Qua tìm hiểu của chúng tôi, không chỉ có người dân ở xã Thượng Hà đi đào đá quý mà còn có nhiều người ở địa phương lân cận. Đặc biệt, trong thôn đã xuất hiện nhiều người buôn đá đến từ Lục Yên, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Phú Thọ… Sự hiện diện của nhiều người lạ mặt đến đào đá, buôn đá và những giao dịch bất thường trong khu vực cũng đặt ra nhiều nghi vấn về mối liên kết giữa các đối tượng trong việc dàn dựng một vở kịch nhằm mục đích lừa đảo, trục lợi. Để làm rõ những điều còn ẩn chứa trong tin đồn về "mỏ đá quý" ở thôn 1 và những màn giao dịch “tin đồn”, phóng viên đã tìm cách thâm nhập vào đường dây thu gom, mua bán đá quý tại đây.
Qua người dẫn mối, chúng tôi được giới thiệu gặp một phụ nữ địa phương tên Lý Thị G. - người chuyên giới thiệu mua bán đá. Khi biết chúng tôi đang có nhu cầu mua gom đá quý, bà G. cho biết mình có thể dẫn đi mua đá với điều kiện mỗi lần xem phải mất phí 200.000 đồng/người.
Đồng ý giao dịch, chúng tôi đề nghị được dẫn đến nhà người dân tên Lý Văn Th. (thôn 1 - Điện Quan) vừa đào được viên đá nặng 7 kg. Tuy nhiên, người này lại yêu cầu chúng tôi trả tiền “phí” xem đá trước. Để chúng tôi yên tâm, bà G. cho xem ảnh viên đá qua điện thoại và khẳng định đây là viên đá chúng tôi sắp được xem. Lấy lý do phải gặp một đối tác khác, chúng tôi đành hẹn bà G. cuối giờ chiều sẽ liên lạc lại để đi xem đá. Thấy không đạt được mục tiêu, “cò đá” này tỏ thái độ không bằng lòng và yêu cầu chúng tôi "bồi dưỡng" cho chút tiền rồi lên xe máy bỏ đi.
Theo chỉ dẫn của người đưa đường, chúng tôi tìm đến "đại bản doanh" của nhóm thu gom đá cạnh bãi đỗ xe máy ngoài bìa rừng. Ngoài hiên căn nhà gỗ của một hộ dân địa phương, nhóm đàn ông gần chục người đang ngồi uống trà, hút thuốc trò chuyện, bên cạnh là các ba lô đồ nghề, dụng cụ soi đá chuyên nghiệp. Thấy chúng tôi đến, cuộc trò chuyện im bặt, những ánh mắt đổ dồn về phía khách lạ dò xét. Rất may người dẫn đường của chúng tôi quen với nhóm mua đá nên đã kết nối để hai bên nói chuyện. Qua câu chuyện, chúng tôi biết nhóm người này là những tay buôn đá từ Lục Yên, Tuyên Quang, Phú Thọ về đây. Họ thuê nhà dân ở trong thôn và hình thành các "chân rết" để tổ chức giao dịch đá.
Khi chúng tôi đề cập đến việc liệu khu vực thôn 1 có đá quý thật hay không và đề nghị được xem viên đá đã được tay buôn đá quê ở xã Lục Yên mua của người dân địa phương, người này chỉ mỉm cười và bỏ ra ngoài. Qua câu chuyện với các tay buôn đá có mặt tại thôn 1, chúng tôi thấy có nhiều ẩn khuất đằng sau, càng khiến nghi vấn về màn kịch với dấu hiệu lừa đảo đang lộ rõ.
Không chỉ giao dịch đá quý tại chỗ mà việc giao dịch đã bắt đầu thực hiện qua mạng xã hội. Nhờ người dẫn mối, phóng viên đã kết nối với thanh niên tên Lục Văn Đ, ở thôn 3, xã Thượng Hà - người được cho là am hiểu tường tận về các nhóm tìm đá, buôn đá đang hoạt động tại địa phương. Đ. không ngần ngại kể về những “phi vụ” người dân đào đá trúng lớn được đồn thổi trong vùng, như ông Đặng Văn Ph. ở thôn 1 vừa đào được hòn đá quý bán với giá hơn 70 triệu đồng. Hay ông Th. ở thôn 1 cũng đào được 1 viên bán hơn trăm triệu…
Lục Văn Đ. hứa sẽ dẫn mối cho chúng tôi mua đá nếu thấy có người dân nào đó đào được. Để củng cố niềm tin, Đ. còn gửi hình ảnh những viên đá mà anh có cho chúng tôi xem. Đây là thủ thuật thường thấy trong giới buôn bán đá quý tự do, đánh vào tâm lý kỳ vọng và lòng tham của người mua.
