Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long (giữa) trò chuyện với các nghệ nhân phường Xoan Thét (Việt Trì, Phú Thọ) để ghi hình thực hiện dự án “Giới thiệu di sản âm nhạc hát Xoan” trên YouTube.
Hát Xoan là di sản độc đáo của dân tộc Việt Nam ở vùng đất Tổ Phú Thọ. Theo các nhà nghiên cứu âm nhạc dân gian, hát Xoan hội tụ đa yếu tố nghệ thuật như nhạc, hát nói, hát ngâm, múa.
Để hát xoan ngày một lan sâu tỏa rộng, thì việc quảng bá, lan tỏa nghệ thuật hát Xoan ra cộng đồng, đặc biệt là trên không gian mạng để nhiều người có thể tiếp cận các bài Xoan chuẩn mực, thưởng thức hoặc khai thác làm tư liệu phục vụ công tác nghiên cứu, là hết sức cần thiết...
Nguyễn Quang Long lâu nay đã được biết tới là người nghiên cứu văn hóa, nặng lòng với di sản âm nhạc truyền thống, trong đó anh đã góp phần lan tỏa hát Xẩm với công chúng yêu nhạc dân tộc. Lần này, với dự án “Giới thiệu di sản âm nhạc hát Xoan” trên kênh YouTube, được kỳ vọng sẽ lưu giữ được nhiều bài Xoan chuẩn mực của các nghệ nhân uy tín…
Quang Long cho biết, dự án này bên cạnh phần chính là âm nhạc với 16 bài Xoan bao gồm 3 bài thuộc chặng “Hát thờ” và 13 bài thuộc chặng “Quả cách”, phần nội dung còn có thêm một clip được gọi tên là “Về đất Tổ nghe Xoan” ghi lại cuộc trò chuyện giữa MC - biên tập viên Hoàng Chung với các nghệ nhân phường Xoan Thét - đối tượng chính của dự án với sự tham gia của nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long.
Việc có thêm một clip ghi lại cuộc trò chuyện gần gũi và dân dã góp phần hé mở cách cửa cho những ai yêu hát Xoan có thể tiếp cận dễ dàng và hiểu thêm hơn về Xoan.
Phần hình ảnh được thực hiện rất đơn giản, hình ảnh được ekip ghi tại 4 di tích lịch sử có liên quan trực tiếp tới hát Xoan đó là: Miếu Lãi Lèn (phường Xoan Phù Đức), đình Thét (phường Xoan Thét), đình Kim Đới (phường Xoan Kim Đới), đình An Thái (phường Xoan An Thái).
Cả 4 di tích đều nằm trong địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Phần hình được thực hiện với mục đích là hình nền minh họa, giới thiệu các di tích lịch sử liên quan trực tiếp đến hát Xoan.
Tất nhiên, với tên gọi “Giới thiệu di sản âm nhạc hát Xoan” thì trọng tâm của dự án chính là phần nội dung âm nhạc. Toàn bộ những bài này được nhạc sĩ, ca sĩ Phan Thanh Cường thực hiện phần thu âm theo cách dân dã nhất, gần gũi nhất. Anh đã chuẩn bị toàn bộ trang thiết bị thu âm từ Hà Nội di chuyển về Phú Thọ và triển khai phù thu dã chiến ngay tại nhà bà trùm phường Xoan Thét.
Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long cho biết thêm, ở Phú Thọ, phường Xoan Thét (xã Kim Đức, thành phố Việt Trì) là 1 trong 4 phường xoan gốc có vị trí đặc biệt quan trọng đối với nguồn gốc hình thành và quá trình nuôi dưỡng, phát huy nghệ thuật hát Xoan của dân tộc.
“Trong hành trình âm nhạc của mình, tôi đã nhiều lần thực hiện các dự án giới thiệu hát Xoan cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho tỉnh Phú Thọ và Đài Truyền hình Việt Nam. Lần đầu tiên vào năm 2013 thực hiện bộ 2 DVD “Hát Xoan Phú Thọ - 26 bài Xoan cổ” do Nhà nước đặt hàng, Nhà xuất bản Âm nhạc - Dihavina thực hiện. Ở thời điểm này, tôi chọn từ 4 phường Xoan các bài thể hiện độc đáo nhất để thực hiện chung trong một sản phẩm được đầu tư cả về âm thanh cũng như hình ảnh”, Quang Long nói.
Đáng chú ý, việc làm này đánh dấu lần đầu tiên trọn bộ 13 bài chặng Quả cách do một phường Xoan thể hiện được giới thiệu rộng rãi tới công chúng.
Các nghệ nhân được lựa chọn để biểu diễn hát Xoan trong dự án lần này đều được sinh trưởng trong gia đình có truyền thống nhiều đời gắn với hát Xoan.
Chẳng hạn: Nghệ nhân ưu tú Bùi Thị Kiều Nga có cả bố mẹ đều là nghệ nhân uy tín thuộc phường Xoan An Thái; Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Ngà có mẹ là cố nghệ nhân Lê Thị Tú, một trong những nghệ nhân tạo được ấn tượng lớn nhất đối với cá nhân nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long cho tới tận thời điểm này khi làm việc với hát Xoan.
Đồng hành cùng nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long trong ekip thực hiện có nhạc sĩ, ca sĩ Phan Thanh Cường đảm nhận phần tổ chức sản xuất và thu âm, mix, master. Biên tập viên, MC Hoàng Chung đảm nhận phần biên tập kiêm ghi hình, hậu kỳ, dựng các tác phẩm hoàn chỉnh; bên cạnh đó còn có sự đồng hành cố vấn của nhạc sĩ Tùng Lâm (Chi hội Nhạc sĩ Việt Nam tại Phú Thọ).
