Sơ thảo lịch sử Báo Lào Cai

I. NHỮNG TỜ BÁO TIỀN THÂN

Năm 1962, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam ra Quyết định về việc xuất bản báo của Đảng bộ các địa phương trong cả nước. Thực hiện chủ trương đó, ngày 19/12/1962, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Lào Cai quyết định: Quý I/1963 tiến hành xuất bản Báo Lao Cai đổi mới, cơ quan của Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam tỉnh Lào Cai. Ban Thường vụ Tỉnh uỷ đã bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo cơ quan Báo: Đồng chí Phạm Gia Tuân, Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ kiêm Chủ nhiệm Báo Lao Cai đổi mới; đồng chí Vũ Văn Thụ, cán bộ Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ giữ chức vụ Phó chủ nhiệm; đồng chí Võ Anh Dũng phụ trách tờ Tin Lao Cai, giữ chức Thư ký Toà soạn.

Trụ sở Toà soạn báo đầu tiên chính là phòng họp của Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Lao Cai, ở tầng 3 của trụ sở Tỉnh uỷ.

Sau 3 tháng khẩn trương chuẩn bị mọi điều kiện vật chất, tuyển dụng phóng viên, nhân viên… ngày 10/4/1963, tờ báo Lao Cai đổi mới đã phát hành số 01, với 8 trang khổ nhỏ 42 cm x 29 cm, đó là số báo đầu tiên mở đầu chặng đường xây dựng và trưởng thành của Báo Lào Cai hiện nay.

Báo Lao Cai đổi mới là sự kế tiếp của tờ Tin Lao Cai đã được xuất bản và phát hành từ trong kháng chiến chống thực dân Pháp (có thời kỳ đổi tên là tờ Tin Đoàn kết) xuất bản 10 - 15 ngày một kỳ, hoạt động liên tục cho tới số 515, ra ngày 5/3/1963.

Dưới  sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ, sự chỉ đạo của Ủy ban hành chính tỉnh, tờ Tin Lao Cai đã hoàn thành sứ mạng lịch sử của một cơ quan thông tin địa phương, phục vụ đắc lực công tác tuyên truyền trong một giai đoạn lịch sử gian khổ, khó khăn, là nền móng cho sự nghiệp phát triển của Báo Lào Cai sau này.

Ngay trong số ra đầu tiên, Báo Lao Cai đổi mới đã được quan tâm sâu sắc của Tỉnh uỷ, Ủy ban hành chính tỉnh. Trong bài chào mừng Báo Lao Cai đổi mới, đồng chí Hoàng Trường Minh, Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch Ủy ban hành chính tỉnh Lao Cai (sau này đồng chí là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội), đã giao nhiệm vụ cho Báo Lao Cai đổi mới: “Tuyên truyền, phổ biến đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ thể hiện trong chủ trương công tác của Đảng bộ, chính quyền và đoàn thể ở địa phương. Giáo dục động viên cán bộ, đảng viên, các lực lượng vũ trang, công nhân, viên chức, các đoàn thể quần chúng và các tầng lớp nhân dân lao động, các dân tộc trong tỉnh thi đua thực hiện những nhiệm vụ của Tỉnh ủy và Ủy ban hành chính tỉnh đề ra. Phản ánh tình hình thực hiện công tác trọng tâm và hoạt động mọi mặt của các ngành, các giới từ xã đến tỉnh. Phổ biến những kinh nghiệm sản xuất và công tác, ra sức cổ vũ và bồi dưỡng phong trào quần chúng nhân dân và cơ quan, xí nghiệp, công nông lâm trường thi đua xây dựng ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất nước nhà; đồng thời nêu cao tinh thần phê bình và tự phê bình những khuyết điểm trong công tác quản lý kinh tế, tài chính, phê bình những hiện tượng quan liêu, tham ô, lãng phí…Phổ biến những nét lớn về tình hình quốc tế và trong nước…

