Miền xa vẫy gọi

LCĐT - Mùa đông năm nay có lẽ là rét hơn mọi năm. Mới giữa tháng Mười một, gió mùa đông bắc đã ù ù thổi, ních cả áo len trong áo bông mà vẫn thấy rét tê người. Đều đều ngày nào cũng như ngày nào, cả tuần, cả nửa tháng liền qua rét đậm đến rét hại, rồi kéo liền vài ngày liền chỉ có 8 - 9 độ. Hết rét khô, rét buốt, rồi lại rét ngọt. Hở bàn tay ra là cóng tê. Hai cái tai lúc nào cũng giá buốt như không phải của mình.

Minh họa của TRUNG HIẾU (Bảo tàng tỉnh Yên Bái).

Hoàng, con trai cả thầy Tường, là nhà báo đi công tác Lạng Sơn về nói:
- Năm nay vừa chớm rét mà trên núi Mẫu Sơn đã có băng giá rồi bố ạ. Mà tối qua bố có nghe đài không? Đông mới về mà bên châu Âu, từ Matxcova đến Vacsava đã bốn trăm người vô gia cư chết rét rồi đấy.
Thầy Tường khẽ rùng mình:
- Hồi còn trẻ, cách đây hai chục năm bố dạy học ở làng Quán Dín Ngài, bác Bình dạy ở Quan Thần Sán người Mông trên rẻo cao tỉnh Lào Cai nên thấm thế nào là cái rét ở miền núi rồi.
So ro đôi vai gầy, thầy Tường lật bật tiếp:
- Rét miền núi thì hại người, hại vật lắm. Có năm cả làng bố dạy học trâu chết vãn. Vào vụ mùa, đồng đất ruộng đành để trống. Còn trẻ con dân tộc Mông đi học  thì hồi này không hiểu thế nào, chứ hồi bố dạy ở trên đó em nào em nấy độc bộ áo lanh, đến trường là chúi vào đống lửa đốt ở giữa lớp. Sau lấy ống bơ cho vào mấy hòn than cháy, viết được một chữ lại đưa tay lên hơ!
Bà Tường đi chợ về, nghe hai bố con nói chuyện, từ dưới bếp với lên:
- Ừ! Năm nay có nhẽ rét hơn mọi năm thật. Như năm ngoái kể cả ngày đại hàn đâu có thấy ông đi hai đôi bít tất lồng vào nhau. Mà hồi này đêm nào cũng thấy ông khậm khoặc ho rồi lại lục sục ngủ không yên là thế nào?
Thầy Tường chậc lưỡi:
- Rét nên cứ trằn trọc rồi nghĩ gần nghĩ xa! Còn bà, chắc cũng rét không ngủ được nên mới thấy tôi ho và lục sục chứ!
Bà Tường thở một hơi dài, tiếp:
- Thì hai bàn tay tôi nứt nẻ, chảy cả máu rồi đây này. Lục đôi kim đan trong tủ định đan lại cái áo cho ông mà lóng ngóng quá. Khổ! Rét thế mà có con bé đi thu nhặt phế liệu kiếm sống hằng ngày vẫn qua đây, có độc cái áo gió mỏng tang, đêm về chúi vào góc lều chợ, vun bã mía đốt lửa sưởi có chết không!
- Khổ! Thế giờ con bé đó nó ở đâu? Ở khu chợ phường mình à?
Hai bố con thầy Tường cùng thốt lên.
Cơm nước xong, bà Tường rửa bát, rồi lên tầng hai thì thấy buồng con trai vắng tanh. Ông Tường cũng không thấy đâu. Nghĩ, chắc ông Tường sang nhà ông Bình bạn đồng nghiệp cùng thời thầy giáo cắm bản nay đã hưu trí trò chuyện theo thói quen, còn con trai chắc đến nhà người yêu, bà liền ôm cái chăn chiên đi.
- Kìa! Ai như ông Tường.
Thấy loáng thoáng bóng người mảnh khảnh ở đầu quán chợ, bà Tường cất tiếng gọi. Nhưng loáng một cái không còn thấy cái bóng nọ nữa, vừa lúc bà nhận ra con trai từ đâu ló mặt ra. Đưa mắt nhìn thấy cái chăn chiên trên tay mẹ, Hoàng lập bập:
- Con ra đây tìm cô bé, định cho nó mấy chục nghìn để nó mua cái chăn ấm.
Rồi nhìn quanh, tiếp:
- Mà hình như bố đã ra đây từ lúc nãy rồi.
Bà Tường ôm cái chăn chiên đứng ngẩn. Hèn nào cơm xong là không còn thấy đâu. Và nhìn Hoàng có ý hỏi: Mà rét mướt thế này không hiểu ông lão còn mò mẫm đi đâu, rồi viêm họng, viêm phế quản tái phát phải đi nằm viện cả tháng trời như năm ngoái thì khổ! Hoàng nghĩ: Có lẽ bố đến nhà bác Bình. Nhưng không nói chỉ hắt lại một câu “con đi đây” rồi quay đầu chìm vào bóng đêm.

