LCĐT - Tên khai sinh gã là Tom Heideger Colombo dài dặc. Trẻ con hàng xóm, bạn bè gọi gã là Tôm. Sang Việt Nam thực tập tiếng Việt kiêm du lịch ba tháng, được mang tên là Tây ba lô. Tây ba lô Tôm mười chín tuổi, cao một mét chín, lênh khênh như cây sào chọc bưởi. Mắt xanh lơ. Cổ gà chọi. Tính tình còn con trẻ, vừa thật thà vừa láu tôm láu cá.
 |
| Minh họa của Trung Hiếu (Bảo tàng tỉnh Yên Bái) |
Sáng nay, Tây ba lô Tôm mò đến hàng cháo lòng của chị Bánh ở ngõ 221 phố Sao Băng. Chị Bánh hỏi: Ăn bát mấy? Tây ba lô đáp: Chị cho bát 10. Chị Bánh đáp: Ở đây chỉ có bát 2 chục hay bát 15 ngàn. Không có loại bát 10 ngàn. Tây ba lô Tôm búng tay, tươi tỉnh nói: Thế thì bà chị giữ nguyên tiêu chuẩn cổ hũ, gan, dồi, còn thì bớt lòng non đi. Chị Bánh cười ngặt nghẽo: Ông con giời ai dạy mà khôn thế!
Tít xe ôm, ba mươi tám tuổi, phục phịch bảy mươi ki lô, ria con kiến, vừa ăn xong bát cháo hai chục, đưa khăn lau miệng, nhìn Tây ba lô Tôm, tủm tỉm: Này Tây ba lô, mày có biết câu: Tây lai ăn khoai cả vỏ, ăn chó cả lông, ăn hồng cả hột không? Sao mà khôn lọt vành tạo hóa thế!
Tây ba lô Tôm cười tít mắt, reo: Ôi, chú tên gì mà nói hay quá! Chú cho tôi theo để học tập thêm tiếng Việt được không?
Từ hôm ấy, Tây ba lô Tôm theo chú Tít xe ôm đây đó trong hành trình du lịch đất Thăng Long nghìn năm văn vật. Và thế là nhờ chú Tít mà suốt ba tháng trời kiến thức nhân văn, địa lý, lịch sử của Tây ba lô Tôm được bổ sung thêm bao điều bổ ích. Đó là vì chú Tít vốn xuất thân nhân viên Công ty du lịch Hà Thành. Nay vì vợ đau con yếu nên xin hưu non, về cầm lái chiếc xe Honda để dưỡng vợ nuôi con. Đã là dân gốc thủ đô thông thạo đường đi lối lại, chú Tít lại là người tận tụy với công việc và rất chiều khách.
Suốt ba tháng trời, chú dẫn Tây ba lô đi thăm thú không còn thiếu một danh tích nào ở đất Thủ đô. Từ Hoàng thành, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, thành Cổ Loa, chùa Một Cột, đền Quán Thánh, Hồ Tây, hồ Hoàn Kiếm... đến khu phố cổ và các sinh hoạt văn hóa phong tục, các lễ hội dân gian của người Tràng An. Coi như được dự một khóa học kỹ lưỡng về Việt Nam học, Tây ba lô Tôm vô cùng mãn nguyện và biết ơn chú Tít.
- Sao chú đối với tôi tốt thế, chú Tít?
- Đối với ai, tao cũng thế thôi.
- Chú nói thế làm tôi buồn. Chẳng lẽ, tôi không gây cho chú ấn tượng tốt đẹp riêng biệt nào à?
Nghe thằng Tây con hỏi gặng có ý khoe mình, chú Tít nhăn trán rồi gật gật:
- Có chứ!
- Ấn tượng gì vậy?
Tôm săn đón. Chú Tít đáp:
- Tao rất thích nhìn mày ăn phở với lại xem mày ăn bún chả.
