Dân ca từ lâu đã ngấm vào máu thịt, suy tư, cuộc sống của đồng bào các dân tộc vùng cao. Bởi thế, sẽ không có gì ngạc nhiên nếu bắt gặp ở đâu đó trên mảnh đất biên cương này có những con người không quản khó khăn để sưu tầm và bảo tồn dân ca - nét văn hóa tinh túy của dân tộc. Ông Hoàng Sín Hòa, dân tộc Nùng Dín ở xã Nấm Lư (Mường Khương) là người như thế.
Mặc dù đã bước sang tuổi 70, song ông Hoàng Sín Hòa vẫn say mê và rất tâm huyết với làn điệu dân ca Nùng Dín, đó là nhận xét của nhiều người khi nói về ông. Từng giữ cương vị quan trọng trong hệ thống chính trị của huyện Mường Khương, như Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện, bởi thế, nhiều người vẫn nghĩ rằng, khi về nghỉ hưu, ông sẽ chọn cho mình cuộc sống nhàn nhã để an hưởng tuổi già. Thế nhưng, ông luôn tâm niệm, còn sức lực còn phải phấn đấu thực hiện tâm nguyện luôn đau đáu suốt cuộc đời, đó là khôi phục, bảo tồn, lưu giữ những làn điệu dân ca Nùng Dín.
Yêu những làn điệu dân ca Nùng Dín bao nhiêu, ông càng trăn trở về sự mai một, thất truyền của nét văn hóa này bấy nhiêu, bởi số người thuộc và hát được những làn điệu cổ giờ đã bước sang tuổi “xưa nay hiếm”. Thế hệ trẻ thì không mấy mặn mà với dân ca của dân tộc mình. “Bảo tồn sống” gặp khó khăn, ông lên kế hoạch bảo tồn bằng tư liệu. Về hưu, ông Hòa bắt tay vào việc đi sưu tầm, ghi chép lại những làn điệu dân ca Nùng Dín cổ. Nơi nào có nghệ nhân hoặc người biết hát dân ca Nùng Dín là ông tìm đến gặp gỡ, để nghe hát, rồi ghi chép cẩn thận, tỉ mẩn từng câu hát, từng làn điệu.
Suốt 20 năm qua, trên khắp các nẻo đường của 11 thôn, bản người Nùng xã Nấm Lư đều in dấu chân của ông Hoàng Sín Hòa. Công việc sưu tầm đã là một công việc khó, đòi hỏi nhiều thời gian cũng như công sức, thế nhưng việc ghi chép lại, phiên âm sang chữ quốc ngữ, đòi hỏi sự tỉ mẩn và kỳ công hơn rất nhiều. Sở hữu nhiều tư liệu quý, nhưng tâm nguyện lớn nhất của ông Hòa là làm sao có thể truyền lại được tình yêu dân ca cho thế hệ con cháu. Từ ý nghĩ đó, trong suốt thời gian dài, ông đã tới nhiều gia đình để vận động và tìm kiếm những giọng hát tốt tham gia Câu lạc bộ Dân ca Nùng Dín. Rồi nhờ những buổi sinh hoạt tại câu lạc bộ, niềm đam mê, tâm huyết với dân ca Nùng Dín trong ông Hoàng Sín Hòa đã giúp mọi người thêm yêu những làn diệu dân ca truyền thống và hiểu thêm trách nhiệm của mình đối với việc gìn giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc.
Hiện tại, ông Hoàng Sín Hòa đã sưu tầm được 48 bài hát cổ của dân tộc Nùng Dín. Một số bài ông đặt lời mới cũng đã được lưu truyền rộng rãi ở địa phương. Tuy nhiên, trước tình trạng nhiều làn điệu dân ca truyền thống của các dân tộc khác bị mai một bởi sự tác động của quá trình giao thoa văn hóa, ông không khỏi trăn trở cho “số phận” của làn điệu dân ca Nùng Dín nói riêng và những giá trị văn hóa của người Nùng nói chung. Vì vậy, ông có ý định sẽ in thành sách tất cả những bài hát của dân tộc mình nhằm giới thiệu rộng rãi, để dân ca dân tộc Nùng Dín trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân hôm nay và mai sau.
Với những cống hiến trong việc gìn giữ, bảo tồn các di sản, tinh hoa văn hóa của các dân tộc Nùng Dín, vừa qua, ông Hoàng Sín Hòa được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian Việt Nam. Là người nặng lòng với mảnh đất này, ngày ngày, những bước chân ông Hoàng Sín Hòa vẫn in dấu trên khắp nẻo đường để tiếp tục gom nhặt những hạt ngọc dân ca Nùng Dín cổ, để truyền tình yêu, niềm đam mê dân ca tới các thế hệ con cháu của 11 thôn, bản trong xã Nấm Lư.
