Trào lưu ẩm thực độc, dị lên ngôi
Theo tìm hiểu của phóng viên, hiện nay xuất hiện nhiều người sáng tạo nội dung trên mạng xã hội sẵn sàng chế ra những món ăn kỳ quái, hoặc chấp nhận ăn sống động vật, miễn sao clip của họ được lan truyền chóng mặt. Cái giá để nổi tiếng không chỉ là một cú nôn ọe, một cơn đau bụng mà còn nguy cơ bệnh tật lâu dài, nhưng đổi lại là hàng trăm nghìn lượt xem, hàng chục nghìn bình luận và cơ hội “lên xu hướng”.
Những món “độc, dị” liên tục xuất hiện, gây xôn xao từ Bắc chí Nam: trà sữa hành lá, trà sữa mắm tôm, cà phê ớt, cà phê gián, thậm chí là trà sữa trứng vịt lộn. Mỗi món đều được thổi phồng bằng chiêu thức quen thuộc: gây sốc, tạo tranh cãi, kích thích tò mò. Trong cơn lốc ấy, sự tỉnh táo của người xem nhiều khi bị cuốn phăng, để rồi “càng ghê rợn, càng muốn thử”.
Nguồn gốc của những “sáng tạo quái gở” này đa phần được bắt nguồn từ mạng xã hội Trung Quốc. Năm 2022, trà sữa hành lá từng gây bão khi một cửa hàng cá nướng ở Thành Đô đưa vào thực đơn thử nghiệm với giá chỉ 6,6 tệ (hơn 20.000 đồng). Một thức uống vốn ngọt ngào, béo ngậy được “trang trí” bằng cọng hành lá, sự kết hợp tưởng như đùa nhưng lại biến thành một chiêu marketing khôn ngoan. Hàng loạt clip review món này đã kéo về cho cửa hàng lượng khách khổng lồ, dù phần lớn chỉ đến để “trải nghiệm một lần cho biết”.
Không lâu sau, tại Việt Nam, một thương hiệu đồ uống ở TP. Hồ Chí Minh cũng nhanh chóng nắm bắt xu hướng, tung ra set trà sữa hành lá vào dịp Cá tháng Tư. Một ly trà sữa đi kèm topping quen thuộc như trân châu, thạch phô mai, củ năng, nhưng được rắc thêm hành lá thái nhỏ và tặng kèm một gói mì ăn liền. Giá bán: 49.000 đồng, không quá cao nhưng đủ để khách hàng trẻ tò mò rút ví. Kết quả, nhiều thực khách rời cửa hàng với cảm giác “sởn da gà, buồn nôn, ám ảnh”. Rõ ràng, sự hấp dẫn ở đây không nằm ở vị giác, mà ở việc được trở thành một phần của “trend”, được đăng lên mạng như một kỷ niệm... kỳ quặc.
Nếu trà sữa hành lá chỉ mới là trò đùa nửa vời thì trà sữa mắm tôm lại bước sang một “cấp độ quái dị” khác. Chỉ cần vài thìa mắm tôm trộn vào ly trà sữa, cộng thêm biểu cảm nhăn mặt, nôn nao khi uống, thế là đủ tạo nên một clip triệu view. Một TikToker thừa nhận: “Mình không uống nổi, nhưng video lại viral chỉ sau một đêm. Hàng nghìn bình luận, hàng chục kênh khác bắt chước, tất cả chỉ từ một cú thử liều lĩnh”. Câu chuyện này phơi bày rõ sự thật: nhiều người sẵn sàng hy sinh sức khỏe chỉ để câu view.
Nguyễn Ngọc Hạnh, 23 tuổi, ở phường Kiến Hưng (Hà Nội) từng thử làm theo clip trên TikTok. Ban đầu là sự tò mò, sau là cơn hối hận. “Uống ngụm đầu tiên đã muốn oẹ ra, nhưng vì không tin mình kém chịu đựng nên cố thử thêm. Kết quả: bụng quặn đau, cả buổi tối phải nằm ôm bụng. Từ đó không dám đụng đến nữa”. Nhưng, khi Hạnh dừng lại, hàng trăm người khác lại tiếp tục làm theo. Bởi, trong thế giới mạng, sự khổ sở của một người đôi khi lại là trò giải trí của số đông.
Không chỉ trà sữa độc, dị mà người ta còn “sáng tạo” ra cà phê sữa trứng vịt bách thảo, trà sữa trộn hột vịt lộn vắt tắc, hay cà phê ớt cay sè lưỡi. Dù có người cho rằng, cà phê ớt “cũng tạm uống được”, nhưng thực chất, sự hấp dẫn nằm ở sự kỳ quặc, chứ không phải hương vị. Một ly cà phê bình thường không thể thu hút ai; nhưng chỉ cần thêm vài lát ớt đỏ chót, lập tức trở thành nội dung “xứng đáng” để quay clip.
