc thuê xe máy để di chuyển một cách nhanh chóng và tiện lợi.

Tuy nhiên, nếu muốn cảm nhận trọn vẹn nét đẹp thanh bình và gần gũi của Hội An, bạn nên cân nhắc thuê xe đạp. Đây được xem là phương tiện lý tưởng mà nhiều du khách từng trải nghiệm và đánh giá cao, vì nó không chỉ giúp bạn tận hưởng không khí trong lành mà còn tạo cơ hội khám phá những góc phố đầy thú vị dọc đường đến làng gốm.

3. Thời điểm tham quan làng gốm Thanh Hà lý tưởng nhất

Hội An có hai mùa đặc trưng là mùa mưa và mùa khô. Mùa khô kéo dài từ tháng 2 đến tháng 8, trong khi mùa mưa bắt đầu từ tháng 9 và kết thúc vào tháng 1 năm sau. Vì vậy, khoảng thời gian lý tưởng nhất để ghé thăm làng gốm Thanh Hà là từ tháng 2 đến tháng 4. Thời điểm này, thời tiết ở Hội An thường khô ráo, không khí dịu mát, tạo điều kiện hoàn hảo để bạn khám phá làng gốm cũng như tham gia nhiều hoạt động hấp dẫn ngoài trời.

4. Làng gốm Thanh Hà có gì đặc sắc?

Làng gốm Thanh Hà ở Hội An nổi bật và khác biệt hoàn toàn so với nhiều làng gốm khác trên khắp cả nước nhờ việc thực hiện toàn bộ quy trình sản xuất bằng phương pháp thủ công truyền thống. Khi có cơ hội ghé thăm nơi đây, bạn đừng bỏ qua những trải nghiệm vô cùng hấp dẫn tại làng gốm này như:

Tận hưởng không gian cổ kính làng gốm trên 500 tuổi

Làng gốm Thanh Hà từ lâu đã được xem là một công viên sống động của nghệ thuật gốm sứ truyền thống, mang trên mình dấu ấn lịch sử lâu đời kéo dài tới 500 năm.

Đặc biệt, nếu bạn đi tham quan theo đoàn du lịch, bạn sẽ có cơ hội nghe hướng dẫn viên chia sẻ chi tiết về toàn bộ lịch sử của làng gốm. Câu chuyện về những thăng trầm và bước phát triển qua thời gian của làng chắc chắn sẽ khiến bạn vô cùng thích thú.

Không chỉ đặc sắc về nét văn hóa truyền thống, mỗi năm vào ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch, làng gốm Thanh Hà còn tổ chức một lễ cúng linh thiêng để bày tỏ lòng thành với tổ nghề. Lễ cúng này được người dân thực hiện với mong ước tổ nghề sẽ phù hộ cho một năm mới tràn đầy bình an và công việc làm ăn thuận lợi, phát đạt hơn.

Đặc biệt, nếu bạn may mắn ghé thăm làng vào dịp lễ hội này, bạn sẽ không chỉ được chứng kiến nghi lễ rước kiệu độc đáo mà còn có cơ hội tham gia vào những hoạt động văn hóa truyền thống đậm chất dân gian.

Các trò chơi như chuốt gỗ, nấu cơm niêu hay các buổi giao lưu đầy tiếng cười và niềm vui là những trải nghiệm đáng nhớ, giúp bạn cảm nhận thêm sự độc đáo và đa dạng trong phong tục tập quán của người dân làng nghề Thanh Hà.

Chiêm ngưỡng kỹ thuật chuốt gốm điêu luyện

Đất sét là nguyên liệu chủ đạo để chế tác những sản phẩm gốm đầy độc đáo tại vùng đất này. Khi ghé thăm làng gốm, bạn sẽ có cơ hội tận mắt chứng kiến quy trình tạo hình gốm điêu luyện và đầy nghệ thuật của các nghệ nhân tài hoa. Từ những khối đất sét thô kệch, qua đôi bàn tay khéo léo và giàu kinh nghiệm của người thợ làng gốm Thanh Hà, chúng được biến hóa thành các tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn sáng tạo.

Bạn sẽ được tận hưởng từng công đoạn làm gốm kỳ công, từ tạo hình đất sét trên bàn xoay, trang trí bằng những nét vẽ thủ công tinh xảo, hong khô sản phẩm đến khi nung trong lò. Những người thợ làng nghề Thanh Hà không chỉ khéo léo và sáng tạo, mà còn luôn dành trọn niềm đam mê và tâm huyết cho nghề. Họ trân trọng từng khối đất, nhẹ nhàng nâng niu như thể gửi vào đó một phần tâm hồn của mình.

Tự tay tạo ra tác phẩm gốm của riêng mình

Khi đến làng gốm Thanh Hà, ngoài việc tận mắt chiêm ngưỡng từng công đoạn tinh xảo để tạo nên một sản phẩm gốm, bạn còn có thể tự mình tham gia vào quá trình sáng tạo, tạo nên những tác phẩm độc đáo mang đậm dấu ấn cá nhân.

Bạn sẽ được thử sức với việc tạo hình các món đồ gốm thông dụng theo nhiều kiểu dáng khác nhau. Đừng lo nếu chưa quen tay, bởi các nghệ nhân lâu năm và giàu kinh nghiệm sẽ luôn tận tình hướng dẫn, hỗ trợ bạn hoàn thiện sản phẩm một cách đẹp mắt và chỉn chu nhất. Vì thế, nếu có dịp ghé thăm nơi đây, hãy dành thời gian để trải nghiệm hoạt động thú vị và ý nghĩa này.

