Khắc phục chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra

Trên cơ sở nhận thức rõ thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra của các ngành dày đặc, gây bức xúc cho đối tượng thanh tra, kiểm tra, dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) đã bổ sung nhiều quy định nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra, kiểm toán.

Sáng 26/5, Quốc hội tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ ba, nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Thanh tra (sửa đổi).

Thanh tra có trọng tâm, trọng điểm

Báo cáo trước Quốc hội, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nêu rõ, sau hơn 10 năm triển khai thực hiện, Luật Thanh tra năm 2010 đã bộc lộ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc, làm giảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra, chưa đáp ứng tốt các yêu cầu, nhiệm vụ của tình hình mới trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Do vậy, việc sửa đổi Luật Thanh tra 2010 là cần thiết nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, Hiến pháp năm 2013 về công tác thanh tra, trên tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong tổ chức và hoạt động thanh tra, khắc phục những tồn tại, hạn chế, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, góp phần phát triển kinh tế-xã hội và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Theo Tổng Thanh tra Chính phủ, dự án Luật sửa đổi quy định nguyên tắc hoạt động thanh tra, trong đó Chính phủ quy định chi tiết về hoạt động thanh tra phù hợp với đặc điểm quản lý của ngành, lĩnh vực. Trong trường hợp cần thiết, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan nhà nước khác có tổ chức cơ quan thanh tra chuyên ngành ban hành quy trình nghiệp vụ về thanh tra chuyên ngành phù hợp với đặc điểm quản lý của ngành, lĩnh vực do mình phụ trách.

Đồng thời, dự thảo Luật cũng đưa ra những nội dung cơ bản mang tính nguyên tắc để phân định giữa kiểm tra và thanh tra. Theo đó, kiểm tra là hoạt động thường xuyên của Thủ trưởng cơ quan nhà nước; thanh tra là hoạt động được tiến hành khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật (thanh tra đột xuất) hoặc các lĩnh vực, đối tượng được nhận định là có biểu hiện, nguy cơ vi phạm pháp luật thông qua công tác quản lý được xác định trong kế hoạch thanh tra hằng năm.

Tổng Thanh tra Chính phủ nêu rõ, dự thảo Luật được sửa đổi theo hướng quy định các bước tiến hành thanh tra chặt chẽ, cụ thể, dễ thực hiện, dễ kiểm tra, giám sát và phân biệt với các hoạt động kiểm tra thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước.

Việc xây dựng, ban hành định hướng hoạt động thanh tra và kế hoạch thanh tra hằng năm cũng được quy định nhằm bảo đảm hoạt động thanh tra có trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động giữa các cơ quan thanh tra và giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan kiểm tra, giám sát, kiểm toán nhà nước.

Cụ thể, dự thảo Luật quy định mỗi bộ, ngành, địa phương chỉ có 1 kế hoạch thanh tra hằng năm do Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành. Kế hoạch thanh tra của Bộ, ngành, địa phương được xây dựng trên cơ sở định hướng chương trình thanh tra và hướng dẫn của Thanh tra Chính phủ.

Để chống chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán nhà nước, dự thảo Luật quy định cụ thể về trách nhiệm của Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán nhà nước phải có đánh giá, tổng kết công tác thanh tra, kiểm toán hằng năm để có căn cứ xây dựng kế hoạch cho năm tiếp theo.

Việc xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm toán hằng năm phải có sự trao đổi, thống nhất giữa Tổng Thanh tra Chính phủ và Tổng Kiểm toán nhà nước, Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Phân định rõ trách nhiệm

Nhất trí sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Thanh như được nêu trong Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đề nghị, việc sửa đổi Luật Thanh tra cần bám sát các định hướng hoàn thiện pháp luật về thanh tra đã được đề ra tại Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, cùng với đẩy mạnh phân quyền trên cơ sở phân định rành mạch và đề cao trách nhiệm của các cơ quan thanh tra, tăng cường kiểm tra, giám sát, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp với hoạt động kiểm tra, kiểm toán.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, việc đổi mới, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra phải đặt trong tổng thể đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Ủy ban Pháp luật tán thành với quy định của dự thảo Luật về việc không tiếp tục quy định hình thức thanh tra thường xuyên, nhằm phân định rõ giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra, góp phần khắc phục hạn chế đã được chỉ ra qua tổng kết về tình trạng chồng chéo, trùng lặp, dẫn đến lạm dụng, khó phân biệt giữa thanh tra và kiểm tra.

Về nhiệm vụ của Thanh tra Bộ và Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội nêu rõ, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật đề nghị chỉ quy định 1 đầu mối thực hiện thanh tra chuyên ngành tại Bộ.

Theo đó, trường hợp Tổng cục, Cục thuộc Bộ thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành thì không giao Thanh tra Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đối với lĩnh vực đó để phân định rõ trách nhiệm, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động của các cơ quan thanh tra, bảo đảm tinh gọn bộ máy và thực hiện đúng nguyên tắc 1 việc chỉ giao cho 1 cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính.

Ủy ban Pháp luật cũng nhất trí với quy định của dự thảo Luật là Thanh tra Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đối với tất cả các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ. Những chồng chéo (nếu có) trong việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra giữa Thanh tra Bộ và Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ sẽ được khắc phục ngay từ giai đoạn xây dựng, ban hành kế hoạch thanh tra.

Bên cạnh đó, Ủy ban Pháp luật cũng cơ bản tán thành với các quy định của dự thảo Luật về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, đồng thời đề nghị tiếp tục rà soát, bổ sung, quy định rõ trách nhiệm phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, kiểm toán với cơ quan thanh tra trong quá trình xây dựng định hướng chương trình, kế hoạch thanh tra chỉnh lý quy định của dự thảo Luật về xử lý chồng chéo với hoạt động kiểm toán để thống nhất với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước.