LCĐT - Đôi mắt sáng, gương mặt thanh tú, nước da trắng hồng và dáng người nhỏ nhắn là những điều tôi nhận thấy khi gặp cô giáo Ly Thó Trụ, hiện đang công tác tại Trường Trung học cơ sở xã Y Tý (Bát Xát).
Trong căn phòng công vụ, cô giáo Trụ kể lại con đường đến với nghề giáo của mình khiến tôi cảm phục: Mẹ mất vì trọng bệnh khi Trụ mới tròn 3 tuổi, rồi cha tái hôn. Trụ được ông bà ngoại đưa về nuôi ở bản Chỏn Thèn, nhưng học xong mẫu giáo, Trụ phải nghỉ học ở nhà vì cuộc sống khó khăn và ông bà cho rằng, con gái Hà Nhì học xong cũng không làm nên việc gì. Thương cháu, ông bà nội xin đưa cháu về nuôi và tiếp tục cho đi học. Một hôm, đang cày ngoài đồng, ông ngoại thấy Trụ đi học cùng các bạn, liền bỏ buổi cày đến tận lớp dắt tay cháu sang nhà ông bà nội bảo: “Trụ không được đi học, để nó ở nhà giúp đỡ việc nhà, lớn lên còn lấy chồng”. Mặc dù, ông nội của Trụ và hàng xóm thuyết phục, nhưng ông ngoại vẫn một mực nói: “Không được cho Trụ đi học”. Đúng lúc này, ông Tráng A Lù, khi ấy là Phó Chủ tịch UBND xã cũng có mặt đã lên tiếng: “Mọi người hỏi ý kiến xem cháu Trụ muốn đi học hay ở nhà?”. Trụ trả lời: “Cháu xin được đi học”. Mọi người cười vang tán thưởng, ông ngoại đuối lý đành phải chấp nhận nguyện vọng của cô cháu gái.
 |
| Cô giáo Ly Thó Trụ trò chuyện với các em học sinh. |
Khi Trụ học xong tiểu học cũng là lúc ông bà nội tuổi cao, sức yếu, Trụ rời nhà xuống xã Mường Hum (Bát Xát) cách 30 km để nhập học tại Trường Trung học cơ sở Dân tộc nội trú của huyện. Kể từ đây, cô bé dân tộc Hà Nhì mới hơn 10 tuổi bước vào cuộc sống tự lập. Những năm tháng học tập tại đây, Trụ gặp không ít khó khăn. Có ngày trời mưa tầm tã nhưng Trụ không có áo mưa để khoác lên lớp, đành che nhờ bạn học cho khỏi ướt sách hoặc những đêm mùa đông vùng cao lạnh buốt, Trụ cũng thiếu chăn ấm để đắp, phải nằm chung với bạn. Cô giáo Trụ tâm sự: “Tôi là người có cá tính và ham học hỏi, khác với nhiều cô gái Hà Nhì cùng tuổi, họ luôn sống cam chịu trong ngôi nhà của mình. Tôi không giấu dốt, điều gì không hiểu thì hỏi thầy, cô giáo. Ngoài giờ học chính, tôi thường xuyên có mặt trên lớp để làm bài tập. Trước mỗi môn học mới, bao giờ tôi cũng đọc thêm tài liệu liên quan, đến khi thầy, cô giáo giảng bài là tôi nắm chắc bài. Do tiếng phổ thông hạn chế, nên việc học tập của tôi không hề dễ dàng. Để khắc phục hạn chế này, tôi đã cố gắng chăm chỉ học tập, nên tích lũy được vốn kiến thức nhất định. Những lúc tưởng chừng không thể vượt qua được khó khăn, trở ngại, tôi lại nhớ đến lời dạy của Bác Hồ kính yêu: “Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên” và những bài học quý báu từ nhiều tấm gương vượt khó viết trong sách giáo khoa. Càng học lên cao, tôi càng thấy ước mơ của mình dần trở thành hiện thực, điều đó khẳng định, phụ nữ Hà Nhì cũng có thể học tốt và làm việc giỏi như mọi người, không như quan niệm bấy lâu nay”.
