Ván cược của Trung Quốc vào robot hình người

Tại một nhà kho rộng lớn ở ngoại ô Thượng Hải, hàng chục robot hình người của công ty khởi nghiệp AgiBot đang miệt mài thực hiện các tác vụ như gấp áo, làm bánh sandwich 17 giờ mỗi ngày. Mục tiêu chính của hoạt động này là thu thập một lượng lớn dữ liệu để huấn luyện robot, với hy vọng chúng có thể thay đổi căn bản cách con người sống và làm việc. Ông Yao Maoqing, một đối tác tại AgiBot, hình dung về một tương lai nơi robot có thể tự lắp ráp chính mình trong nhà máy.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhấn mạnh tầm quan trọng của robot hình người đối với nước này khi ông thị sát robot của AgiBot vào tháng trước, giữa lúc Trung Quốc đối mặt với nhiều thách thức như căng thẳng thương mại với Mỹ, suy giảm dân số và tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Trung Quốc đang hướng tới một cuộc cách mạng công nghiệp mới, trong đó robot hình người sẽ đảm nhận nhiều công việc trong nhà máy. Những đột phá trong AI của Trung Quốc đang cho phép kết hợp phần cứng tiên tiến của robot với phần mềm thông minh, biến chúng thành những công cụ sản xuất có giá trị.

Các chuyên gia trong ngành mô tả những tiến bộ trong việc phát triển "bộ não" robot sẽ giúp chúng chuyển từ những màn trình diễn đơn thuần thành những công nhân hiệu quả, có khả năng tự học.

Trung Quốc đang tập trung vào huấn luyện dữ liệu và nâng cao độ tinh vi của các mô hình AI, với sự hỗ trợ từ đắc lực của các startup (công ty khởi nghiệp) như DeepSeek. Việc triển khai thành công robot trong các nhà máy được kỳ vọng sẽ giúp Trung Quốc duy trì đà tăng trưởng và ưu thế sản xuất, tạo nên một lĩnh vực cạnh tranh gay gắt với Mỹ. Tuy nhiên, vẫn còn một bài toán khó giải: tình trạng mất việc làm của các công nhân nhà máy.

Sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ

Trung Quốc đang dành những khoản trợ cấp hào phóng cho các công ty phát triển robot hình người. Hơn 20 tỷ USD đã được phân bổ cho lĩnh vực này trong năm qua. Nước này đang thành lập một quỹ trị giá 1.000 tỷ NDT (khoảng 137 tỷ USD) để hỗ trợ các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực AI và robot. Chính phủ cũng là một khách hàng lớn, với chi tiêu cho việc mua sắm robot hình người và công nghệ liên quan tăng vọt từ 4,7 triệu NDT năm 2023 lên 214 triệu NDT vào năm 2024.

Nhiều địa phương cũng có các chính sách hỗ trợ riêng. Thành phố Thâm Quyến đã thành lập quỹ AI và robot trị giá 10 tỷ NDT. Chính quyền thành phố Bắc Kinh cũng đã thành lập một quỹ robot vào năm 2023, cung cấp tới 30 triệu NDT cho các công ty muốn đẩy nhanh quá trình xây dựng sản phẩm đầu tiên của họ.

Giới phân tích dự đoán chi phí sản xuất robot hình người sẽ giảm mạnh, tương tự như xe điện, nhờ sản xuất quy mô lớn và các chính sách trợ cấp.

Ông Ming Hsun Lee từ Ngân hàng Bank of America ước tính chi phí nguyên vật liệu trung bình cho một robot hình người sẽ khoảng 35.000 USD vào cuối năm nay. Chi phí này thậm chí có thể giảm xuống còn 17.000 USD vào năm 2030 nếu robot chủ yếu được sản xuất tại Trung Quốc. Con số này thấp hơn đáng kể so với chi phí linh kiện ước tính 50.000 - 60.000 USD cho một robot Optimus nhập khẩu từ Tesla.

Theo ông Lee, Trung Quốc có lợi thế giảm chi phí sản xuất robot hình người. Doanh số toàn cầu có thể đạt 1 triệu đơn vị vào năm 2030.

Vai trò của AI và dữ liệu

Chính phủ Trung Quốc cũng đang đầu tư mạnh vào việc thu thập dữ liệu, một yếu tố then chốt và là lĩnh vực Trung Quốc có lợi thế. Dữ liệu để huấn luyện AI cho robot hình người cần đến từ tương tác với môi trường vật lý. Chúng khác biệt và khan hiếm hơn so với dữ liệu huấn luyện AI tạo sinh. Cơ sở thu thập dữ liệu của AgiBot tại Thượng Hải là một ví dụ điển hình, nơi khoảng 100 robot do 200 người vận hành làm việc hàng ngày. Các cơ sở tương tự cũng đang được xây dựng ở Bắc Kinh và Thâm Quyến.

MagicLab, một startup khác cho biết việc tập trung vào "bộ não" robot đã giúp họ triển khai các nguyên mẫu trong dây chuyền sản xuất cho các nhiệm vụ như kiểm tra chất lượng và lắp ráp. Công ty nhấn mạnh rằng những đột phá này đặt nền tảng cho ứng dụng robot thực tế vào năm 2025. MagicLab cũng đã tích hợp robot của mình với các mô hình AI như DeepSeek, vốn rất hữu ích trong việc giúp robot suy luận và hiểu nhiệm vụ.

Lợi thế lớn nhất của Trung Quốc là sự thống trị về phần cứng, với khả năng sản xuất tới 90% linh kiện robot hình người. Điều này giúp Trung Quốc nắm phần lớn các nhà sản xuất toàn cầu và thống trị chuỗi cung ứng. Theo thống kê của Ngân hàng Morgan Stanley, trong năm 2024, Trung Quốc có 31 công ty và giới thiệu 36 mẫu robot. Con số này cao hơn đáng kể so với 8 mẫu của các công ty Mỹ. Ít nhất sáu công ty Trung Quốc, bao gồm Unitree và UBTech, đã hoặc đang chuẩn bị sản xuất robot hàng loạt.

Thách thức cho việc làm

Dù ngành công nghiệp này còn non trẻ, các nhà lập pháp Trung Quốc đã bắt đầu thảo luận về những tác động tiềm tàng đến lực lượng lao động, với khoảng 123 triệu người đang làm việc trong ngành sản xuất. Các chuyên gia cảnh báo rằng AI và robot có thể ảnh hưởng đến 70% ngành sản xuất, từ đó làm giảm mạnh nguồn đóng góp cho an sinh xã hội.

Tuy nhiên, nhiều người cho rằng robot sẽ đảm nhận những công việc nguy hiểm, nhàm chán mà con người không muốn làm. Trung Quốc cũng coi công nghệ này là chìa khóa để giải quyết tình trạng thiếu lao động trong các lĩnh vực như chăm sóc người cao tuổi, nơi nhu cầu ngày càng tăng khi dân số 1,4 tỷ người của nước này già đi. Hồi tháng 12/2024, Chính phủ Trung Quốc đã công bố kế hoạch chăm sóc người cao tuổi quốc gia, trong đó khuyến khích tích hợp robot hình người và AI.

Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ Chính phủ và những đột phá công nghệ, Trung Quốc đang đặt cược lớn vào robot hình người. Tuy nhiên, việc cân bằng giữa tiến bộ công nghệ và tác động xã hội sẽ là một bài toán then chốt trong chặng đường phía trước.