Nguy hiểm hơn, mạng xã hội đang chứng kiến làn sóng mukbang đồ sống. Nếu trước kia, mukbang chỉ là ăn nhiều để khoe sức ăn, thì nay nó biến tướng thành những màn trình diễn kinh dị: ăn tủy bò sống, nuốt trứng vịt sống, gặm cá sống, thậm chí nhai cả óc sống hay tiết lợn sống.
Mới đây, một clip gây sốc lan truyền trên TikTok với hình ảnh người đàn ông bê chậu tiết lợn sống, cắt thành từng khúc, cho vào miệng nuốt ngon lành. Mỗi miếng tiết lại đi kèm một chén rượu. “Mời các bác nhé”, câu nói cửa miệng của nhân vật chính trở thành điểm nhấn, biến cảnh tượng ghê rợn thành một “màn biểu diễn”. Với người quay clip, đây là “chiến tích”. Với người xem, đây là cú sốc. Nhưng, với xã hội, đây là một sự cảnh báo: mạng xã hội đã trở thành nơi mọi ranh giới về chuẩn mực ăn uống đều bị phá vỡ.
Một tài khoản khác đăng cảnh một phụ nữ mukbang gan sống. Gan thái mỏng, cuốn cùng rau, chấm nước sốt, ăn ngon lành trước ống kính. Bên dưới, không ít người bình luận phẫn nộ: “Chỉ vì vài nghìn lượt view mà coi thường sức khỏe. Tiền kiếm được liệu có đủ trả viện phí?”. Nhưng, nghịch lý là chính những bình luận ấy lại càng đẩy clip lan truyền nhanh hơn.
Chưa dừng lại ở đó, mạng xã hội từng chứng kiến một clip khiến dư luận rùng mình: một nhóm thanh niên ngồi quây quần quanh mâm, trước ống kính, tay cầm từng con cá chép nhỏ chỉ bằng ngón tay. Những con cá còn ngọ nguậy, bị chấm thẳng vào bát nước mắm rồi bỏ tọt vào miệng, nhai rau ráu trong tiếng cười hả hê. Cảnh tượng ấy vốn chỉ gợi nhớ đến những hủ tục man rợ thời xa xưa, nay lại được biến thành một “tiết mục giải trí” công khai trên không gian mạng.
Điều đáng sợ hơn cả không phải chỉ là hành vi phản cảm, mà là cách nó được cổ vũ: clip nhanh chóng đạt hàng triệu lượt xem, tràn ngập bình luận trái chiều. Người thì phẫn nộ, kêu gọi tẩy chay; kẻ lại hả hê, xin “địa chỉ quán” để thử cho biết. Chính sự tò mò và tâm lý “xem cho ghê” ấy đã vô tình tiếp tay, biến video thành “trend”, để rồi hàng loạt kênh khác bắt chước theo, bất chấp sức khỏe, nhân phẩm và cả chuẩn mực văn hóa ăn uống.
Đừng kiếm tiền chỉ để chữa bệnh
Đằng sau những clip “ẩm thực dị” là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố xã hội. Thứ nhất, cơn khát nổi tiếng tức thì. Trong thời đại số, một video viral có thể thay đổi cuộc đời: đem về tiền quảng cáo, hợp đồng thương hiệu, danh tiếng cá nhân. Vì vậy, nhiều người bất chấp sức khỏe để tạo nội dung sốc.
Thứ hai, tâm lý đám đông. Giới trẻ không muốn bị bỏ lại phía sau, không muốn trở thành “người ngoài cuộc”. Một trào lưu vừa xuất hiện, lập tức hàng nghìn người đổ xô thử, dù biết kết quả là... kinh khủng.
Thứ ba, sự thả nổi của nền tảng. Thuật toán của TikTok, Facebook, YouTube ưu tiên nội dung nhiều tương tác, bất kể nội dung đó phản cảm, độc hại hay nguy hiểm. Càng gây sốc, càng được đề xuất nhiều hơn. Thay vì ngăn chặn, các nền tảng vô tình “thưởng” cho những nội dung bẩn bằng chính lượt xem khổng lồ.
Thứ tư, tâm lý tò mò của khán giả. Người xem, nhất là giới trẻ, thích sự khác biệt và cảm giác rùng rợn an toàn - giống như xem phim kinh dị. Họ không ăn đồ sống nhưng thích xem người khác ăn để thỏa trí tò mò. Chính sự hiếu kỳ này biến mỗi cú nhai óc sống, tiết sống... thành “mồi ngon” cho tương tác.
Nhìn sâu hơn, đây còn là biểu hiện của khủng hoảng giá trị xã hội. Khi sự sáng tạo bị hiểu lầm thành trò sốc nổi, khi văn hóa tiêu dùng bị thay thế bằng trò phản cảm thì mạng xã hội trở thành cái chợ hỗn loạn, nơi chuẩn mực bị bẻ cong theo lượt view. Và, bi kịch là: càng sốc, càng dễ được tung hô.