***

Hoàng đoán đúng. Thầy Tường cơm nước xong đã đi tìm cô bé thu mua phế liệu định cho nó mấy chục nghìn mua cái áo len. Chẳng thấy nó đâu, thầy nghĩ, con bé đã gặp cảnh thương người như thể thương thân chẳng phải độc quyền của ai rồi, nên nhẹ nhõm cất bước đi đến nhà thầy Bình ở con ngõ phố sau. Thầy Bình là bạn cố tri đã mấy chục năm trời. Thầy Tường điềm đạm hiền lành. Thầy Bình náo hoạt có nick-name là người ham vui. Khác tính khác nết, nhưng như trong toán học, khác dấu lại hút nhau. Từ lúc về hưu, chẳng mấy ngày hai người không sang chơi với nhau. Đi đâu cũng chỉ thích có nhau.

Thầy Bình nói:
- Ông Tường này, bên Nhật họ mới định nghĩa già là phải từ 75 tuổi trở lên cơ. Còn từ 60 đến 74 tuổi chỉ là tiền lão niên thôi. Mà cánh ta mới chớm thất thập.
Nói đến đây, bỗng có tiếng điện thoại kêu rẹt rẹt trong túi  áo.
- Ông nghe đi, ông Bình - thầy Tường giục.
“Bố ơi! Căn bệnh thấp khớp kinh niên bố mắc từ hồi dạy học ở Lào Cai rét này có tái phát không? Nghe nói năm nay biến đổi khí hậu toàn cầu mùa đông rét lắm đấy bố ạ. Mẹ bảo con gọi điện ra cho bố, mong bố vào ngay trong này với mẹ và con. Lúc này ở Đà Nẵng mọi người vẫn mặc áo sơ mi cộc tay. Mà mùa này ở đây ăn uống rất dễ chịu”.
Thầy Bình cất điện thoại vào túi. Thầy Tường lầm bầm:
- Ông Bình à, không hiểu sao hồi này đêm hay ngủ mê thế. Mà toàn mê thấy cái thời dạy học ở Quán Dín Ngài. Mùa đông, mặt ruộng băng đóng phẳng như gương. Lớp học phên nứa hốc hoác. Gió thông thốc, bạt cả tiếng nói. Bọn trẻ con phong phanh tấm áo chàm lanh. Tôi phải ra tận bệnh viện huyện xin mấy chục vỏ hộp sữa Ông Thọ về phát cho mỗi em một cái làm lò than. Khổ! Viết một chữ lại hơ tay lên sưởi. Hết buổi học lại dúi dụi vào bếp nấu ăn chỉ có ngô xay và muối ớt. Tôi sang định rủ ông…

