Tuy nhiên, nếu thiếu công tâm, thiếu dân chủ, thi đua rất dễ bị méo mó, trở thành mảnh đất dung dưỡng chủ nghĩa cá nhân, làm xói mòn niềm tin và triệt tiêu động lực phấn đấu; những biểu hiện lệch chuẩn trong lĩnh vực này là dấu hiệu đáng lo ngại của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, cần được nhận diện và kiên quyết khắc phục.
Những “phiên bản” lệch bản chất thi đua
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định thi đua yêu nước là động lực tinh thần to lớn, là cách thức tổ chức con người hành động vì mục tiêu chung của cách mạng. Người nhấn mạnh: Thi đua là yêu nước; yêu nước thì phải thi đua; thi đua phải thiết thực, nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Bởi vậy, bất kỳ biểu hiện nào làm sai lệch bản chất của thi đua đều không thể xem nhẹ, bởi nó liên quan trực tiếp đến lập trường tư tưởng, đạo đức công vụ và trách nhiệm chính trị của cán bộ, đảng viên.
Thực tiễn cho thấy, ở nhiều cơ quan, đơn vị, công tác TĐKT được tổ chức nghiêm túc, bài bản, tạo khí thế phấn khởi trong cán bộ, đảng viên và quần chúng. Tuy nhiên, cũng có nơi xuất hiện những “phiên bản” bị bóp méo, làm phai nhạt ý nghĩa cao đẹp của phong trào thi đua yêu nước, dung dưỡng cho chủ nghĩa cá nhân phát triển.
Ảnh minh họa.
Cách đây không lâu, trong cuộc trao đổi với một cán bộ đang công tác tại địa phương, khi được hỏi về kết quả thi đua năm 2025, anh tỏ ra trăn trở, suy tư. Tập thể nơi anh công tác và bản thân anh đều hoàn thành tốt nhiệm vụ, nhiều nhiệm vụ đột xuất hoàn thành xuất sắc, được đồng nghiệp và nhân dân ghi nhận; song khi bước vào khâu bình xét, kết quả lại không tương xứng. Anh từ chối nói rõ nguyên nhân. Dù vậy, từ thực tế không hiếm gặp, có thể thấy đằng sau những trường hợp như vậy rất dễ là sự chi phối của những “cân nhắc nội bộ” thiếu minh bạch, nơi “quyền lực” bình xét bị sử dụng không đúng mục đích. Nếu đúng như vậy, đây không chỉ là thiếu sót thông thường, mà là sự tổn hại trực tiếp đến niềm tin và tinh thần đoàn kết trong tập thể.
Qua nghiên cứu tài liệu, theo dõi các phương tiện thông tin đại chúng, dự hội nghị tổng kết thi đua ở một số ngành, địa phương và tiếp thu ý kiến của cán bộ hưu trí, cựu chiến binh, nhân dân, có thể nhận diện một số biểu hiện đáng lưu ý.
Ở một số nơi, thi đua bị kéo lệch khỏi nhiệm vụ chính trị trung tâm, bị thu hẹp vào những tiêu chí mang tính thủ tục, thậm chí là những lỗi nhỏ không phản ánh bản chất cống hiến. Có trường hợp đảm nhận việc khó, việc mới, mang lại hiệu quả rõ rệt, nhưng chỉ vì một sơ suất không mang tính quyết định mà bị hạ mức đánh giá. Cách làm này đi ngược tinh thần thi đua mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: Phải nhìn vào kết quả thực chất, vào hiệu quả đối với nhiệm vụ chung. Việc soi xét tiểu tiết để phủ nhận đóng góp lớn không chỉ thiếu công bằng mà còn thể hiện tư duy hẹp hòi, cần được uốn nắn, giáo dục, giáo dục lại thật nghiêm túc.
Một biểu hiện khác là sự chi phối của tâm lý ganh ghét, đố kỵ trong công tác bình xét. Khi người làm công tác thi đua không vượt qua được cái tôi cá nhân, không đủ bản lĩnh đặt lợi ích tập thể lên trên, thì thành tích của người khác rất dễ trở thành vật cản trong nhận thức và hành động. Thay vì cổ vũ, nhân rộng điển hình, lại tìm cách kìm hãm hoặc phủ nhận. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng cảnh báo chủ nghĩa cá nhân là “giặc nội xâm”; để tâm lý đố kỵ len lỏi vào thi đua chính là tạo điều kiện cho “giặc nội xâm” xâm nhập vào một lĩnh vực hết sức quan trọng.
Không ít nơi còn vin vào lý do “hết chỉ tiêu”, “đúng quy định” để không đề xuất khen thưởng những thành tích thực sự nổi trội. Sâu xa hơn, đó là biểu hiện của sự né tránh trách nhiệm, thiếu dũng khí chính trị. Quy định là khuôn khổ để thực hiện, chứ không phải cái cớ để hợp thức hóa sự thờ ơ.