Tây ba lô vỡ òa:
- Phở à! Tuyệt rồi. Ông Richard Sterling nhà văn Mỹ chuyên viết về ẩm thực và du lịch, ca ngợi hết lời món phở Việt Nam. Ông bảo, phở Việt Nam rồi phải vào Từ điển thế giới như món Hambeger ấy chứ. Ông nói một câu xanh rờn: Việt Nam, gói gọn trong một tô, ấy là tô phở. Còn bún chả. Ôi, ngàn năm bửu vật đất Thăng Long. Bún chả là đây có phải không? Nhà văn Thạch Lam đã từng ca ngợi món bún chả như thế đấy. Nhưng mà, chú nhìn tôi ăn phở, ăn bún chả thấy thích ở điểm nào?
- Ở điểm nào ấy à?
- Vâng.
Chú Tít đà đận rồi nhoẻn cười, phô hàm răng trắng lóa:
- Ở chỗ, với bát phở mày vét đến cùng từng sợi hành, sợi bánh. Mày bê cả cái bát tổ bố lên húp đến không còn một giọt nước dùng. Còn bún chả thì mày xơi hết sạch cả một rổ rau sống to đùng!
- Ha ha... Chú nói đúng! Đó là vì phở Việt Nam ngon quá! Bún chả Hà Nội khoái khẩu quá!
- Nói mày đừng hiểu lầm. Người dân nước tao bảo, thế là uống nước uống cả cặn.
- Sao thế?
- Thôi, để hiểu nếu có dịp, mày hãy quan sát người Việt xem họ ăn phở, ăn bún chả thế nào.
Tây ba lô Tôm khim khim khíp mắt, cắn môi, không nói gì.
Thấm thoát ba tháng trôi qua đánh vèo. Còn ba ngày nữa thì về nước. Tây ba lô Tôm yêu cầu chú Tít đưa đi mua đồ lưu niệm. Nơi đến đầu tiên là cửa hàng bán búp bê. Tây ba lô Tôm hỏi mua một búp bê thiếu nữ Việt mặc áo dài, đội nón. Mặc cả một thôi một hồi, giá búp bê từ 10 đô xuống còn 8 đô, Tây ba lô Tôm mới móc ví, nhưng tưởng là lấy tiền trả chủ hàng, thì chú Tít nhận ra Tây ba lô Tôm lại dài mặt ra vì chần chừ.
- Sao thế, thằng Mỹ con?
- Chú Tít à. Chú nói với bà chủ hàng hộ tôi. Bớt cho tôi 1 đô vì tôi không lấy bao bì cô búp bê đó.
- Ok! Thôi, 7 đô cũng được. Tôi tặng chú chiếc hộp đó đem về Mỹ!
Chú Tít chưa kịp nói, bà chủ hàng đã kêu to trong tiếng cười như vỡ ra. Mẹ cha thằng Mỹ con, tính toán sao chi li vậy.
Khoái trá vì thắng lợi đầu tiên, hai thầy trò liền đi đến hiệu bán đàn. Tây ba lô Tôm rất thích có một cây đàn nguyệt. Chủ hàng nói giá 200 đô. Tây ba lô Tôm hỏi: Có cho mà cả không? Chủ hàng gật: Thuận mua vừa bán. Cứ thoải mái đi! Tây ba lô cười phớ lớ: Tôi thích Việt Nam ở cả việc này. Ghét nhất ở Mỹ là các siêu thị đề giá rồi là không có mà cả gì hết. Mà nó còn có thói đánh lừa người mua: Cái gì cũng có số cuối cùng là 9. Chiếc áo sơmi 49 đô. Đôi giày 99 đô. Rồi quay về chủ hàng, Tây ba lô Tôm choảnh hoảnh: Tôi giả 100 đô nhé! Chủ hàng cười nhã nhặn: Chú trả thêm đi. Cây đàn đẹp thế mà. Trăm một chục vậy. Chú Tít xe ôm hích vai Tôm: Phải nói là trăm mốt. Chủ hàng gật: Chú Mỹ con à. Thêm chút chút nữa đi. Trăm hai vậy... Cố tí nữa nào. Chủ hàng lại khích lệ. Cuối cùng ngã giá 180 đô.
Thấy Tây ba lô Tôm rút ví mà còn tần ngần, chú Tít liền hất hàm: Còn phân vân gì nữa đây? Thì Tây ba lô Tôm đã nhìn thẳng chủ hàng, rành rọt: Thế này nhé: Ngã giá 180 rồi. Nhưng mà chủ hàng phải bớt cho tôi một giá, cụ thể là bớt cho tôi 10 đô. Vì sao? Vì tôi còn phải có tiền để trả cho chú Tít đây hoặc thuê taxi chở chiếc đàn đó ra sân bay Nội Bài.