Trao đổi với phóng viên, ông Vũ Đức Nghĩa - Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Hà bày tỏ sự lo ngại về tình hình an ninh trật tự và những rủi ro cho người dân. Ông Nghĩa nhận định: “Mối lo lớn nhất của chính quyền hiện nay không phải là việc mất tài nguyên, mà là nguy cơ người dân bị lợi dụng và bị lừa. Không loại trừ khả năng các đối tượng xấu đã dàn dựng vở kịch mang đá chất lượng kém từ nơi khác đến chôn giấu sau đó tung tin có "mỏ đá quý" để người dân đi đào và bị lừa trong các giao dịch mua - bán".
Cũng theo ông Vũ Đức Nghĩa, trước diễn biến phức tạp, ngày 13/10/2025, UBND xã đã ban hành Quyết định số 765/QĐ-UBND, kích hoạt phương án bảo vệ khẩn cấp bằng cách đẩy đuổi những người cố tình lên rừng đào đá quý; lập chốt quản lý người lên khu vực rừng được cho là có đá quý. Đồng thời, chính quyền địa phương liên tục cảnh báo người dân cần tỉnh táo, tránh bị cuốn theo những thông tin chưa được kiểm chứng về giá trị của các vị trí nghi có khoáng sản, dẫn đến “tiền mất tật mang” và tiếp tay cho vi phạm pháp luật.
“Công an xã đã huy động 11 cán bộ, chiến sĩ lập chốt kiểm soát lối lên rừng, quản lý 24/24 giờ tại các lối mòn dẫn vào khu vực nghi có đá quý; đồng thời tổ chức tuần tra lưu động liên tục. Điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, địa hình vùng cao hiểm trở, nhưng lực lượng cơ sở vẫn phải căng mình bám chốt để kiểm soát tình hình”. Ông Vũ Đức Nghĩa cho biết thêm.
Tại điểm kiểm soát dã chiến, anh Lý Văn Nam, thành viên Tổ An ninh cơ sở thôn 1, xã Thượng Hà chia sẻ: “Có hôm chúng tôi vừa ngồi xuống bưng bát cơm thì người dân báo tin có nhóm người lạ mang dụng cụ đi đường tắt lên núi đào đá. Thế là lại bỏ bữa, xách đèn pin lao vào rừng để kịp thời ngăn chặn”. Không chỉ khó khăn về cơ sở vật chất, lực lượng chức năng xã còn phải đối mặt với thái độ thiếu hợp tác của một số đối tượng từ địa phương khác đến. Theo anh Nam, không ít lần tổ công tác bị lăng mạ, thách thức khi yêu cầu các nhóm người đi tìm kiếm đá quý dừng hoạt động đào bới trái phép.
Theo Trung tá Lê Xuân Luân - Trưởng Công an xã Thượng Hà, do kinh phí dự phòng dành cho các vụ việc đột xuất của xã rất hạn hẹp, nên việc duy trì hậu cần, xăng xe cho lực lượng trực chốt gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, việc chủ động hành động ngay là cần thiết. Bởi, nếu không ngăn chặn kịp thời hậu quả sẽ rất khó lường. “Nhờ sự vào cuộc quyết liệt đó, đến nay, lượng người đổ về thôn 1 để đào đá đã giảm đáng kể, tình hình an ninh trật tự đã ổn định. Tuy nhiên, trước những gì đang xảy ra, chúng tôi cho rằng đây mới chỉ là “khoảng lặng” tạm thời. Bởi, khi những tin đồn về việc phát lộ "mỏ đá quý" chưa được làm rõ thì nguy cơ người dân đổ về tìm kiếm vẫn luôn hiện hữu” - Trung tá Lê Xuân Luân chia sẻ thêm.
Trong buổi làm việc với phóng viên, lãnh đạo UBND xã và Công an xã Thượng Hà kiến nghị các sở, ban, ngành và Công an tỉnh cần sớm vào cuộc để hỗ trợ chính quyền địa phương giải quyết tận gốc vấn đề. “Chúng tôi đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường cùng các cơ quan chuyên môn của tỉnh sớm tổ chức khảo sát, đánh giá rõ khu vực này có đá quý hay không?. Nếu không có, cần công bố rộng rãi để dập tắt hoàn toàn những tin đồn thất thiệt và xử lý những người tung tin đồn. Trong trường hợp khu vực này thực sự có đá quý thì cần sớm lập quy hoạch và thực hiện quản lý, bảo vệ tránh thất thoát tài nguyên và ngăn chặn nguy cơ hình thành điểm nóng phức tạp về an ninh trật tự” - ông Vũ Đức Nghĩa, Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Hà cho biết thêm.
Chúng tôi rời thôn 1, xã Thượng Hà trong nắng chiều muộn, những bản làng người Dao nằm nép mình dưới chân núi Cốc Nghè yên bình, đẹp như tranh vẽ. Nhưng để sự yên bình thực sự trở lại, rất cần sự vào cuộc đồng bộ, kịp thời của cơ quan chức năng và sự tỉnh táo của mỗi người dân địa phương trước những chiêu trò, cạm bẫy mà kẻ xấu có thể đang giăng ra mang tên “giấc mơ đá quý” hào nhoáng nhưng đầy rủi ro.
Trình bày: Hữu Huỳnh
