Hiệu quả từ liên kết theo chuỗi
Trước đây, sản xuất chè tại nhiều xã vùng cao của Lào Cai chủ yếu dựa trên kinh nghiệm truyền thống, hướng tới tiêu chuẩn an toàn nhưng chưa có nhiều diện tích đạt tiêu chí hữu cơ, chất lượng cao. Việc triển khai mô hình thâm canh theo hướng hữu cơ đã giúp chuẩn hóa quy trình canh tác; người dân được hướng dẫn chi tiết từng công đoạn, từ làm cỏ, bón phân hữu cơ đến sử dụng chế phẩm sinh học thay thế thuốc hóa học.
Mô hình thâm canh chè theo hướng hữu cơ, gắn với liên kết chuỗi giá trị tại tỉnh Lào Cai được Công ty Cổ phần Chè Cao Sơn triển khai phối hợp cùng Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ Nông nghiệp tỉnh, hợp tác với các hộ trồng chè tại xã Cao Sơn (hơn 33 ha) và xã A Mú Sung (gần 7 ha). Mô hình được thực hiện trong giai đoạn 2022 - 2025.
Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, 40 ha chè hữu cơ tại hai xã đạt năng suất bình quân 7.000 - 7.500 kg búp tươi/ha. Giá thu mua nguyên liệu hữu cơ đạt 12.000 đồng/kg, cao gấp khoảng 1,5 lần so với chè canh tác truyền thống. Nhờ giảm phân hóa học, tăng phân hữu cơ và sử dụng thuốc an toàn sinh học, chi phí sản xuất giảm đáng kể. Tính trung bình, mỗi ha cho giá trị từ 105.000.000 - 112.000.000 đồng, cao hơn khoảng 20% so với trước đây.
Hiệu quả xã hội của mô hình thể hiện rõ khi giúp tạo việc làm thường xuyên cho khoảng 250 lao động địa phương. Thu nhập ổn định từ trồng và thu hái chè góp phần cải thiện đời sống, giảm nghèo bền vững cho nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số.
Không chỉ nâng thu nhập, mô hình còn giúp người trồng chè có đầu ra ổn định. Doanh nghiệp ký kết liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm, bảo đảm lượng chè thu mua theo quy chuẩn chất lượng. Đây là yếu tố quan trọng để bà con yên tâm đầu tư lâu dài, thay vì sản xuất manh mún.
Bà Thào Seo Mỷ ở thôn Lồ Suối Tủng, xã Cao Sơn chia sẻ: “Khi tham gia mô hình, chúng tôi được tập huấn kỹ thuật; cán bộ trực tiếp hướng dẫn cách bón phân hữu cơ, cách dùng thuốc sinh học. Trước đây, mọi người đều nghĩ hữu cơ khó làm, nhưng khi làm mới thấy phù hợp và hiệu quả. Chúng tôi hi vọng sau này vùng sản xuất được chứng nhận đạt chuẩn hữu cơ để giá trị sản phẩm chè cao hơn nữa”.
Nhờ liên kết theo chuỗi, các hộ dân có điều kiện tiếp cận công nghệ mới, sản xuất theo tiêu chuẩn thị trường, hướng tới xuất khẩu. Mô hình cũng khuyến khích người dân chăm sóc vườn chè theo hướng bền vững, kéo dài tuổi thọ cây trồng, nâng chất lượng chè thành phẩm.
Chè được xác định là cây trồng chủ lực của các thôn vùng cao xã A Mú Sung. Tuy nhiên, hiện nay vùng sản xuất chè còn manh mún, hiệu quả kinh tế nhiều năm qua chưa tương xứng với tiềm năng. Mô hình sản xuất hữu cơ gắn với liên kết doanh nghiệp đang tạo động lực mới, giúp chúng tôi có cơ sở để định hướng phát triển, mở rộng vùng chè theo hướng hàng hóa.
Cùng với lợi ích kinh tế, mô hình tạo tiền đề phát triển thương hiệu chè địa phương. Việc sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, có truy xuất nguồn gốc, có liên kết tiêu thụ sẽ giúp sản phẩm chè Lào Cai tăng sức cạnh tranh, từng bước tham gia vào thị trường rộng hơn.
Thay đổi tư duy, sản xuất nông nghiệp bền vững
Mô hình sản xuất chè theo hướng hữu cơ đang tạo chuyển biến căn bản trong nhận thức và phương pháp canh tác của người dân. Trước đây, tình trạng bón phân không đúng kỹ thuật và sử dụng thuốc hóa học tùy tiện khá phổ biến. Khi tham gia mô hình, người dân được đào tạo bài bản, từ các lớp tập huấn cho đến quá trình thực hành trực tiếp trên nương. Cách làm mới giúp người dân hiểu rõ lợi ích của sản xuất an toàn, bảo vệ đất, bảo vệ sức khỏe và nâng cao giá trị sản phẩm.
Mô hình giúp người dân tiếp cận quy trình canh tác thân thiện với môi trường, thay đổi thói quen sản xuất, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. Đây là bước quan trọng để nâng cao trình độ sản xuất của địa phương, hướng tới nền nông nghiệp bền vững.
Khi nhận thức thay đổi, các hộ dân chủ động áp dụng kỹ thuật mới, hạn chế tối đa thuốc hóa học. Việc tăng sử dụng phân hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học không chỉ bảo vệ đất mà còn nâng chất lượng búp chè, giúp sản phẩm đồng đều và dễ tiêu thụ.
Cũng theo Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh, bên cạnh tác động trực tiếp tới người sản xuất, mô hình còn mở ra triển vọng nhân rộng tại nhiều vùng chè trọng điểm khác của tỉnh. Với kết quả đạt được, doanh nghiệp liên kết có thêm cơ sở để mở rộng vùng nguyên liệu, hình thành các vùng chè hữu cơ tập trung. Đây là điều kiện quan trọng để xây dựng thương hiệu chè Lào Cai trên thị trường.
Nhờ mô hình mới, người dân đã hình thành ý thức gắn sản xuất với thị trường, liên kết doanh nghiệp và tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật. Những giá trị này góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, nâng cao thu nhập và hỗ trợ sản xuất nông nghiệp gắn với bảo vệ môi trường sinh thái một cách bền vững.
