Doanh nghiệp… chây ỳ
Chỉ tính riêng địa bàn thành phố Lào Cai, hiện có 40 trên tổng số gần 500 doanh nghiệp đang nợ đọng BHXH, với thời gian nợ từ 3 tháng đến 24 tháng. Bà Trần Thị Tuyết, Giám đốc Bảo hiểm xã hội thành phố Lào Cai cho biết: Việc thu nợ tiền bảo hiểm xã hội của các doanh nghiệp hiện đang gặp nhiều khó khăn, mặc dù BHXH thành phố Lào Cai đã áp dụng nhiều biện pháp nghiệp vụ. Hằng tháng, đơn vị lập danh sách các doanh nghiệp nợ đóng tiền bảo hiểm để phát trên Đài Truyền thanh - Truyền hình thành phố, gửi theo đường bưu điện hoặc gọi điện trực tiếp cho doanh nghiệp vi phạm để nhắc nhở. Nếu không có hiệu quả, cán bộ bảo hiểm trực tiếp xuống cơ sở để đôn đốc, nhưng nhiều đơn vị đều xin khất nợ đến thời gian gần nhất. Thậm chí, tại một số doanh nghiệp, rất khó có thể gặp được chủ sử dụng lao động, họ luôn cố tình né tránh với nhiều lý do. Bên cạnh đó, không ít các doanh nghiệp nhỏ tự ý thay đổi địa điểm làm việc, gây khó khăn cho cán bộ bảo hiểm trong quá trình tìm kiếm, xác minh.
Nhiều doanh nghiệp nợ đọng BHXH khiến người lao động chịu thiệt. Ảnh: Thanh
Ông Đường Minh Tấn, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh cho biết: Cách cuối cùng để giải quyết vấn đề này là khởi kiện các đơn vị vi phạm. Tuy nhiên, tiền lệ này từ trước đến nay chưa có ở Lào Cai. Bởi để khởi kiện một doanh nghiệp ra tòa thì đơn vị bảo hiểm phải đảm bảo quy trình 3 bước, gồm rất nhiều thủ tục pháp lý. Việc khởi kiện phải được sự phối hợp giữa nhiều cơ quan liên ngành như: HĐND tỉnh, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Liên đoàn Lao động tỉnh và cơ quan bảo hiểm. Kể cả trong trường hợp thắng kiện thì mức phạt cao nhất cho doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội chỉ là 30 triệu đồng, chưa đủ sức răn đe. Như vậy có thể thấy, chế tài xử phạt đối với các đơn vị vi phạm, thông thường chỉ ở mức độ nhắc nhở và truy thu. Bên cạnh đó, cách tính lãi đối với số tiền nợ đọng bảo hiểm thấp hơn so với lãi suất ngân hàng cũng chính là lý do khiến nhiều doanh nghiệp cố tính chây ỳ, thậm chí có dấu hiệu trốn đóng tiền BHXH.
Người lao động chịu thiệt
Anh Lê Khắc Hạnh, từng là công nhân của Công ty Cổ phần Xi măng Lào Cai. Cách đây hơn 1 năm, do công ty kinh doanh thua lỗ, dẫn đến phá sản, nên anh và nhiều công nhân khác đã phải tự tìm cho mình một công việc mới. Mặc dù, hiện đã tìm được công việc với mức lương 4 - 5 triệu đồng/tháng tại Công ty TNHH Hồng Toàn, nhưng anh vẫn chưa hết bức xúc bởi các chế độ cá nhân khi còn làm việc tại Công ty Cổ phần Xi măng Lào Cai không được giải quyết thỏa đáng. Số tiền anh đã tham gia đóng bảo hiểm tại Công ty Cổ phần Xi măng được 4 năm, nhưng thực tế đến giờ công ty vẫn nợ tiền bảo hiểm của anh tới 2 năm. Mặc dù đã nhiều lần anh và những công nhân khác kiến nghị với công ty, nhưng chỉ nhận được lời hứa "sẽ thanh toán trong thời gian sớm nhất".
Cá nhân anh mong muốn, tự bỏ tiền ra để đóng bù thêm số tiền mà Công ty Cổ phần Xi măng Lào Cai đã không nộp để được hưởng nối tiếp quyền lợi khi chuyển sang công ty mới, nhưng phía cơ quan BHXH không chấp thuận, dẫn đến số tiền BHXH đã nộp trong 4 năm qua bị "treo". Lý do, BHXH tỉnh chỉ giải quyết khi Công ty Cổ phần Xi măng Lào Cai phải đứng ra thanh toán toàn bộ số nợ đọng tiền bảo hiểm từ trước đến nay cho toàn bộ số công nhân, chứ không giải quyết cho một cá nhân. Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội tỉnh, tính đến hết tháng 4 năm 2012, Công ty Cổ phần Xi măng Lào Cai đã nợ đóng BHXH cho người lao động lên tới 35 tháng với số tiền nợ đọng là 3,2 tỷ đồng. Đây hiện là đơn vị đứng đầu trong các doanh nghiệp có số tiền nợ bảo hiểm xã hội lớn trong tỉnh. Đã 2 năm nay, hơn 200 công nhân từng làm việc tại đây không nhận được bất cứ quyền lợi nào từ bảo hiểm mỗi khi xảy ra ốm đau, bệnh tật hoặc tai nạn lao động.
Cũng do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế, tình trạng nợ đọng bảo hiểm xã hội còn diễn ra khá phổ biến tại các doanh nghiệp có số lao động ít. Công ty Tư vấn Thiết kế nhiệt đới Đại Việt hiện có 14 lao động. Mặc dù mới đi vào hoạt động được 4 năm, nhưng từ giữa năm 2011 đến nay, công ty không có khả năng chi trả tiền bảo hiểm cho người lao động. Hiện số tiền mà công ty nợ đọng bảo hiểm xã hội lên tới 55 triệu đồng, với thời gian nợ gần 1 năm.
Theo khảo sát một số công nhân lao động tại một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, trong năm 2011, nhiều đơn vị, doanh nghiệp không đóng BHXH cho người lao động, nên năm 2012, BHXH tỉnh không cấp thẻ BHYT cho người lao động. Như vậy, sẽ có nhiều lao động đang làm việc tại các doanh nghiệp trong tỉnh không được hưởng các quyền lợi về chính sách BHXH do doanh nghiệp nợ BHXH.
Các quy định của pháp luật về việc xử lý các đơn vị, doanh nghiệp cố tình chây ỳ, nợ đọng bảo hiểm xã hội chưa đủ mạnh, khiến cho các doanh nghiệp ngày một kéo dài thời gian nợ đọng bảo hiểm xã hội, càng làm cho đời sống của người lao động gặp khó khăn, nhất là quá trình khám, chữa bệnh, thai sản… Để bảo đảm cho các doanh nghiệp nộp bảo hiểm đúng, đủ chắc chắn cần phải có hành lang pháp lý rõ ràng.