Thậm chí, có ý kiến phản ánh rằng, chỉ những thành tích “an toàn”, những gương mặt quen thuộc mới dễ được khen thưởng, trong khi các nhân tố mới, cách làm đột phá lại bị dè dặt, né tránh. Thi đua như vậy không khuyến khích sáng tạo, mà vô hình trung nuôi dưỡng tâm lý làm cầm chừng.
Xét đến cùng, những biểu hiện trên đều bắt nguồn từ sự suy giảm bản lĩnh chính trị, sự buông lỏng nguyên tắc dân chủ và là mảnh đất thuận lợi để chủ nghĩa cá nhân nảy sinh và phát triển. Nếu không được nhận diện và đấu tranh kịp thời, TĐKT sẽ từ động lực trở thành lực cản đối với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị.
Bản lĩnh người đứng đầu
Bên cạnh những tồn tại cần phê phán, thực tiễn cũng cho thấy ở nhiều nơi, cấp ủy, người đứng đầu và hội đồng TĐKT vẫn giữ được sự công tâm, khách quan, thực sự trân trọng nỗ lực của tập thể và từng cá nhân. Ở đó, người đứng đầu không né tránh trách nhiệm, chủ động phát hiện nhân tố mới, cách làm hay, những đóng góp thầm lặng nhưng hiệu quả; mạnh dạn đề xuất khen thưởng kịp thời, đúng mức.
Từ những điểm sáng ấy có thể khẳng định: Chất lượng công tác TĐKT phụ thuộc trực tiếp vào bản lĩnh, trách nhiệm của người đứng đầu. Thi đua không chỉ là hoạt động nghiệp vụ mang tính tổng kết, mà là quá trình lựa chọn và khẳng định các giá trị đúng đắn trong tổ chức. Mỗi quyết định khen thưởng đều gửi đi một thông điệp lãnh đạo rõ ràng về điều gì được trân trọng, được cổ vũ và cần nhân rộng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh: Cán bộ là gốc của mọi công việc. Trong công tác TĐKT, lời dạy ấy càng cho thấy ý nghĩa sâu sắc. Người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng sẽ dám nhìn thẳng vào sự thật, dám bảo vệ thành tích thực chất, dám chịu trách nhiệm trước tập thể và cấp trên. Chính sự dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm ấy tạo nên niềm tin và khơi dậy tinh thần cống hiến trong toàn cơ quan. Ngược lại, khi người đứng đầu thỏa hiệp với những biểu hiện “lệch chuẩn”, công tác thi đua dễ bị chi phối bởi tâm lý né tránh, chuộng sự “an toàn”. Khen thưởng theo quán tính, theo tiền lệ bề ngoài có thể giữ được yên ổn nhất thời, nhưng lại làm suy giảm động lực phấn đấu, tích tụ những bức xúc âm thầm và lâu dài.
TĐKT cũng là phép thử đối với tinh thần dân chủ của người đứng đầu. Dân chủ không phải là hình thức lấy ý kiến cho đủ thủ tục, mà là quá trình lắng nghe, đối thoại, tôn trọng sự thật khách quan và tiếng nói của tập thể dựa trên cơ sở mức độ hoàn thành nhiệm vụ chính trị trung tâm. Khi hội đồng TĐKT bị biến thành công cụ hợp thức hóa quyết định cá nhân, thì thi đua bị bóp méo ngay từ khâu lãnh đạo.
Từ góc độ xây dựng Đảng, có thể thấy rõ mối liên hệ giữa chất lượng TĐKT với phẩm chất và năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo. Ở những nơi thi đua được tổ chức nghiêm túc, công tâm, minh bạch, thường gắn liền với đội ngũ cán bộ liêm chính, có uy tín; ngược lại, nơi nào thi đua gây bức xúc, nơi đó sớm hay muộn cũng nảy sinh vấn đề về đoàn kết nội bộ và suy giảm niềm tin đối với cấp ủy.
Để TĐKT thực sự trở thành động lực phát triển, các cấp, các ngành cần tiếp tục quán triệt sâu sắc tư tưởng thi đua yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh và quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước về TĐKT. Thi đua phải hướng vào nhiệm vụ chính trị trung tâm, lấy hiệu quả thực chất làm thước đo cao nhất. Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần tăng cường lãnh đạo, coi việc chấn chỉnh công tác TĐKT là nhiệm vụ thường xuyên. Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế, quy trình đánh giá, bình xét theo hướng khoa học, minh bạch, có kiểm tra, giám sát chặt chẽ; kịp thời phát hiện, điều chỉnh và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng thi đua để mưu cầu lợi ích cá nhân.
Thi đua yêu nước là phong trào lớn, xuyên suốt trong đường lối cách mạng của Đảng ta. Phong trào thi đua chỉ thực sự có sức sống khi được đặt trên nền tảng dân chủ, công tâm, tính kỷ luật nghiêm minh và cao hơn nữa là phẩm chất đạo đức cách mạng. Đó chính là điều kiện căn bản để TĐKT trở về đúng bản chất cao đẹp, là động lực tinh thần mạnh mẽ thúc đẩy các tập thể, cá nhân hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ chính trị được giao.