Ra đời trong hoàn cảnh đất nước đang tạm thời bị chia cắt hai miền: Miền Bắc ra sức xây dựng chủ nghĩa xã hội, là hậu phương lớn chi viện cho đồng bào miền Nam anh dũng đấu tranh chống đế quốc Mỹ và tay sai, giành thống nhất Tổ quốc, Báo Lao Cai đổi mới đã tập trung toàn bộ nội dung vào việc tuyên truyền trong Đảng bộ và nhân dân các dân tộc đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, nâng cao cảnh giác cách mạng, thi đua lao động sản xuất “Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”, dốc sức xây dựng quê hương để góp sức người, sức của chi viện cho cuộc đấu tranh anh dũng của đồng bào miền Nam. Tháng 5/1964, đế quốc Mỹ tiến hành leo thang chiến tranh dùng không quân đánh phá huỷ diệt miền Bắc và ồ ạt đưa quân vào miền Nam hòng đè bẹp cuộc chiến đấu của quân và dân miền Nam . Trong tình hình nước sôi lửa bỏng đó, Báo Lao Cai đổi mới bám sát 2 nhiệm vụ sản xuất, chiến đấu, phục vụ chiến đấu; một mặt thông tin đầy đủ tình hình, vạch tội ác của kẻ thù, biểu dương tinh thần chiến đấu ngoan cường và thắng lợi vẻ vang của quân và dân miền Bắc, mặt khác tiếp tục động viên cán bộ, chiến sỹ, đồng bào các dân tộc quyết tâm vượt qua khó khăn, nguy hiểm, nỗ lực sản xuất, thực hiện tiết kiệm, đóng góp chi viện cho chiến trường và củng cố hậu phương vững mạnh, sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu thâm độc của kẻ thù. Từ tháng 5/1964 đến tháng 5/1975, với 1.248 số báo và hàng vạn bài báo, Báo Lao Cai đổi mới thực sự là người đưa tin tin cậy nhất đối với cán bộ, nhân dân, cung cấp những thông tin mới nhất, chính xác, cổ vũ khí thế cách mạng của quần chúng, góp phần vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước, thống nhất hai miền Nam - Bắc.

Trong giai đoạn đó, cán bộ, phóng viên, biên tập viên, công nhân viên Báo Lao Cai đổi mới đã đoàn kết một lòng, cùng chịu đựng gian khổ, vượt qua khó khăn, thiếu thốn, chia sẻ ngọt bùi, “cây bút và trang giấy là vũ khí sắc bén”, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của “người chiến sỹ cách mạng” trên mặt trận tư tưởng - văn hoá như lời dạy của Bác Hồ kính yêu, làm tròn trách nhiệm mà Đảng bộ và nhân dân giao phó. Những tấm gương làm việc tận tụy, vượt qua mọi gian khổ của lớp cán bộ, phóng viên thời kỳ đó còn in đậm trong trí nhớ mọi người. Đó là đồng chí Tổng biên tập đầu tiên Vũ Văn Thụ, đồng chí Võ Anh Dũng, Phó Tổng biên tập; đồng chí Ma Văn Kháng, Phó Tổng biên tập; đồng chí Nguyễn Văn Nghiệp, Thư ký Toà soạn; các nhà báo: Nguyễn Trọng Bính, Trần Hậu, Nguyễn Thị Huyền Dụ, Vũ Thị Thoa, Vàng Seo Tống…đã làm việc không quản ngày đêm, thu thập mọi nguồn thông tin, bám sát cơ sở, mặc cho đời sống rất thiếu thốn, khó khăn, vẫn cho ra đời nhiều trang báo, nhiều số báo hấp dẫn, thu hút đông đảo người đọc. Mở lại những trang báo Lao Cai đổi mới thời kỳ đó, chúng ta được sống lại trong không khí hào hùng của những chiến công nối tiếp chiến công của quân và dân ta ở miền Bắc hoà với chiến công của quân và dân miền Nam anh hùng. Chiến công của quân và dân Lào Cai diệt gọn toán gián điệp biệt kích của Mỹ - ngụy ở Phú Nhuận (Bảo Thắng); tấm gương của dũng sỹ diệt Mỹ Giàng A Phừ, người con của đồng bào Mông Sa Pa; phong trào “tay cày, tay súng” của nông dân Xuân Quang (Bảo Thắng); Bảo Nhai (Bắc Hà); Quang Kim (Bát Xát), “tay búa, tay súng” của công nhân Nhà máy Cơ khí Phú Lợi; lớp lớp thanh niên Bảo Thắng, Mường Khương, Bắc Hà, Bát Xát, thị xã Lào Cai… kế tiếp nhau lên đường ra trận. Những bài viết, bản tin, tấm ảnh ghi lại sự kiện và những kỳ tích đó là những bằng chứng có giá trị lâu dài trong lịch sử đấu tranh và xây dựng của quê hương Lào Cai. Đó cũng là những đóng góp quý giá của lớp cán bộ, phóng viên, biên tập viên Báo Lao Cai đổi mới thời kỳ đất nước trong lửa đạn chiến tranh. Có thể khẳng định chặng đường 13 năm (1963 - 1976), những người làm báo đã hoàn thành sứ mạng của lớp người khai phá, mở đường cho chặng đường tiếp theo của thế hệ làm Báo Lào Cai sau này vươn tới những tầm cao mới.