***

Chiếc đại xa mang biển số công an thành phố đi lên Tây Bắc khởi hành từ Hà Nội lúc năm giờ sáng. Ra khỏi đầu cầu Long Biên, trời còn mờ hơi sương thì thấy bóng hai người đàn ông bên đường giơ tay xin đi nhờ.
- Xe chúng con chở quần áo rét, chăn bông, lương thực cứu trợ cho bà con ở tận Lai Châu kia. Hai bố định đi đâu?
- Chúng tớ chỉ xin quá giang đến ngã ba Bắc Ngầm - Bảo Nhai rồi bắt xe ôm đi lên mấy xã bà con dân tộc thôi.
Ngồi sau thùng xe lổng chổng bao tải, thùng các tông là bốn anh lính công an và hai thầy giáo già. Thầy Tường lẳng khẳng mũ dạ, áo bông dài, khăn quàng len to xù xụ. Cùng tuổi bảy hai nhưng thầy Bình to con đỏm dáng áo da, kính trắng gọng vàng.  Bốn anh công an thì độc cái bu dông, chả biết rét là gì, cười nói thả phanh toàn chuyện phiếm.
- Để chúng con nói mãi. Hai bố nói chuyện gì đi chứ!
Nghe một anh công an nhắc, thầy Bình liền huých nhẹ khuỷu tay vào sườn thầy Tường. Chuyện gì nhỉ? Thầy Tường xoa mặt tươi tỉnh. À phải rồi. Chuyện mùa đông ở châu Âu. Bán đảo Krưm sáp nhập vào Liên bang Nga. Miền Đông Ucraina, Donest, Lugansk nổi dậy tự xưng cộng hòa độc lập. Châu Âu phản ứng điên cuồng. Theo Mỹ, hò nhau trừng phạt Nga. Sắp tới đây sẽ tiếp tục gia tăng trừng phạt ra sao? Tất cả còn phụ thuộc vào thời tiết mùa đông nay: Lạnh vừa hay quá lạnh. Vì hiện thời Nga cung cấp 22% nhu cầu khí đốt cho châu Âu.
- Hay đấy bố nhỉ! - anh công an gợi chuyện khen theo phép lịch sự.
- Thầy Bình có nhớ chỗ này không? - thầy Tường ngoảnh ra ngoài xe đột ngột cất tiếng:
- Ơ, mà chỗ này xưa là con suối chẽ đôi cơ mà?
Chiếc đại xa gầm ghì một lát như hết hơi rồi đậu lại. Hai anh công an nhảy xuống xách theo hai chiếc can  nhựa. Họ lấy nước để chốc nữa rửa rau, rửa thịt để nấu ăn.
- Ừ, tôi nhớ, chỗ này chúng mình ngồi nghỉ rồi vào rừng chặt nứa nhóm lửa đun nước uống. Mà cảnh trí giờ khác quá nhỉ?
Nghe thầy Bình nói, một anh công an ghé lại.
- Hai cụ hồi trước có qua đây ạ? Con suối chẽ đôi nó ở phía trong kia cơ. Đường này là đường mới, cách đường cũ độ một cây số ạ.
Xe lại nổ máy. Hai bên đường là những bụi cây lúp xúp. Tiếp là rừng tô hạp. Rừng bồ đề. Dấu vết hồi cách đây hơn bốn chục năm rõ nhất là những vệt rừng nứa, ở đây nứa kết thành khóm đọng từng khối xanh đặc, chặt như đũa trong giỏ. Thi thoảng lại nghe thấy đâu đó tiếng con sóng vật ùm ùm. Đó là những lúc đường chạy sát bờ sông Hồng. Những thôn bản người Dao, những xóm làng đồng bào Kinh bên sông. Báo Đáp, Mậu A, Lang Khay, Lang Thíp, Bảo Hà, Phố Ràng, Phố Lu…
- Này các cậu, khi nào qua Thái Văn thì cho bọn mình biết mới nhé!
Nghển lên, thầy Bình đánh tiếng thật to. Và chẳng để anh công an ngồi cạnh hỏi, thầy đã thao thao. Rằng thì là cách đây hơn bốn chục năm, cũng vào mùa đông tháng giá như thế này, sau bốn ngày cuốc bộ ròng rã, chiều ấy thầy và thầy Tường đã đến đó. Đúng lúc trời đã sâm sẩm liền chui vào cái lán anh em đang khôi phục đường sắt ăn ngủ nhờ. Nửa đêm đang thiu thiu thì nghe thấy tiếng hô hoán nên thức dậy. Hổ nó về một đàn ba con, đang sùng sục bắt cá ở dưới sông.
- Té ra các cụ đi bộ từ Yên Bái lên ạ?
- Thì lúc ấy làm gì có ô tô, tàu hỏa. Hòa bình mới lập lại được hai năm mà.
- Bây giờ thì bói cũng chẳng ra một con hổ rồi hai cụ nhỉ?
- Các cậu có nghe câu “Hổ Bảo Hà, ma Trái Hút” bao giờ chưa?
- Hồi ấy tất cả chúng con đây còn ở trong bụng mẹ hai thầy ạ.
- Hà  hà…

