Đầu tháng 8/2023, tại thôn Phời 3 xảy ra sự cố vỡ cống hồ thải đuôi quặng Nhà máy Tuyển quặng đồng Tả Phời làm hàng trăm nghìn mét khối nước bùn chảy ra khu dân cư thôn Phời 3 và khu vực đất nông nghiệp của xã Tả Phời. Sau khi sự cố xảy ra, Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời - Vinacomin đã triển khai ngay biện pháp hoành triệt cống vỡ, ngăn chặn nước và bùn quặng độc hại thải tràn ra môi trường, ảnh hưởng đến khu dân cư phía dưới chân đập. Sau khoảng 1 tháng, công ty đã hoàn thành việc thu gom vận chuyển 15.995 m3 bùn đuôi quặng trôi ra ngoài môi trường và 6.985 m3 bùn trôi lấp đất nông nghiệp và khu vực dân cư thôn Phời 3.
Song song với việc khắc phục sự cố, Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời đã phối hợp với Tổ công tác do UBND thành phố Lào Cai thành lập tiến hành thống kê, đền bù cho các hộ dân bị ảnh hưởng. Tính đến hết ngày 26/9/2023, UBND xã Tả Phời và Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời đã cơ bản thực hiện xong công tác chi hỗ trợ 104/104 hộ với số tiền hơn 5,6 tỷ đồng và lập phương án di chuyển, tái định cư cho 12 hộ dân đang sống trong khu vực có nguy cơ sạt lở, sụt lún theo quyết định phê duyệt của UBND tỉnh.
Sự cố bục cống xả tràn hồ thải đuôi quặng Nhà máy tuyển quặng đồng Tả Phời
Theo thống kê của Trung tâm Phát triển quỹ đất thành phố Lào Cai, đến cuối năm 2023, UBND thành phố đã ban hành thông báo thu hồi đất, ban hành quyết định phê duyệt phương án bồi thường tài sản, hoa màu và di chuyển 12/12 hộ trong khu vực có nguy cơ sạt lở cao đến nơi ở mới với kinh phí 10,684 tỷ đồng (dự kiến hết quý 1 năm 2024 sẽ hoàn thành).
Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn 11 hộ chưa di chuyển vì lý do chưa có đất tái định cư để xây dựng nhà ở, ổn định cuộc sống. Dù đã được vận động và hỗ trợ kinh phí đi thuê nhà hoặc chuyển đến nơi ở tạm trong thời gian chờ bố trí tái định cư, nhưng nhiều hộ dân vẫn lựa chọn trở về sống tại nơi ở cũ dưới chân đập hồ thải đuôi quặng.
Nằm ngay dưới chân đập hồ thải đuôi quặng của Nhà máy tuyển quặng đồng Tả Phời, nhà ở, đất ở và đất vườn sản xuất của hộ anh Nông Văn Ngoan được áp giá đền bù là 800 triệu đồng, nếu đến nơi tái định cư để xây nhà ở và công trình phụ đảm bảo cuộc sống thì số tiền này khó có thể bù đắp. Chị La Thị Chính (vợ anh Nông Văn Ngoan) cho biết: Dù hiện tại, gia đình cũng được hỗ trợ tiền thuê nhà để ở tạm khi chờ đất tái định cư, nhưng chờ lâu quá trong khi tài sản, nhà cửa, chuồng trại, vườn chưa được đền bù vẫn cần phải trông coi, chăm sóc, nên dù rất lo sợ, chúng tôi vẫn phải ở lại đây.
Phần đất và căn nhà 2 tầng của gia đình ông Phạm Văn Dấu và vợ là bà Vi Thị Lớn từng chịu ảnh hưởng lớn khi sự cố vỡ cống hồ thải đuôi quặng Nhà máy Tuyển quặng đồng Tả Phời xảy ra. Tuy nhiên đến nay, hộ dân này vẫn chưa thể di chuyển đến nơi ở mới. Bà Vi Thị Lớn chia sẻ: “Biết là ở đây nguy hiểm và cũng mong được bố trí nơi ở mới cho an toàn nhưng giờ chưa có đất tái định cư. Hơn nữa, mức bồi thường tài sản tôi thấy chưa thỏa đáng, kể cả có nhận tiền bồi thường thì cũng không đủ để làm nhà mới nên đành ở lại”.
Được biết, theo phương án của UBND thành phố Lào Cai thì việc bố trí tái định cư cho 11 hộ dân thôn Phời 3 sẽ triển khai ở 3 địa điểm, gồm: 1 lô tại Khu tái định cư thôn Làng Thác, xã Cam Đường; 2 lô tại Khu tái định cư phục vụ dự án khai thác mỏ đồng Tả Phời ở thôn Phời 3, xã Tả Phời; 7 hộ sẽ nhận đất tại Khu tái định cư khu vực Làng Cáng 2, xã Tả Phời. Tuy nhiên, hiện nay, việc bố trí tái định cư cho các hộ dân chưa thể thực hiện được do mặt bằng tái định cư ở khu vực thôn Làng Cáng 2 vẫn đang thi công dang dở.
Trao đổi với phóng viên, ông Vi Hồng Liêu, Phó Chủ tịch UBND xã Tả Phời cho biết: Chính quyền địa phương đã vận động Nhân dân không ở lại khu vực nguy hiểm và chấp hành việc di chuyển tài sản đến khu vực an toàn. Tuy nhiên, vì nhiều nguyên nhân, người dân vẫn chưa thực hiện. Chúng tôi đề nghị Trung tâm Phát triển quỹ đất và Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời sớm hoàn thiện khu tái định cư để bàn giao cho các hộ dân xây dựng nhà ở ổn định cuộc sống.
Lý giải về việc chậm bố trí tái định cư cho các hộ dân, ông Phạm Anh Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất thành phố Lào Cai cho biết: Việc xây dựng khu tái định cư chưa kịp thời do vừa phải thực hiện giải phóng mặt bằng vừa thi công. Hiện nay, chúng tôi đang khẩn trương tổ chức giải phóng mặt bằng để đơn vị thi công sớm có mặt bằng sạch.
Cũng theo ông Hùng, thời gian tới, Trung tâm sẽ tiếp tục phối hợp với UBND xã và Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Tả Phời tuyên truyền, giải thích về chế độ chính sách, vận động 5 hộ dân nhận tiền bồi thường và bàn giao đất cho Nhà nước; di chuyển ra khỏi khu vực có nguy cơ sạt lở để ổn định cuộc sống.
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Tiến Ngân, Phó Chủ tịch UBND thành phố Lào Cai cho biết: Thành phố đã đôn đốc nhà thầu thi công đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác xây dựng khu tái định cư phục vụ công trình khai thác quặng Apatit tại khai trường 32 và khai trường Làng Cáng 2. Khi có mặt bằng, việc đầu tư xây dựng hạ tầng (điện, nước, đường giao thông) sẽ gấp rút được triển khai. Dự kiến trong tháng 5/2024 sẽ có thể giao đất để người dân di chuyển đến nơi ở mới, ổn định cuộc sống.