Kha kha... Lần này thì bắt đầu là chú Tít và sau đó là người chủ hàng cùng bật cười thật to. Ôi, cái thằng Mỹ con này, sao mà mày tính toán khéo vầy! Và chú Tít thì vừa cười vừa lấy tay kéo Tôm lại gần rồi ghé tai Tôm, khe khẽ: Được rồi, nếu mày thiếu tiền đi taxi ra sân bay thì tao cho. Tao cho! Yên tâm đi, thằng nhóc!
*
- Chú Tít à. Tôi nhận thấy chú có cái cười vừa như giễu cợt tôi, vừa như bao dung tôi trong suốt những ngày tôi được chú đưa đi các nơi. Đặc biệt là khi ở cửa hàng búp bê, nhất là khi tôi kỳ kèo giảm bớt 10 đô với chủ hàng bán đàn nguyệt.
Đứng ở cửa sân bay, trong giờ phút chia tay, Tây ba lô Tôm nói. Chú Tít chớp chớp mắt:
- Tôm! Mày nhận thấy như thế à?
- Vâng. Chắc là chú chê tôi keo sỉ, ki bo, bần tiện. Kể từ cái lúc chú quan sát tôi ăn phở, ăn bún chả. Nhưng chú phải hiểu cho. Người Mỹ chúng tôi rất thực dụng. Vả lại phải tiết kiệm chi li thì mới giàu mạnh được.
Chú Tít gật đầu:
- Đúng! Phải tính toán chi li. Chín xu đổi lấy một hào. Phải biết giật gấu vá vai. Phải biết ăn chắt để dành. Buôn tàu bán bè, không bằng ăn dè hà tiện. Về mặt này thì mày cũng giống con em tao. Kể mày nghe: Một hôm nó hỏi vay tao 200 ngàn đồng. Tao biết là nó không thiếu tiền. Nhưng mày có biết, tại sao nó lại hỏi vay tao không? Là bởi vì nó, đang có 800 ngàn. Nó cần 200 nữa để có tròn 1 triệu, để nó đem đi gửi ngân hàng, lấy lãi tiết kiệm.
- Ok! Nhưng mà tôi có thắc mắc: Nghèo thế sao có lúc chú còn cho tôi tiền.
- Ôi thằng ngốc này. Nghèo cũng có ba bẩy đường nghèo. Nghèo kiểu người Việt tao là nghèo: Đói cho sạch rách cho thơm. Nghèo mà cốt cách vẫn phong lưu đàng hoàng. Giấy có rách vẫn phải giữ lấy lề. Bát phở ăn xong vẫn còn để lại chút nước dùng, vài sợi bánh ở đáy bát. Có thể là không hay với mày và mày sẵn sàng gọi đó là sĩ diện hão. Nhưng mà người Việt tao là thế.
- Chà chà..
- Người Việt tao là thế. Không khác được. Nếu không chúng tao thành người Mỹ, người Đức à? Người Việt tao biết là mình nghèo nên phải cần kiệm và nỗ lực để giàu có. Nhưng dẫu còn đang nghèo, người Việt tao biết nhường cơm sẻ áo cho nhau. Biết nhịn miệng đãi khách. Thế đó, mày đã biết câu thành ngữ đó chưa? Cả câu này nữa: Xởi lởi trời cởi cho. Ki bo trời co lại.
Đến đấy thì không thể đừng được nữa, Tây ba lô Tôm liền ôm choàng lấy chút Tít và rưng rưng: Tôi hiểu rồi. Chà chú Tít, học cách nói của ông Richard Sterling, tôi xin phép nói: Cả một nền văn hóa gói gọn trong một con người, ấy là chú Tít yêu kính của tôi. Tôi sẽ còn trở lại thăm chú. Tôi sẽ còn trở lại Việt Nam nhiều nhiều nữa, chú Tít à! Tôi yêu chú Tít! Tôi yêu Việt Nam!