Bảo Hà, Thái Văn, Lang Khay, Lang Thíp… bỏ dần lại phía sau. Gần nửa giờ sau, chiếc đại xa đã đến ngã ba Bắc Ngầm - Bảo Nhai. Không quên cám ơn mấy chiến sỹ công an. Thầy Tường và thầy Bình xuống xe. Cách đây hơn bốn thập niên, cũng một ngày mùa đông rét buốt thế này, hai anh giáo trường sư phạm vai ba lô, sườn túi sách cuốc bộ tới đây, ăn ngủ nhờ lán công trường làm đường một đêm, hôm sau chân dép lốp leo dốc hai ngày nữa, lên đến cao nguyên Bắc Hà. Rồi tiếp đó đi bộ thêm một ngày đường nữa, một người đến làng Quán Dín Ngài, một người đến làng Quan Thần Sán nhận nhiệm vụ ông thầy. Còn lúc này, đưa mắt ngước lên bao quát cả một vùng đất trời cao nguyên vời vợi xa xôi, thầy Tường kéo vai bạn chặc lưỡi, bây giờ thì không hiểu có còn sức không, chứ hồi ấy đúng là có một chân trời xa vẫy gọi và chúng mình quả thật là những chàng trai có ngọn lửa cháy đỏ trong tim, thầy Bình nhỉ!
*
Một ngày qua. Không thấy thầy Tường về nhà. Cứ nghĩ như mọi ngày thầy vẫn thường sang chơi qua đêm ở nhà ông Bình bạn thân, nên bà Tường và anh con trai tên Hoàng không lăn tăn gì. Ngày thứ hai vẫn vậy nên đã có chút băn khoăn. Ngày thứ ba gọi điện không thấy trả lời. Sang gõ cửa nhà thầy Bình mới biết không có thầy Tường ở đây. Lại nghe hàng xóm bảo: Thầy Bình có nhẽ đi Đà Nẵng với vợ con rồi. Giờ mới thật sự vô cùng lo lắng và khó hiểu.
- Thử đoán xem, rét mướt  thế này, ông ấy còn có thể đi đâu?
Bà Tường hỏi Hoàng. Hoàng nhăn nhăn trán. Con biết tính bố con rồi. Thầy Bình thì ham vui, còn bố con thì ham khám phá. Không để cái đầu nghỉ ngơi, không nghĩ ra việc này lại tìm ra việc khác!

***

Mùa đông đã đến những ngày đại hàn. Nhiệt độ tụt xuống gần không độ. Phố xá suốt ngày trắng xóa sương mây. Người ta khuyên người có tuổi không nên ra đường. Cửa hàng điện máy xuất chiếc lò sưởi điện nào bán hết ngay chiếc đó. Các trường học kể cả cấp trung học đều cho học sinh nghỉ học. Cây cối xác xơ vì lá rụng. Hoa trong các công viên lụi tàn từng mảng như rỉ sét. Lúa cấy chưa bén rễ đã héo quắt. Mùa đông đang phát tỏa những năng lượng hủy diệt bạo tàn. Mùa đông là bức tranh tường trắng xóa chết chóc tang thương.

Nhưng đâu chỉ có thế nhỉ? Một đêm đông lạnh bà Tường và anh con trai đi tìm cô bé thu gom phế liệu. Mùa đông năm nay bà Tường tìm đôi kim đan và cuộn len mua từ dạo mùa thu đi siêu thị. Gió bấc heo may xào xạc rung cây lá lá bay/Một mùa đông bao người đan áo. Năm mươi năm trước, người thiếu nữ này đã đan áo để gửi lên Quán Dín Ngài cho người yêu là anh giáo Tường. Giá rét nảy sinh gần gụi nhau. Rét mướt nảy nở nhu cầu sưởi ấm cho nhau. Mùa đông đánh thức cả một miền ký ức xa xôi. Làm sao về được mùa đông/Dòng sông đôi bờ cát trắng/Làm sao về được mùa đông/Để nghe chuông chiều xa vắng. Mùa đông, mùa của phút giây dừng lại, của những trầm lắng suy tưởng, của tình cảm sâu xa. Mùa đông, mùa của sẻ chia, mùa của thương nhớ, mùa để con người đến với con người. Để con người khám phá ra chính con người mình!

***

Vào những ngày tận cùng của mùa đông thương nhớ rưng rưng ấy thì thầy Tường cùng thầy Bình ham vui từ cao nguyên Bắc Hà đột ngột trở về. Vứt tạch đôi kim đan và manh áo len đan dở, bà Tường đâm bổ ra cửa đón thầy.
- Ông có biết là ông đã bao nhiêu tuổi rồi không? Vừa rồi ông đi những đâu? Ông có biết người ở nhà sốt ruột, sốt gan thế nào không? Mà mũ mão của ông đâu? Áo len của ông đâu? Bít tất chân, găng tay của ông đâu? Cho hay tặng những ai rồi? Mà sao ông mặc phong phanh thế hả?

Mặc bà vợ dồn dập và đay đả, thầy Tường cứ đưa hai bàn tay xương xẩu ôm hai má bà vợ rồi cúi xuống âu yếm hôn chút chút lên hai bên má bà như chẳng có chuyện gì xảy ra. Cử chỉ thật hiếm hoi. Rồi sau đó thầy lăn ra giường đánh một giấc dài xuyên ngày qua đêm. Trở dậy, thầy ngáp dài một hơi và cất tiếng vang vang:
- Bà có biết bây giờ trẻ con ở Quán Dín Ngài chúng được sống và học hành khác cái hồi cách đây mấy chục năm tôi dạy học ở đó thế nào không…
Nói chưa hết câu thầy đã ôm ngực ho sù sụ. Chuyến đi ngược thời gian về nơi hơn bốn mươi năm trước dạy học thầy đã bị cảm lạnh.