Sau khi đất nước thống nhất, non sông thu về một mối, năm 1976, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội khoá IV; ba tỉnh: Lào Cai, Yên Bái, Nghĩa Lộ hợp nhất thành tỉnh Hoàng Liên Sơn. Ba tờ báo của Đảng bộ tỉnh trên hợp nhất thành một; hơn 40 anh chị em cán bộ, phóng viên, biên tập viên, công nhân viên ba báo, ba lô khăn gói có mặt ở thị xã Lào Cai, chung sức, chung lòng mở ra một chặng đường mới cho sự nghiệp phát triển lớn mạnh của tờ báo Đảng bộ tỉnh. Ban lãnh đạo của báo lúc này là tập thể của ba báo hợp nhất. Đồng chí Vũ Văn Thụ được bổ nhiệm giữ chức Tổng biên tập, hai đồng chí Nguyễn Văn Bình và Lê Vân giữ chức Phó Tổng  biên tập, đồng chí An Thế Cường là Thư ký Toà soạn.

Vượt lên những đau thương mất mát do chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ gây ra, cả nước bước vào thời kỳ hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội. Báo Hoàng Liên Sơn tiếp nối truyền thống của ba tờ báo đảng bộ, trong đó có Báo Lao Cai đổi mới, bước vào thực hiện nhiệm vụ mới của Đảng bộ tỉnh giao cho: Giương cao ngọn cờ lãnh đạo của Đảng, phát huy truyền thống anh hùng trong chiến đấu, tập trung sức mạnh để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cuộc chiến đấu chống đói nghèo và lạc hậu cũng gian nan không kém gì những năm tháng chiến tranh. Cơ chế quan liêu bao cấp trong thời gian dài, cộng với hậu quả nặng nề do chiến tranh để lại đã đưa đất nước đến khủng hoảng kinh tế - xã hội. Biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc không còn bình yên…Trong những năm tháng gian nan đó, Báo Hoàng Liên Sơn vẫn giương cao ngọn cờ cách mạng, ra sức tuyên truyền đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng và Nhà nước; phát hiện, biểu dương nhiều nhân tố mới trong sản xuất nông - lâm nghiệp, công nghiệp và giao thông - vận tải, động viên tinh thần đoàn kết các dân tộc anh em, nêu cao cảnh giác cách mạng, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ thành quả của cách mạng. 15 năm, với 1.525 số báo (một tuần hai kỳ) với 3.180.000 tờ báo được xuất bản và trên 40.000 tác phẩm báo chí (tin, bài, ảnh), các nhà báo Hoàng Liên Sơn đã phản ánh trung thực tình hình đời sống kinh tế, những tâm tư nguyện vọng, ý kiến của nhân dân, đặc biệt là cuộc sống, chiến đấu anh dũng bảo vệ chủ quyền Tổ quốc của quân dân và các dân tộc trong tỉnh. Trong thử thách cực kỳ gian nguy đó, hàng chục nhà báo của tỉnh đã có mặt ngay trong các chiến hào, ghi lại những hình ảnh chiến đấu quả cảm của đồng bào và chiến sỹ ta. Và một nhà báo - chiến sỹ, đồng chí Bùi Nguyên Khiết đã ngã xuống với khẩu súng và cây bút, anh dũng hy sinh như một người anh hùng bảo vệ biên giới thiêng liêng của Tổ quốc, nêu tấm gương oanh liệt cho tất cả những người làm báo Việt Nam .

