Năm 1995, theo Nghị định 31/CP của Chính phủ, thị xã Nghĩa Lộ chính thức được tái lập. Đó là thời khắc mang tính bước ngoặt nhưng cũng là thời điểm thách thức dồn dập nhất. Cơm chưa đủ ăn, áo chưa đủ mặc, trẻ em đến trường bằng đôi chân trần qua những cung đường lầy lội, tối mịt cả ánh đèn dầu. Dưới sự lãnh đạo sát sao của Đảng bộ, Nghĩa Lộ từng bước "gượng dậy”, hồi sinh từ tro tàn, dựng xây từ bàn tay chai sạn của người dân nơi đây. Chỉ 5 năm sau tái lập, thu nhập bình quân đầu người đã đạt 3 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 7,63%. Một bước tiến đầy ngoạn mục.
Bước vào thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, Nghĩa Lộ định vị mình không chỉ là trung tâm hành chính mà là trung tâm văn hóa - thương mại - dịch vụ của cả khu vực phía Tây của tỉnh. Giai đoạn 2001 - 2010, thị xã xác định mục tiêu trở thành "thị xã văn hóa”, là một trong 4 địa phương đầu tiên cả nước được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) lựa chọn xây dựng mô hình thí điểm.
Từ các nếp nhà sàn e ấp bên triền đồi đến khung cửi dệt thổ cẩm ngày đêm không ngơi tay, từ tiếng khèn, tiếng trống rộn ràng trong lễ hội Xíp Xí, Xên bản, Xên mường đến điệu xòe vòng mềm mại dưới trăng…, tất cả tạo nên một bản sắc văn hóa Mường Lò vừa đằm thắm vừa lan tỏa.
Du lịch cộng đồng cũng từ đó nở rộ. Với hơn 40 mô hình homestay hoạt động bài bản, hai sản phẩm du lịch cộng đồng đạt OCOP 4 sao, Nghĩa Lộ từng bước vẽ nên một bức tranh du lịch "Xanh, hài hòa, bản sắc và bền vững”. Bà Lò Thị Huân - nguyên Bí thư Thị ủy Nghĩa Lộ nhiệm kỳ 2015 - 2020 chia sẻ: "Năm 2019, hành trình phát triển của Nghĩa Lộ thêm một dấu mốc quan trọng: sáp nhập thêm 7 xã của huyện Văn Chấn, nâng tổng số đơn vị hành chính lên 14 xã, phường. Thách thức quản lý, điều hành không hề nhỏ nhưng cũng mở ra cơ hội lớn cho một không gian phát triển toàn diện, gắn kết giữa đô thị và nông thôn”. Đến năm 2020, Nghĩa Lộ hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.
Bà Đỗ Thị Thanh Nga - Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ cho biết: "Đến nay, thị xã có 10/10 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 2 xã đạt chuẩn nâng cao và 27 thôn đạt chuẩn kiểu mẫu. Không chỉ là những con số, đó là kết tinh của sự đổi thay tận gốc rễ, từ tư duy sản xuất đến phong cách sống”.
Giữa nhịp sống hiện đại, Nghĩa Lộ vẫn kiên định giữ gìn hồn cốt văn hóa dân tộc. Điệu xòe Thái - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại do UNESCO công nhận chính là nhịp đập của trái tim người Mường Lò.
Lễ hội Văn hóa - Du lịch Mường Lò hằng năm không chỉ là sự kiện mà là ngày hội của ký ức, của niềm tự hào dân tộc được thức dậy và lan tỏa. Nghĩa Lộ hướng tới một xã hội phát triển toàn diện, nơi người dân không chỉ no ấm về vật chất mà còn đủ đầy về tinh thần. 68,01% người dân hài lòng với cuộc sống - con số biết nói giữa một vùng còn nhiều thách thức. Không thể nói đến hành trình phát triển của Nghĩa Lộ mà thiếu đi nền tảng chính trị vững vàng.
Ông Đỗ Việt Bách - Bí thư Thị ủy Nghĩa Lộ cho biết: "Từ 840 đảng viên năm 1995, đến nay, Đảng bộ thị xã đã có gần 5.000 đảng viên, sinh hoạt tại 28 tổ chức cơ sở Đảng. Các mô hình như "Chi bộ kiểu mẫu”, "Chi bộ bốn tốt” hay "Sổ tay đảng viên điện tử” đã từng bước đưa hoạt động của tổ chức Đảng đi vào chiều sâu, hiện đại, gần dân và sát dân hơn”.
Ngày 1/7/2025 tới đây, theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương, thị xã Nghĩa Lộ sẽ không còn tổ chức chính quyền cấp huyện. Đó là khúc vĩ thanh của một chặng đường, là dấu mốc đánh dấu sự trưởng thành và bản lĩnh của một đô thị sau 30 năm tái lập để bước vào kỷ nguyên mới.
Trần Ngọc
