LCĐT - Vụ lúa mì xuân 2015, Ban quản lý dự án ODA huyện Bát Xát thực hiện tiểu hợp phần dự án “Liên kết đối tác trồng và tiêu thụ sản phẩm lúa mì” với kế hoạch sản xuất 65 ha. Tổng diện tích thực hiện tại 9 xã vùng cao chỉ đạt 37,4 ha, không đạt kế hoạch vì thiếu nguồn giống, nhưng nhiều bà con lại cho đó là may mắn. Lý do là gì?
 |
| Ông Hoàng Văn Ngán, Chủ tịch Hội nông dân xã Bản Xèo cho rằng bà con trên địa bàn trong vụ sau sẽ trồng ngô thay vì lúa mì trên diện tích đất ruộng này. |
Theo biên bản làm việc giữa đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ngành nông nghiệp huyện Bát Xát, Ban quản lý dự án ODA của huyện thì cây lúa mì vụ xuân trên địa bàn huyện trồng từ tháng 11/2014 và cho thu hoạch từ cuối tháng 3 đến trung tuần tháng 4/2015. Cây lúa mì sinh trưởng và phát triển tốt nhưng trong giai đoạn làm đòng xuất hiện gỉ sắt với tỷ lệ 30% - 40% và khô bông lép hạt với số bông khoảng 40% - 50%. Ngoài ra, cây lúa mì còn bị các yếu tố khác tác động như thời tiết, chim, chuột phá hoại. Kỳ vọng về năng suất đạt mức trung bình khoảng 4 tấn/ha đã không thành hiện thực bởi xã Bản Xèo và Dền Sáng đạt cao nhất cũng chỉ là 3,25 tấn/ha, trong khi các xã như A Lù chỉ đạt 2,2 tấn/ha, Y Tý chỉ đạt 2 tấn/ha, Dền Thàng 0,55 tấn/ha, Nậm Chạc 0,2 tấn/ha, riêng xã Trung Lèng Hồ không cho thu hoạch. Tính trung bình trong vụ lúa mì vừa qua huyện Bát Xát chỉ thu được 76 tấn trên tổng diện tích 37,4 ha (năng suất đạt trung bình 1,97 tấn/ha). Về giá trị kinh tế, với giá thu mua 6.000 đồng/kg, lúa mì cho nguồn thu 11,850 triệu đồng/ha, chưa bằng 1/2 giá trị cây ngô trên cùng diện tích và địa bàn sản xuất. Vốn đầu tư cho vụ lúa mì là 878 triệu đồng từ vốn vay Ngân hàng Thế giới, 132 triệu đồng vốn đóng góp của doanh nghiệp (chưa kể ngày công của người dân và định mức phân chuồng) nhưng phần thu chỉ 456 triệu đồng.
Ông Lý Văn Hín, thôn Cán Tỷ, xã Bản Xèo cùng hơn 10 hộ khác trong thôn lập nhóm sản xuất lúa mì trên diện tích 1 ha, đến vụ thu hoạch chỉ được vài bao lúa, số lượng ít nên các hộ không nghĩ đến việc làm hàng hóa mà đưa vào nấu rượu. Trong khi đó, ông Hoàng Văn Ngán, Chủ tịch Hội Nông dân xã cũng là người trực tiếp tham gia trồng lúa mì lại cho rằng, phần vì mất mùa, phần vì không thấy doanh nghiệp đến thu mua sản phẩm như cam kết ban đầu, nên người dân mới mang lúa mì nấu rượu. Chủ tịch UBND xã Bản Xèo, ông Vương Văn Tuấn thì khẳng định rằng cây lúa mì đã được nông dân trồng tự phát trên địa bàn trong vụ xuân 2012 với diện tích gần 4 ha và năng suất khoảng 3,5 tấn/ha. Dù diện tích khi đó khá ít lại không có chim, chuột phá hoại song vì không có hiệu quả kinh tế nên bà con không tham gia trồng trong năm sau. Với kết quả của vụ xuân vừa qua, hầu hết bà con nông dân Bản Xèo càng khẳng định: Không tham gia trồng thêm vụ lúa mì nào nữa.
Đánh giá của ngành nông nghiệp tỉnh về chủ trương đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, việc đưa cây lúa mì, cây đậu tương cao sản và các cây trồng khác vào sản xuất là đúng đắn. Trong khi đó, diện tích đất ruộng lúa bị bỏ trống trong vụ xuân còn rất lớn, cây trồng mới là cơ hội hội để người dân đẩy mạnh thâm canh tăng vụ. Tuy nhiên, riêng với cây lúa mì, việc triển khai còn một số khó khăn như thời gian cung ứng giống chậm ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất và mùa vụ. Thời tiết vùng cao Bát Xát khắc nghiệt, tình hình sâu bệnh, chim, gia súc phá hoại, có một số nơi bà con chưa chăm sóc cây trồng đúng kỹ thuật nên ảnh hưởng đến năng suất cây trồng. Một điểm mấu chốt khác là cây lúa mì hiện chưa có quy trình sản xuất phù hợp với địa phương (chưa xây dựng mô trình trình diễn khảo nghiệm, đánh giá kỹ thuật) và định mức giá trị giống/đơn vị diện tích đất quá cao, nên bà con chưa mặn mà với cây trồng này.
Vụ trồng lúa mì gây lỗ nặng đã rõ ràng, về mặt chuyên môn, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ rõ những nguyên nhân, lỗ hổng của cơ quan đầu tư là Ban quản lý dự án ODA Bát Xát với sự phối hợp của ngành nông nghiệp huyện. Đó là việc đưa giống lúa mì vào sản xuất trên địa bàn nhưng thiếu báo cáo cơ quan chức năng theo đúng các quy định về kiểm dịch thực vật. Với cây trồng mới, trước khi sản xuất đại trà, quy trình sản xuất nông nghiệp là cần khảo nghiệm, theo dõi sinh trưởng, phát triển và tình hình sâu bệnh hại trên cây trồng ít nhất 3 vụ sản xuất để tránh rủi ro cho người dân, tuy nhiên, dự án đã bỏ qua khâu này trong khi vụ đầu tiên đã xây dựng kế hoạch sản xuât lên tới 65 ha tại một huyện. Trong khi đó, mô hình sản xuất liên quan đến cây, con giống nhưng Ban quản lý dự án ODA chưa tham khảo ý kiến tham gia của cơ quan chuyên môn về định mức, quy trình kỹ thuật sản xuất để kết quả đạt cao hơn. Một vấn đề khác được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhắc tới là Công ty An Việt, doanh nghiệp thực hiện liên kết sản xuất (cung ứng giống và bao tiêu sản phẩm) đã không làm tròn trách nhiệm của mình, nhất là trong thực hiện cam kết thu mua sản phẩm khiến bà con rất lúng túng sau thu hoạch. Từ những lý do nêu trên, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề nghị UBND huyện Bát Xát không thực hiện gieo trồng cây lúa mì ở các vụ tiếp theo.
Ban quản lý dự án ODA tỉnh và các huyện đã, đang và chuẩn bị thực hiện nhiều tiểu hợp phần phát triển sản xuất thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Lào Cai giai đoạn II. Vụ sản xuất cây lúa mì trong vụ xuân 2015 tại Bát Xát là bài học quan trọng để việc triển khai các tiểu hợp phần trong thời gian tới đạt hiệu quả kinh tế, xã hội cao hơn.