Trong giai đoạn này, các nhà báo ngoài việc lăn lộn bám sát cơ sở để phản ánh trên các trang viết của mình, cùng đồng cam cộng khổ, chia sẻ nhau từng bát gạo, từng thanh củi, từng chiếc lốp xe đạp, từng mét giấy dầu che mưa, đi lao động cải thiện thêm đời sống vất vả của mình để giữ lấy nghề làm báo. Từ đồng chí Tổng biên tập đến anh em cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên hành chính, công nhân nhà in không nề hà bất cứ việc gì, vừa lao động chân tay, vừa làm báo, vẫn đảm bảo ra đúng kỳ, đủ số, đủ các chuyên mục, thu hút được đông đảo người đọc. Từ năm 1985, một bộ phận của Xí nghiệp In Hoàng Liên Sơn được tách ra thành Xưởng In của Báo Hoàng Liên Sơn. Từ đó, việc in báo, phát hành báo được thuận tiện, nhanh chóng hơn, chủ động hơn. Anh chị em công nhân cùng cơ quan báo đoàn kết sát cánh bên nhau, lấy tờ báo làm thước đo tinh thần trách nhiệm để phấn đấu cho báo ngày càng tiến bộ về nội dung, đẹp về hình thức. Đóng góp vào thành tựu chung đó, trong giai đoạn này, Báo hai lần được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen, được Bộ Nội vụ tặng danh hiệu Đơn vị Quyết thắng, hàng chục nhà báo được khen thưởng vì thành tích xuất sắc trong công tác. Các nhà báo đã hoàn thành được nhiệm vụ trong một chặng đường đầy thử thách, hy sinh, gian khổ giữ vững truyền thống báo chí cách mạng, giữ vững phẩm chất đạo đức nghề nghiệp và chuẩn bị hành trang đi tiếp chặng đường mới. 15 năm ấy là một quãng thời gian đầy gian khổ, hy sinh, thử thách lòng trung thành của những người làm báo đối với Đảng và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đối mặt với kẻ thù, đối mặt với gian nguy, những người làm báo đã tỏ rõ vị trí xung kích của mình; tinh thần anh dũng, quả cảm, tấm lòng nhân ái đọng lại thành những câu chuyện cảm động về một thời để nhớ, một thời không thể quên.

II - BÁO LÀO CAI

Thực hiện Nghị quyết Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá VIII về việc chia tách tỉnh Hoàng Liên Sơn thành 2 tỉnh Lào Cai và Yên Bái, tháng 10 năm 1991, tập thể cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên và công nhân của Báo Hoàng Liên Sơn lại bịn rịn chia tay nhau về với hai tỉnh mới: Yên Bái và Lào Cai và hình thành hai tờ báo của hai Đảng bộ trên nền móng truyền thống đã cùng nhau dựng xây suốt 15 năm qua.

Ngày 1/10/1991, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai lâm thời đã ra Quyết định số 02/QĐ-TU thành lập Báo Lào Cai, cơ quan của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Lào Cai và quyết định bổ nhiệm đồng chí Hồ Xuân Đoan, nguyên Phó Tổng biên tập Báo Hoàng Liên Sơn giữ chức vụ Tổng biên tập Báo Lào Cai.

Đoàn quân ngược lên biên thùy phía Bắc với 9 người, lúc ấy, tài sản cơ quan hầu như chưa có gì. Lào Cai lúc đó chỉ là một miền đất hoang hoá, đầy cỏ dại và hàng vạn trái mìn, một cây cầu đổ gục giữa lòng sông Hồng và dăm ba bức tường đổ nát. Không ai hình dung được tờ Báo Lào Cai sẽ hình thành như thế nào, in ấn ở đâu, khi mà bản thân những người làm báo còn bơ vơ chưa có nơi trú ngụ. Cả cơ quan chỉ mượn được một phòng làm việc 16 m2, bàn ghế ngoài sân, đêm trải chiếu trên nền đất để viết báo. Một tháng đầu phải chuyển ba chỗ ở, cuối cùng cũng đã dừng chân ở cơ sở sơ tán của Thị uỷ Cam Đường. Được sự quan tâm của Tỉnh uỷ, Ủy ban nhân dân tỉnh, sự đùm bọc giúp đỡ của Công ty Apatít Việt Nam, Báo Lào Cai và Xí nghiệp In báo mới có thể bắt tay vào chuẩn bị cho ngày khai sinh mới của tờ báo Đảng bộ tỉnh Lào Cai giai đoạn mới. Ngày 1/11/1991, nhân kỷ niệm 41 năm Ngày giải phóng Lào Cai, Báo Lào Cai số 01 (xuất bản 1 số/tuần, khổ 29 cm x 42 cm) đã ra đời trong nỗi vui mừng khôn tả của cơ quan báo và sự đón nhận trìu mến của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong ngày hội truyền thống lần đầu tiên được tổ chức tại Lào Cai. Kết quả bước đầu ấy tạo thành động lực, quyết tâm của từng cán bộ, phóng viên, nhân viên cơ quan Báo và Xí nghiệp In vươn lên, vượt qua mọi khó khăn gian khổ buổi đầu của những người đi khai hoang, xây dựng cơ nghiệp mới. Suốt 4 năm (1991 - 1994) báo được đưa in tại Xí nghiệp In Thống tấn xã Việt Nam tại Hà Nội, 6 cán bộ, phóng viên (kể cả Tổng biên tập) thay nhau đưa bản thảo đem in ở Hà Nội rồi theo tàu hoả vận chuyển báo về để bảo đảm báo ra đúng kỳ, giao báo phát hành bưu điện trước 12 giờ, đúng quy định phát hành của Thủ tướng Chính phủ. Bám sát định hướng của Tỉnh uỷ và hướng dẫn của Ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương, Báo Lào Cai đã tập trung toàn bộ nội dung tuyên truyền đến cán bộ, chiến sỹ và đồng bào các dân tộc chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, những nhiệm vụ trọng tâm, những mục tiêu kinh tế - xã hội của tỉnh. Mặc dù đời sống khó khăn, phương tiện đi lại thiếu, anh chị em phóng viên vẫn bám sát cơ sở phản ánh trung thực nhiều nhân tố mới trong sản xuất và xây dựng quê hương, đặc biệt là cổ vũ cho công cuộc xây dựng lại tỉnh lỵ Lào Cai nhanh chóng trở thành trung tâm chính trị, kinh tế - văn hoá xã hội to đẹp, khang trang.

