Chú bé có tài mở khóa kể về cuộc phiêu lưu của Hùng Lé - một chú bé với nhiều tính xấu song rất trượng nghĩa và giàu lòng trắc ẩn.
Chú bé có tài mở khóa là tác phẩm nổi tiếng của cố nhà văn Nguyễn Quang Thân, đoạt giải văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1985. Gần 40 năm qua đi, cuốn sách vẫn giữ nguyên giá trị qua những thông điệp ý nghĩa được truyền tải đến độc giả nói chung và khán giả nhí nói riêng. Tác phẩm được tái bản với bìa mới, các ảnh minh họa trong trang ruột do họa sĩ Kim Duẩn thực hiện.
Tác phẩm Chú bé có tài mở khóa là một truyện phiêu lưu, kể về chú bé Hùng bị ném ra ngoài xã hội, phải đối mặt với cái xấu, cái ác, phải vật lộn nhọc nhằn, gặp đủ loại người tốt có, xấu có, có khi được cưu mang, có lúc bị vùi dập.
Chuyện bắt đầu từ việc chú bé Nam ở quê ra tỉnh chơi. Bố đi vắng, Nam trở nên bơ vơ. Nhờ làm quen với Hùng Lé, một chú bé có biệt tài mở khóa, Nam mới vào được phòng bố ở. Thế rồi, phòng bố Nam trở thành cứ điểm của bọn lưu manh.
Khu tập thể Nam ở bị trộm lớn, bản thân Nam thì bị bọn lưu manh bắt cóc. Hùng Lé giúp Nam trốn khỏi hang ổ bọn cướp nhưng Hùng lại sa vào tay một bọn gián điệp kiêm buôn lậu và tiếp tục những cuộc phiêu lưu. Khi ở Hà Nội, khi ở Hải Phòng, khi ở Quảng Ninh, bọn chúng “thử thách rèn luyện” Hùng. Cho đến khi gặp các chú công an, Hùng mới hiểu thêm mình, biết mình là con một liệt sĩ công an và tên gián điệp với biệt danh Cóc Vàng chính là kẻ trước đây đã giết bố Hùng.
Theo từng trang sách, những mánh khóe, mưu mô của bọn lưu manh, gián điệp bị vạch trần. Những suy nghĩ ban đầu của người đọc về Hùng Lé - một cậu bé với nhiều tính xấu như thích chơi, ngại học - sẽ dần thay đổi. Về bản chất, Hùng là một thiếu niên lương thiện, trượng nghĩa. Hoàn cảnh đưa đẩy cậu sa vào tay bọn lưu manh, dù phải làm việc bất lương song trong tâm thức, Hùng luôn day dứt và khát khao trở về với gia đình thân yêu, với cuộc sống bình thường mà dung dị.
Ở Hùng, người đọc thấy được sự táo bạo, tự tin và tháo vát. Sự lạc quan, yêu đời và lòng cảm thông với những bất hạnh của người khác trong Hùng khiến ta thêm yêu mến cậu bé. Chẳng thế mà suốt cuộc phiêu lưu gian khổ, Hùng vẫn không quên, vẫn giữ được con búp bê nhỏ cho bé Liên, dù chỉ mới gặp Liên thoáng qua một lần.
Quyển sách kết hợp các tình tiết phiêu lưu với phản kháng, cốt truyện có nhiều tầng, nhiều tuyến, nhiều tình tiết lạ. Bằng con mắt quan sát tỉ mỉ, tác giả Nguyễn Quang Thân đã khéo léo kết hợp những hình ảnh tưởng tượng phóng khoáng, bay bổng với những chi tiết dung dị, tự nhiên tạo nên những tình huống bất ngờ, ngẫu nhiên mà hợp lý.
