LCĐT - Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, phụ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc khiến nhiều cơ sở sản xuất ván bóc trên địa bàn tỉnh rơi vào tình trạng “lao đao”.
Hơn 10 năm mở xưởng chế biến lâm sản, chủ yếu tập trung vào sản xuất ván bóc xuất khẩu sang Trung Quốc, chưa khi nào anh Tạ Anh Tuấn, xã Xuân Quang (huyện Bảo Thắng) chứng kiến thị trường xuất khẩu ảm đạm như thời điểm này. Những năm trước, khi cơ sở chế biến lâm sản còn ít, thị trường tiêu thụ thuận lợi, sản phẩm làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đấy đã thôi thúc anh đầu tư mở rộng quy mô sản xuất lên gần 1.000 m2 nhà xưởng và khu phơi ván, công suất chế biến gần 50 m3 gỗ nguyên liệu/ngày. Thời điểm thịnh vượng nhất, cơ sở của anh tạo việc làm ổn định cho 80 lao động địa phương với thu nhập từ 5 đến 8 triệu đồng/người/tháng.
Tuy nhiên, từ cuối năm 2021 đến nay, việc tiêu thụ sản phẩm ván bóc gặp nhiều khó khăn khiến cơ sở gần như dừng hoạt động. Anh Tạ Anh Tuấn cho biết: Từ nhiều tháng nay, do những thay đổi về quy định xuất - nhập khẩu của Trung Quốc nên một số cửa khẩu khó, thậm chí không thông quan được mặt hàng ván bóc. Tôi phải giảm số lượng nhân công, giảm công suất chế biến, đầu tư làm lán chứa tạm để bảo quản hơn 2.000 m3 gỗ ván bóc thành phẩm cho đến khi tìm được đầu ra.
Chung cảnh ngộ, gần 5 tháng nay, xưởng gỗ bóc của gia đình anh Nguyễn Văn Hiền, xã Minh Tân (huyện Bảo Yên) đã ngừng hoạt động. Dây chuyền bóc gỗ công suất hàng chục m3/ngày giờ nằm im lìm, phủ bụi. Hàng chục khối gỗ nguyên liệu chưa bóc ván nằm phơi nắng, phơi mưa, chưa kể thành phẩm ván ép tồn kho tuy đã được che chắn cẩn thận nhưng vẫn xuống cấp từng ngày.
Anh Hiền cho biết: Tôi buộc phải đóng cửa xưởng do hầu hết chi phí sản xuất tăng, trong khi giá bán sản phẩm giảm, thậm chí không tìm được đầu ra. Chẳng hạn, hiện giá thuê nhân công là 270 đến 350 nghìn đồng/người/ngày (cao hơn 50 đến 70 nghìn đồng so với năm ngoái), giá xăng, dầu tăng, trong khi giá bán sản phẩm giảm từ 2,6 đến 2,7 triệu đồng/m3 trước đây xuống còn 2,1 triệu đồng/m3.
Theo một số người có kinh nghiệm trong nghề, đây không phải lần đầu tiên thị trường tiêu thụ sản phẩm ván bóc gặp khó khăn. Anh Mai Tiến Thắng, xã Thượng Hà (huyện Bảo Yên) cho biết: Tôi mở xưởng chế biến ván bóc gần chục năm nay, nhiều lần chứng kiến sự bấp bênh của thị trường và đã phải 2 lần đóng cửa xưởng. Từ sau tết Nguyên đán đến nay, xưởng của tôi tồn kho hơn 1.000 m3, con số tồn kho lớn nhất từ khi mở xưởng đến nay.
Để duy trì chuỗi sản xuất, mỗi tháng cơ sở phải chi hàng trăm triệu đồng mua nguyên liệu, trả lương công nhân và chi phí sản xuất, kho bãi. Nếu tình trạng này kéo dài thêm, cơ sở phải đóng cửa bởi cạn vốn. “Giờ anh em làm ván bóc như ngồi trên đống lửa, có khách gọi là bán, giá nào cũng bán để giảm lượng hàng tồn kho, mong cắt lỗ” - anh Thắng ngậm ngùi.
Được biết, hầu hết sản phẩm trên địa bàn tỉnh phụ thuộc vào 1 đầu ra là thị trường Trung Quốc. Từ cuối năm 2021, đầu năm 2022, khi thị trường Trung Quốc đóng cửa, nhiều cơ sở đã tự tìm đầu ra bằng cách kết nối với doanh nghiệp tỉnh lân cận như Yên Bái, Phú Thọ để xuất bán, nhưng cũng không mấy khả quan, vì thực tế các doanh nghiệp này cũng chỉ thu gom để chờ dịp xuất sang Trung Quốc.
Bài toán lâu dài để giải quyết tình trạng này, đòi hỏi các cơ sở chế biến ván bóc phải đa dạng hóa thị trường cả trong nước và xuất khẩu, không phụ thuộc vào 1 thị trường. Nhiều cơ sở cũng đã tính đến việc tìm kiếm các thị trường tiêu thụ khác, nhưng do các yêu cầu kỹ thuật của các nước như Mỹ, Nhật Bản... cao hơn nên các cơ sở chưa tự tin mở rộng thị trường. Mặt khác, mỗi thị trường sẽ yêu cầu về chất lượng, mẫu mã khác nhau, đòi hỏi cơ sở sản xuất phải thay đổi công nghệ bóc, lựa chọn nguyên liệu phù hợp mới đáp ứng được.
Cơ sở sản xuất ván bóc của anh Mai Tiến Thắng, xã Thượng Hà (huyện Bảo Yên) khó khăn duy trì hoạt động.
Lào Cai có nhiều tiềm năng phát triển ngành chế biến lâm sản. Toàn tỉnh hiện có 365 cơ sở chế biến, thương mại lâm sản (gồm 31 doanh nghiệp, 12 hợp tác xã và 322 hộ gia đình, cá nhân), trong đó cơ sở chế biến ván bóc chiếm khoảng 60%. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp, cơ sở đầu tư máy móc, dây chuyền hiện đại để sản xuất gỗ ván bóc còn ít. Các xưởng sản xuất trên địa bàn tỉnh chủ yếu phát triển manh mún, mạnh ai nấy làm, thiếu liên kết trong sản xuất và tiêu thụ đã khiến hoạt động chế biến lâm sản tại địa phương chưa tương xứng với tiềm năng và hoạt động không ổn định. Các cơ sở vẫn chủ yếu sản xuất và xuất bán dạng thô, chưa đầu tư chế biến sâu phục vụ xuất khẩu nên thị trường tiêu thụ chưa bền vững, giá trị kinh tế thấp.
Theo ông Vũ Hồng Điệp, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh, để phát triển ổn định ngành chế biến lâm sản nói chung và sản xuất gỗ ván bóc nói riêng, các cơ sở cần chủ động đổi mới thiết bị, công nghệ và sản xuất các sản phẩm theo nhu cầu thị trường. Cần xây dựng chuỗi liên kết bền vững trong chế biến lâm sản. Đặc biệt, cần có doanh nghiệp “đầu tàu” có đủ năng lực về vốn, công nghệ và thị trường để dẫn dắt chuỗi giá trị. Khi đó, các doanh nghiệp này sẽ đứng ra bao tiêu sản phẩm ván bóc từ các cơ sở sản xuất của địa phương làm nguyên liệu cho sản phẩm chế biến sâu, phục vụ xuất khẩu.