Tháng 5/1993, Báo Lào Cai cùng các cơ quan của tỉnh lên tập kết ở thị xã Lào Cai và cho tới ngày trở về trụ sở ở 581 đường Hoàng Liên, lại thêm 4 lần di chuyển địa điểm làm việc. Vất vả, gian nan nhưng anh chị em cán bộ trong cơ quan vẫn kiên trì vượt qua, đoàn kết, giúp nhau ổn định cuộc sống, duy trì nghiêm chế độ làm việc và tác phong công nghiệp trong hoạt động xuất bản báo. Báo ra đúng kỳ, chất lượng ngày càng nâng lên. Ngày 19/5/1994, thực hiện chủ trương của Tỉnh uỷ, được phép của Bộ Văn hóa - Thông tin, tờ báo ảnh dành cho đồng bào dân tộc được xuất bản với khổ 29 cm x 42 cm. Đây là tờ báo địa phương đầu tiên của cả nước phục vụ cho đồng bào các dân tộc. Ngay từ khi ra đời, tờ báo đã được đồng bào vui mừng đón nhận. Được sự quan tâm cổ vũ của cấp ủy và chính quyền các cấp, báo ảnh thực sự đi vào từng bản làng và trở thành cầu nối giữa tỉnh với cơ sở, giữa Đảng với bà con các dân tộc, được Đảng bộ đánh giá cao về tác dụng tuyên truyền của tờ báo.

Được sự quan tâm của Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân tỉnh, Xí nghiệp In được đầu tư máy in ốp-sét. Từ đó, Báo Lào Cai được in tại địa phương nên có điều kiện thuận lợi hơn để báo đi sâu vào nội dung và cải tiến dần hình thức thể hiện. Nhiều số báo in màu không thua kém in ở Trung ương. Có thể khẳng định điều này thể hiện qua 6 kỳ tham gia Hội báo Xuân của Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức, năm nào Báo Lào Cai cũng đoạt được giải thưởng và Bằng khen của Trung ương Hội.

Chỉ số phát hành của báo cũng tăng dần, năm 1991, mới phát hành được 870 tờ/kỳ, đến năm 2003 lên 6.200 tờ/kỳ, gấp gần 8 lần ban đầu. Báo đã đến tất cả các chi bộ Đảng, các cơ quan, đơn vị, trường học và đặc biệt đã đến tất cả 180 thôn, bản toàn tỉnh (tính cả huyện Than Uyên). Nếu tính bình quân trên đầu người thì chỉ số phát hành của Báo Lào Cai là một trong những tờ báo địa phương đạt cao nhất so với các báo địa phương cả nước. Kết quả đó có công lao đóng góp tích cực của ngành bưu điện, mà trực tiếp là Công ty Bưu chính phát hành báo chí và Bưu điện của 9 huyện, thị xã trong tỉnh. Với 845 số báo tuần và trên 120 số báo vùng cao, Báo Lào Cai đã cung cấp cho người đọc gần ba triệu bản, đó là con số đáng được trân trọng bởi công sức của một tập thể lao động miệt mài, tận tụy yêu nghề.

Đạt được kết quả đó, ngoài sự nỗ lực vượt bậc