Thăm công viên đất nung Thanh Hà

Công viên đất nung nằm trong khuôn viên làng gốm Thanh Hà với diện tích rộng lớn lên tới gần 6000m2, được mệnh danh là công viên gốm lớn nhất tại Việt Nam. Không chỉ đơn thuần là một điểm tham quan, nơi đây còn mang trọng trách bảo tồn và trưng bày những tác phẩm gốm truyền thống của làng gốm Thanh Hà. Nhờ vậy, công viên trở thành cầu nối đưa nét đẹp tinh hoa của gốm Việt Nam giới thiệu đến đông đảo du khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá văn hóa độc đáo của dân tộc.

Không gian công viên được thiết kế thành hai khu vực chính rõ rệt, mỗi khu vực lại mang một ý nghĩa và chức năng đặc trưng riêng. Khu vực đầu tiên là tòa nhà có thiết kế dạng úp độc đáo, dành riêng để lưu giữ và bảo tồn các hiện vật gốm quý giá từ các thời kỳ lịch sử xa xưa. Ở đây, du khách có thể tìm thấy những tác phẩm chứa đựng giá trị văn hóa, nghệ thuật và lịch sử sâu sắc. Khu vực còn lại, tòa nhà được thiết kế kiểu ngửa, lại khoác lên mình vai trò của một không gian triển lãm hiện đại. Tòa nhà này trưng bày và giới thiệu các sản phẩm gốm mới mẻ, sáng tạo, phản ánh sự đổi mới và phát triển không ngừng của nghệ thuật gốm tại Thanh Hà.

Một trong những điểm nhấn ấn tượng nhất khi trải nghiệm công viên này chính là cảm giác như lạc vào một “thế giới thu nhỏ”, đầy sống động và quyến rũ. Hàng trăm công trình kiến trúc nổi tiếng thế giới được tái hiện sinh động bằng chất liệu gốm hoàn toàn thủ công, thể hiện sự tài hoa và tỉ mỉ của các nghệ nhân.

Du khách có thể chiêm ngưỡng những tác phẩm độc đáo như tháp nghiêng Pisa mang đậm dấu ấn nước Italy, Nhà Trắng đại diện cho nước Mỹ quyền lực, Kim Tự Tháp huyền bí của Ai Cập, Nhà thờ Đức Bà Paris kiêu sa từ Pháp, cùng những biểu tượng đặc trưng của Việt Nam như chùa Một Cột, Tháp Rùa, hay lăng Hồ Chủ tịch. Tất cả tạo nên một không gian nghệ thuật đặc sắc vừa gần gũi vừa mang tầm vóc quốc tế.

5. Thách thức và cơ hội phát triển của làng gốm Thanh Hà

Mặc dù ngành nghề này đã nhận được sự chú ý trở lại thông qua hoạt động du lịch, làng gốm vẫn phải đối mặt với hàng loạt khó khăn như sự hạn chế về thị trường tiêu thụ do tính cạnh tranh ngày càng gia tăng từ các sản phẩm gốm công nghiệp và gốm giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc.

Bên cạnh đó, việc nguồn lao động trẻ ngày càng rời khỏi làng để tìm kiếm cơ hội ở nơi khác, cũng như sự thiếu hụt người đam mê tiếp nối nghề truyền thống vì tính chất công việc vất vả và thu nhập bấp bênh, càng làm trầm trọng thêm tình trạng này.

Ngoài ra, thiếu vốn đầu tư cùng chiến lược truyền thông hiệu quả đã khiến làng gốm chưa có khả năng xây dựng thương hiệu mạnh trên phạm vi toàn quốc, làm giảm sức cạnh tranh so với những làng nghề nổi tiếng khác.

Trong bối cảnh hội nhập và xu hướng hiện đại hóa, nhiều nghệ nhân đã tìm kiếm những cách làm mới mẻ để vực dậy ngành nghề truyền thống này. Theo đó, sự phối hợp khéo léo giữa tinh hoa nghệ thuật truyền thống và xu hướng sáng tạo đương đại đã mở ra nhiều cơ hội tiềm năng cho Thanh Hà.

Những nghệ nhân trẻ tuổi, với sự năng động và nhạy bén, đã bắt đầu thử nghiệm với việc tạo hình nghệ thuật mới mẻ, không chỉ giữ được nét độc đáo của gốm truyền thống mà còn mang lại khả năng ứng dụng cao trong các lĩnh vực như trang trí nội thất, thiết kế sân vườn và sản xuất quà lưu niệm.

Việc xây dựng thương hiệu OCOP cấp địa phương cũng như tham gia tích cực vào các hội chợ văn hóa và triển lãm quốc tế đã góp phần đáng kể trong việc giới thiệu gốm Thanh Hà đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Dưới sự sát cánh của chính quyền địa phương, nỗ lực của các nghệ nhân và sự hỗ trợ từ cộng đồng, làng nghề Thanh Hà vẫn giữ được ngọn lửa truyền thống cháy bền qua năm tháng. Việc kết hợp giữa bảo tồn giá trị văn hóa lâu đời và thúc đẩy phát triển du lịch, cùng với việc liên tục đổi mới và sáng tạo các dòng sản phẩm mang tính hiện đại là định hướng phát triển lâu dài và bền vững mà làng gốm cần hướng tới trong tương lai. Chính sự cân bằng thông minh này sẽ là chìa khóa để giúp Thanh Hà tiếp tục khẳng định vị thế độc đáo của mình trong bản đồ các làng nghề truyền thống Việt Nam.