Học hết lớp 9, Ly Thó Trụ về Hà Tây (nay thuộc Hà Nội) học Trường Văn hóa hữu nghị Việt - Lào. Đây là ngôi trường ưu tiên cho học sinh dân tộc có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Bằng ý chí, nghị lực và tinh thần ham học, năm lớp 10, cô học trò dân tộc Hà Nhì đã đoạt giải Ba cuộc thi học sinh giỏi Văn huyện Phúc Thọ (Hà Tây); năm lớp 11, Trụ đoạt giải Nhì... và đến năm 1998, Trụ được tuyển thẳng vào Khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.
Trở thành sinh viên, Trụ vui lắm, niềm vui nhân đôi bởi cô là phụ nữ Hà Nhì đầu tiên bước chân vào giảng đường đại học. Sau khi tốt nghiệp ra trường, được phân công về giảng dạy tại Trường Trung học cơ sở xã Y Tý, Trụ rất cảm động. Cô nguyện nỗ lực hết mình để truyền đạt kiến thức cho học sinh. Một trong những phương pháp cô thường dạy học trò là áp dụng dạy “song ngữ”, nghĩa là kết hợp dạy tiếng phổ thông và tiếng Hà Nhì. Tuy vất vả, nhưng cái được lớn nhất là những em học sinh hạn chế tiếng phổ thông nắm chắc bài giảng, hiểu rõ từ ngữ trong sách giáo khoa. Sau giờ học buổi sáng, buổi chiều, cô giáo Trụ thường đến lớp hoặc tới tận nhà riêng phụ đạo cho các em học yếu. Cô giáo Trụ trải lòng: “Có em mải chơi điện tử, trong lớp không chú ý nghe giảng, tôi phải tìm cách khuyên giải, thuyết phục. Tôi nói với các em rằng, chỉ cần cố gắng làm điều mình thích và thực sự coi việc học là hàng đầu thì sẽ thực hiện được ước mơ của mình”.
Nhìn những gương mặt sáng và được các em tâm sự về ước mơ của mình, cô giáo Trụ coi đó là động lực để hoàn thành tốt công tác dạy học nơi vùng núi cao quanh năm sương mù phủ kín bản làng. Thành quả lớn nhất mà cô gặt hái được trong thời gian qua chính là niềm vui, hạnh phúc khi được dạy chữ cho con em đồng bào mình. Ở Y Tý, nhiều người vẫn luôn tự hào mỗi khi nhắc đến cô giáo Ly Thó Trụ. Ông Ly Giờ Có, Bí thư Đảng ủy xã Y Tý khẳng định: Cô giáo Ly Thó Trụ là nữ sinh viên người Hà Nhì đầu tiên của Y Tý. Từ tấm gương kiên trì, vượt khó để học tập và giảng dạy của cô giáo Trụ, xã đã thành lập Hội học sinh, sinh viên nhằm đẩy mạnh phong trào khuyến học ở địa phương. Noi gương cô giáo Ly Thó Trụ, nhiều con, em dân tộc Hà Nhì cũng nỗ lực học tập để trở thành sinh viên. Hiện, toàn xã có 26 sinh viên, trong đó 22 sinh viên đại học và 4 sinh viên học các trường cao đẳng. Vào dịp Tết nguyên đán hằng năm, UBND xã đều tổ chức gặp mặt, tặng quà động viên học sinh, sinh viên là con em trong xã, đồng thời tạo cơ hội để các cháu trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm học tập.
Trước lúc chia tay tôi, cô giáo Trụ bảo: Tôi đã vượt qua định kiến để trở thành cô giáo. Con đường dạy học còn dài, bởi thế tôi sẽ không ngừng nỗ lực để giúp các em học sinh dân tộc thiểu số vùng cao vượt qua khó khăn, thực hiện được ước mơ, đó cũng là niềm vinh dự và tự hào của tôi...
