Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu có diện tích trên 16.000 ha, trải rộng trên địa bàn 3 xã. Đây là nơi có hệ sinh thái rừng tự nhiên phong phú, đa phần là rừng nguyên sinh.
Đặt chân vào Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, chúng tôi như lạc vào thế giới nguyên sơ, nơi rừng cây xanh trải dài bất tận. Những con suối nhỏ len lỏi dưới tán cây, những thác nước trắng xóa đổ xuống từ triền núi.
Càng vào sâu trong rừng, càng thấy rõ cấu trúc rừng phân tầng rõ rệt: tầng cao nhất là cây cổ thụ thân thẳng; phía dưới là tầng cây tán xanh đồng đều, trải dài. Thấp hơn là lớp cây thân nhỏ ưa bóng; còn sát mặt đất là thảm cây bụi, rêu.
Ông Nguyễn Xuân Quyến - nguyên Trạm trưởng Trạm Kiểm lâm Đại Phú An cho biết: Rừng Nà Hẩu lưu giữ hơn 30 loài thực vật quý, trong đó có những cây gỗ giá trị như lát hoa, pơ mu…
Không chỉ đa dạng về thực vật, hệ động vật nơi đây cũng rất phong phú. Giữa cánh rừng thâm u, nhiều loài động vật quý hiếm vẫn tồn tại, có tên trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ thế giới. Hiện, Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu có hơn 700 loài động vật, chủ yếu là thú và chim. Trong số đó có những loài gắn với huyền thoại của núi rừng như sơn dương, gấu, vượn đen tuyền, voọc xám, kỳ đà hoa, rùa đầu to…
Đồng hành với cán bộ kiểm lâm và bà con trong tổ bảo vệ rừng, chúng tôi men theo đường nhỏ dưới tán cây, bắt đầu hành trình tuần rừng nơi vùng lõi Nà Hẩu. Càng đi sâu, không khí càng trở nên mát lành.
Đặc biệt, dọc lối đi, những khóm dương xỉ cổ đại vươn cao, xanh thẫm, như những cánh quạt khổng lồ tỏa bóng, phủ lên khu rừng vẻ huyền bí và trầm mặc. Chính nơi này, người dân vẫn truyền tai nhau câu chuyện về loài cây biết nở hoa vào ban đêm, đem lại hạnh phúc cho ai may mắn bắt gặp. Một huyền tích vừa kỳ ảo, vừa ẩn chứa tình yêu rừng tha thiết của đồng bào.
Chị Lở Thị Lan, thành viên tổ bảo vệ rừng, chia sẻ: Trong khu rừng Nà Hẩu có rất nhiều dương xỉ mọc thành từng vạt lớn, lại có những gốc cây tồn tại từ rất lâu đời, gắn bó mật thiết với đời sống và mang lại không khí trong lành cho cộng đồng. Thực tế, ai cũng biết dương xỉ không nở hoa. Vì thế, từ trước đến nay chưa từng có ai nhìn thấy hoa của loài cây này.
Tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, giữa đại ngàn xanh thẳm, nổi bật quần thể hơn 300 cây dương xỉ cổ đại vươn cao sừng sững. Những gốc cây mang dấu tích hàng trăm năm tuổi, được gìn giữ qua bao thế hệ.
Đi giữa rừng dương xỉ vươn cao xoè tán rộng, ông Phạm Trường Huy, kiểm lâm phụ trách địa bàn chia sẻ: Đây là một trong những nhóm thực vật cổ xưa nhất trên trái đất, đã xuất hiện cách đây hàng trăm triệu năm và đặc biệt thích hợp với khí hậu nhiệt đới. Đa phần các khu rừng, núi ở Việt Nam đều có loài cây này, nhưng tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu nổi bật với loài dương xỉ khổng lồ mọc dày hơn nhiều khu rừng khác. Hiện đã ghi nhận trên 20 loài khác nhau, có những cây tuổi đời rất lâu, được người dân coi như báu vật gắn bó với núi rừng.
Tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, công tác bảo vệ rừng được thực hiện chặt chẽ khi hơn 10.000 ha rừng tự nhiên được giao cho 9 cộng đồng dân cư quản lý. Các cộng đồng phối hợp cùng lực lượng kiểm lâm tổ chức tuần tra thường xuyên, vừa ngăn chặn vi phạm, vừa nâng cao kỹ năng và ý thức bảo vệ rừng.
Cùng với nhiệm vụ bảo tồn, địa phương đang từng bước mở rộng các hoạt động du lịch sinh thái. Du khách có thể trải nghiệm, tham quan và check-in tại những điểm được quy hoạch. Một số đoàn khách đã đến tìm hiểu, khám phá cảnh quan rừng, cho thấy Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu mở ra tiềm năng to lớn để phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo vệ thiên nhiên.
Chị Lở Thị Lan, thôn Nà Hẩu, chia sẻ: Tôi sinh ra và lớn lên bên khu rừng này nên rất gắn bó và yêu rừng. Gia đình tôi là thành viên tổ bảo vệ rừng, thường xuyên phối hợp cùng kiểm lâm tuần tra, trung bình mỗi tháng hai lần.
Biết đến Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu qua huyền thoại về hoa dương xỉ, nhưng có lẽ sẽ không có câu trả lời cho câu hỏi “bao giờ dương xỉ có hoa”. Hành trình đi tìm khu rừng hạnh phúc không phải để chờ thấy loài hoa bí ẩn ấy nở trong đêm. Điều quý giá nhất chính là được cảm nhận tình yêu rừng, niềm tự hào và ý thức gìn giữ thiên nhiên của đồng bào cùng lực lượng kiểm lâm nơi đây. Chính sự đồng lòng ấy đã giữ đại ngàn Nà Hẩu luôn xanh, trở thành niềm hạnh phúc thực sự cho cộng đồng hôm nay và mai sau.
