Trái ngọt miền biên ải

LCĐT - Một ngày cuối năm 2021, Bí thư Huyện ủy Mường Khương Giàng Quốc Hưng lựa chọn con đường vành đai biên giới từ Bản Lầu lên thị trấn Mường khương để thực hiện chuyến khảo sát, đánh giá hiệu quả kinh tế từ cây dứa, cây chuối, cây quýt và một số cây trồng khác. Thật hiếm có dịp may mắn để tôi và ông Hoàng Chúng (Chủ tịch UBND huyện Mường Khương giai đoạn 1988 - 1998) được tham gia chuyến đi này.

Vùng dứa tỏa hương

Từ trung tâm huyện, chúng tôi xuôi về Bản Lầu, vùng đất trên dải biên thùy khiêm nhường và lặng lẽ, từ lao động, sản xuất đã làm nên thương hiệu dứa Bản Lầu.

Đi trên con đường vành đai biên giới qua các thôn Na Mạ rồi chạy qua các thôn Đồi Gianh, Pạc Bo… đâu đâu cũng gặp bạt ngàn dứa. Chúng tôi dừng xe ghé thăm, vui với bà con thôn Pạc Bo đang thu hoạch vụ dứa cuối cùng trong năm. Trưởng thôn Lý Văn Lộc cho biết: Tất cả 132 hộ thôn này đều trồng dứa. Năm nay, chất lượng quả tốt, giá cả hợp lý, thu hoạch đến đâu tiêu thụ hết đến đó. Những năm qua, nhờ có thu nhập từ quả dứa mà đời sống của người dân ngày càng được nâng lên, số hộ nghèo chỉ còn khoảng 5,8%...

Thăm vùng dứa thôn Pạc Bo, xã Bản Lầu.

Từ khi một số bà con người Mông đầu tiên ở các xã Dìn Chin, Tả Ngài Chồ đến các thôn Na Lốc, Cốc Phương lập nghiệp vào cuối những năm 80 của thế kỷ trước, mảnh đất biên cương đến nay đã thay đổi với sự no ấm, trù phú. Dọc theo đường biên giới thuộc khu vực xã Bản Lầu với hơn 800 hộ đồng bào dân tộc (chủ yếu là Mông, Dao) sinh sống, người dân được Nhà nước hỗ trợ chuyển đổi diện tích trồng ngô, lúa kém hiệu quả sang trồng dứa, chuối, giúp tăng thu nhập bình quân lên 30 - 50 triệu đồng/hộ/năm. Rất nhiều hộ có thu nhập từ trồng dứa, chuối lên đến 500 triệu đồng/năm.

Theo “gợi ý” của ông Hoàng Chúng, đoàn công tác của huyện ghé thăm gia đình ông Thào Dìn, hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi. Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà khang trang, với bộ bàn ghế đắt tiền, ông Thào Dìn, nguyên Bí thư Chi bộ, nguyên Trưởng thôn Cốc Phương tâm sự: Năm 1989, gia đình tôi cùng 24 hộ từ xã Tả Ngài Chồ và xã Dìn Chin về đây lập nghiệp. Cuộc sống ngày ấy cơm không đủ ăn, quần áo không đủ mặc, nói gì đến chuyện học hành của con cái. Lúc bấy giờ, thấy người dân Hà Khẩu (Trung Quốc) trồng cây dứa có hiệu quả kinh tế cao, một số người đã sang đó làm thuê, tôi cũng đi theo. Vừa làm thuê, vừa học hỏi cách trồng, cách chăm sóc cây dứa, rồi tôi quyết định mua vài nghìn cây giống về trồng thử ở Na Lốc. “Na Lốc, Cốc Phương thay đổi nhiều lắm! Thôn có nhiều hộ từ nghèo đói đã vươn lên giàu có nhờ trồng dứa, như Giàng Chúng, Sùng Sử, Thào Thắng, Thào Minh, Thào Sang, Sùng Phử... Một số hộ xây nhà ở kiên cố, mua sắm được xe ô tô tải làm dịch vụ vận tải” - ông Thào Dìn hồ hởi nói.

Trao đổi với đoàn công tác, đồng chí Dương Hồng Trung, Bí thư Đảng ủy xã Bản Lầu cho biết thêm: Bản Lầu có 7/20 thôn, bản giáp biên giới. Xã có 1.628 hộ với 7.568 nhân khẩu thuộc 14 dân tộc anh em, trong đó có 1.000 hộ trồng dứa với 750 ha. Cây dứa không chỉ góp phần xóa đói, giảm nghèo bền vững, mà còn là cây làm giàu cho hàng trăm hộ. Trong những năm gần đây, Bản Lầu còn chú trọng phát triển cây chuối với diện tích hiện đạt 150 ha, thu nhập hàng năm của người trồng chuối trên địa bàn xã có thể đạt 15 tỷ đồng, bằng một nửa giá trị trồng chuối toàn huyện. Dự kiến năm 2021, sản lượng dứa Bản Lầu có thể đạt 14.000 tấn, đem lại thu nhập trên 70 tỷ đồng cho người trồng.

Chuối trên vùng đất Nậm Chảy

Vượt qua thôn Cốc Lầy của xã Lùng Vai, chúng tôi lạc vào giữa bạt ngàn chuối thuộc xã Nậm Chảy.