Nếu không có rào cản từ chính sách, nếu khán giả không thay đổi cách tiếp cận, những “món dị” sẽ còn tiếp tục sinh sôi. Bởi lẽ, mạng xã hội vốn không bao giờ thiếu đất sống cho những nội dung tận dụng sự tò mò và sự thả nổi.
Các clip như chế đồ uống dị hoặc mukbang ăn tươi nuốt sống thường thu hút nhiều lượt xem nhờ sự tò mò và khác lạ, tạo hiệu ứng giật gân, gây sốc để gây sự chú ý. Tuy nhiên, những nội dung này cũng có thể gây ra các hệ lụy tiêu cực cho người xem, như khuyến khích ăn uống không đúng cách gây hại đến sức khỏe và tâm lý.
Yếu tố độc đáo, dị biệt trong các món đồ uống hoặc cách ăn uống “ăn tươi nuốt sống” khơi gợi sự tò mò tự nhiên của con người, khiến họ muốn tìm hiểu và làm theo.
Dưới góc độ chuyên môn, Thạc sĩ, bác sĩ Đặng Ngọc Hùng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Tư vấn dinh dưỡng (NRECI) cho biết: “Về nguyên lý, đây là cách kết hợp phản khoa học. Trà sữa giàu đường và chất béo, mắm tôm mặn và lên men; cà phê chứa caffeine kích thích tiết acid dạ dày, còn ớt có capsaicin gây nóng rát. Khi trộn các thành phần đối nghịch như vậy, nguy cơ rối loạn tiêu hóa tăng rõ rệt: đầy hơi, khó tiêu, đau bụng, tiêu chảy và mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Ngoài ra, nếu mắm tôm không đảm bảo vệ sinh, vi khuẩn có thể “gặp môi trường lý tưởng” từ nền đường sữa để phát triển, làm tăng nguy cơ ngộ độc. Sự cộng hưởng giữa caffeine và capsaicin cũng có thể làm kích thích, tổn thương niêm mạc dạ dày - ruột ở người nhạy cảm”.
Cũng theo bác sĩ Hùng, nhiều sản phẩm chạy theo trào lưu dùng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, phụ gia, màu công nghiệp, đường hóa học. Dùng lặp lại sẽ tạo gánh nặng cho gan và thận - hai cơ quan giải độc và bài tiết chính. Về lâu dài, nguy cơ viêm dạ dày mạn, rối loạn chuyển hóa, tăng men gan, rối loạn lipid... hoàn toàn có thể xảy ra. Nói chung, đây không phải trào lưu mang lại lợi ích sức khỏe.
Do đó, bác sĩ Hùng đưa ra lời khuyên nên ăn đa dạng và cân bằng các nhóm chất bột đường, đạm, béo, vitamin-khoáng. Ưu tiên thực phẩm tươi, chế biến đúng cách; hạn chế đồ ăn nhanh, nhiều đường, muối, chất béo không lành mạnh. Tỉnh táo với mạng xã hội: Không phải xu hướng nào cũng đáng theo. Hãy ưu tiên an toàn, kiểm chứng nguồn tin đừng đánh đổi sức khỏe lấy “view” hay “like”.
“Đối với những người thường xuyên mukbang khổng lồ trong một quãng thời gian rất ngắn sẽ làm dạ dày dãn quá mức, gây chèn ép, đầy trướng, nôn ói, rối loạn điện giải, nguy cơ trào ngược, tắc ruột. Đã ghi nhận trường hợp biến chứng nặng, thậm chí tử vong vì ăn quá nhiều. Ngoài ra, nó cũng để lại hệ lụy lâu dài như: dễ béo phì, gan nhiễm mỡ, đái tháo đường type 2, tăng huyết áp, bệnh tim mạch. Một số người thực hiện còn dùng hành vi “móc họng” để nôn - biểu hiện nguy hiểm của rối loạn ăn ói (bulimia), gây tổn thương thực quản, rối loạn điện giải, ảnh hưởng tim mạch. Đối với những người thường xuyên “ăn tươi nuốt sống” như: Thịt cá, hải sản, óc sống... có thể chứa vi khuẩn như Salmonella, E. coli, ký sinh trùng... gây ngộ độc cấp, tiêu chảy, và nhiễm trùng âm thầm”, bác sĩ Hùng cho biết.
Vấn đề ở đây, khi những nhà sáng tạo nội dung tạo ra những clip có nội dung “dị, độc” như vậy không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của họ mà còn ảnh hưởng đến cả người xem. Bởi lẽ, nếu xem những clip như thế thường xuyên có thể làm lệch chuẩn về khẩu phần, khuyến khích ăn theo cảm xúc, tăng nguy cơ rối loạn ăn uống, đặc biệt ở người vị thành niên.