Đoàn công tác đến thăm gia đình chị Lù Thị Lan ở thôn Sấn Pản, một trong những hộ có quy mô canh tác chuối lớn nhất xã Nậm Chảy. Trong ngôi nhà 2 tầng khang trang vừa mới hoàn thiện, chị Lan phấn khởi: Những năm qua, gia đình tôi được vay vốn trồng hơn 3.000 gốc chuối. Từ năm 2018 đến nay, mỗi năm gia đình tôi thu nhập 250 - 300 triệu đồng. Năm 2021, gia đình tôi đầu tư trồng thêm gần 2.000 gốc chuối, diện tích này dự kiến năm 2022 cho thu quả.

Theo Bí thư Đảng ủy xã Nậm Chảy Ma Chiến Phúc, Nậm Chảy có 14 thôn, trong đó nhiều thôn trải dọc biên giới. Xã hiện có 368 ha chuối, đem lại nguồn thu ổn định cho nhiều hộ. Xác định chuối là một trong những cây trồng chủ lực, xã Nậm Chảy định hướng mở rộng diện tích trồng chuối từ 368 ha lên 400 ha.

Niềm vui của vợ chồng anh Làn Mậu Thành, thị trấn Mường Khương.

Quýt ngọt xứ Mường

Điểm dừng chân cuối cùng của đoàn công tác là tại vùng quýt thị trấn Mường Khương. Trước mắt chúng tôi là bạt ngàn quýt thuộc các thôn Sả Hồ, Dì Thàng, Sa Pả, Chúng Chải A, Chúng Chải B... Thấp thoáng dưới làn mây phủ là những bản làng trù phú của đồng bào các dân tộc Mông, Dao, Pa Dí, Tu Dí… đang vào vụ thu hoạch quýt.

Nông dân Làn Mậu Thành, dân tộc Tu Dí, ở thôn Sả Hồ được mệnh danh là người mở đường cho cây quýt bén rễ, kết trái trên đất Mường Khương. Anh Làn Mậu Thành chia sẻ: Cuộc sống của gia đình tôi trước đây rất khó khăn, chỉ biết trồng ngô trên đất cằn cỗi, thế rồi thấy một số vùng có khí hậu tương tự phát triển được giống quýt ngọt, tôi quyết tâm học trồng bằng được.

Năm 2002, sau thời gian dài học tập kỹ thuật, anh Thành đã mạnh dạn đầu tư trồng thí điểm 2.000 cây quýt trên nương của gia đình. Năm 2006, vợ chồng anh thu hoạch vụ quýt đầu tiên. Tuy năng suất chưa cao, nhưng hàng chục triệu đồng thu về từ cây quýt đã tiếp thêm cho anh động lực. Từ năm 2009, vợ chồng anh mở rộng diện tích trồng quýt lên gấp đôi, gấp ba, đến nay tổng diện tích trồng quýt của gia đình đạt 6 ha. Gia đình anh còn đầu tư sản xuất giống quýt, bưởi, ổi với quy mô 7 ha. Anh Làn Mậu Thành cho biết: Từ năm 2015 đến nay, mỗi năm gia đình thu hoạch 50 - 100 tấn quả, nguồn thu từ bán quả quýt và cây giống các loại đạt khoảng 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng/năm.

Bí thư Đảng ủy thị trấn Mường Khương Phạm Văn Năm cho biết: Thị trấn Mường Khương có 29 thôn, bản với 2.489 hộ, 10.064 nhân khẩu thuộc 11 dân tộc anh em. Đến năm 2019, thị trấn Mường Khương đã đạt 19/19 tiêu chí nông thôn mới, tỷ lệ hộ nghèo còn 9%... Thị trấn Mường Khương có 368 hộ trồng 232 ha quýt (chiếm 1/4 diện tích quýt toàn huyện), trong đó khoảng 155 ha quýt trồng theo tiêu chuẩn VietGAP. Năm 2021, thị trấn Mường Khương thu được 1.440 tấn quýt, giá trị đạt 21,6 tỷ đồng. Gần 20 năm qua, sản phẩm quýt Mường Khương đã khẳng định chất lượng, uy tín trên thị trường, được người tiêu dùng lựa chọn. Quýt Mường Khương đã được Cục Sở hữu trí tuệ công nhận thương hiệu vào năm 2017...

Đoàn công tác của huyện kết thúc chuyến khảo sát, đánh giá tình hình chung về cây ăn quả dọc tuyến biên giới qua các xã, thị trấn. Bí thư Huyện ủy Giàng Quốc Hưng kết luận: Trong chặng đường xây dựng nông thôn mới, Mường Khương sẽ phát huy hiệu quả kinh tế của vùng cây ăn quả hiện có. Thời gian tới, huyện tiếp tục khảo sát một số vùng cây ăn quả thuộc các xã biên giới Tung Chung Phố, Tả Ngài Chồ, Pha Long, Dìn Chin, Tả Gia Khâu. Trên cơ sở đó, Huyện ủy đề ra nghị quyết chuyên đề về phát triển cây ăn quả nhằm đưa Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXIV vào cuộc sống.