Kết nối trung tâm logistics: "Mắt xích" kiến tạo chuỗi cung ứng bền vững

Điểm nghẽn trong tối ưu chuỗi cung ứng

Với tốc độ tăng trưởng từ 13 - 15%/năm, ngành logistics Việt Nam đang có những bước tiến mạnh mẽ. Sự hình thành hàng loạt trung tâm logistics hiện đại như Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn, Trung tâm Logistics quốc tế Bắc Giang, hay ICD Vĩnh Phúc, cho thấy nỗ lực đầu tư nghiêm túc từ cả Nhà nước lẫn khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, tại Tọa đàm về logistics ngày 29/5 do Tạp chí Công thương tổ chức, bà Đặng Hồng Nhung, đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhấn mạnh: “Chúng ta có số lượng trung tâm logistics tăng gần gấp 10 lần trong hơn một thập kỷ, nhưng vẫn thiếu sự kết nối thành mạng lưới quốc gia, khu vực và xuyên biên giới. Đây là điểm nghẽn lớn trong tối ưu chuỗi cung ứng. Khi mỗi trung tâm logistics vận hành như một “ốc đảo” riêng biệt, không có hệ thống dữ liệu chung, không có phân vai chiến lược rõ ràng, thì khả năng lan tỏa hiệu quả ra toàn chuỗi cung ứng là rất hạn chế”.

Trung tâm logistics không chỉ đơn thuần là nơi lưu kho, bốc dỡ, phân loại hàng hóa mà có vai trò đặc biệt quan trọng. Theo chia sẻ của ông Hoàng Đình Kiên - Tổng Giám đốc Hòa Phát Logistics, trung tâm logistics còn là “cầu nối điều tiết luồng hàng, giúp doanh nghiệp logistics kết nối hai chiều, tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả quản trị.”

Trong bối cảnh chi phí logistics của Việt Nam vẫn cao hơn nhiều nước trong khu vực, chiếm 16-20% GDP. Việc xây dựng các trung tâm logistics tích hợp, đa chức năng, ứng dụng công nghệ 4.0 sẽ là giải pháp đột phá để cắt giảm chi phí trung gian, rút ngắn thời gian giao hàng và nâng cao sức cạnh tranh hàng Việt.

Cần một “kiến trúc sư trưởng” và hệ sinh thái liên kết

Thực trạng hiện nay cho thấy mỗi trung tâm logistics đang phát triển theo hướng riêng, thiếu sự định vị rõ ràng về vai trò và chức năng. Ông Đào Văn Thuấn, Phó Giám đốc Công viên Logistics Viettel cho rằng: “Chúng ta cần đồng bộ dữ liệu giữa các trung tâm, hình thành dịch vụ toàn trình để tối ưu chi phí và nâng cao trải nghiệm khách hàng”.

Cùng quan điểm này, bà Trương Thị Mùi, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Logistics quốc tế Bắc Giang đề xuất: “Phải có hoạch định về tính năng từng trung tâm để tránh trùng lặp, phát huy thế mạnh vùng miền và tạo mạng lưới logistics chia sẻ trách nhiệm”.

Điều này đòi hỏi vai trò điều phối mạnh mẽ từ Chính phủ, đặc biệt là Bộ Công thương - cơ quan chủ trì xây dựng Chiến lược phát triển dịch vụ logistics giai đoạn 2025-2035. Trong đó, cần xây dựng bản đồ tổng thể, xác định rõ mô hình trung tâm cấp quốc gia, cấp vùng và cấp tỉnh, đồng thời thiết lập khung tiêu chuẩn, tiêu chí phân hạng trung tâm logistics.

Một trung tâm logistics không thể phát triển nếu thiếu kết nối hạ tầng. Sự phối hợp giữa quy hoạch trung tâm logistics với giao thông đa phương thức đường sắt, đường biển, hàng không, cảng cạn… là điều kiện tiên quyết để hình thành chuỗi cung ứng linh hoạt.

Các ý kiến chuyên gia tại Tọa đàm đều thống nhất, chính sách ưu đãi đầu tư vào logistics cần cụ thể và thực chất hơn. “Ngoài giảm thuế, nên có cơ chế đặc thù về đất đai, thủ tục nhanh gọn, hỗ trợ tài chính và đào tạo nhân lực chất lượng cao”, ông Kiên nhấn mạnh.

Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi xanh trở thành xu hướng bắt buộc, việc hỗ trợ trung tâm logistics đầu tư vào năng lượng sạch, phương tiện phát thải thấp, và hạ tầng logistics thông minh là hướng đi bền vững và cấp thiết.

Cùng với đó, các trung tâm logistics và doanh nghiệp phải chủ động tái cấu trúc. Những mô hình vận hành truyền thống, thiếu tích hợp công nghệ, chậm ứng dụng nền tảng số sẽ sớm bị loại khỏi cuộc chơi. Các trung tâm cũng cần chủ động kiến tạo hệ sinh thái dịch vụ kết nối cả đối tác công nghệ, đối tác vận tải, kho bãi, khai báo hải quan, thậm chí cả thương mại điện tử và tài chính. Để logistics không còn là khâu cuối, mà trở thành trục xoay chiến lược trong chuỗi giá trị hiện đại.

Trong thế trận thương mại ngày càng biến động, một hệ thống logistics hiệu quả không còn là “lựa chọn”, mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp và cả nền kinh tế quốc gia đứng vững và vươn xa.

Việt Nam đang có thời cơ vàng để hình thành mạng lưới trung tâm logistics tích hợp, gắn kết vùng, nối liền quốc gia, vươn ra khu vực. Nhưng để hiện thực hóa mục tiêu này, cần sự vào cuộc đồng bộ từ tầm nhìn chiến lược của Chính phủ, sự dấn thân đổi mới của doanh nghiệp, đến cơ chế linh hoạt và nguồn lực đột phá từ địa phương.

Logistics là “mạch máu” của nền kinh tế. Mạch máu ấy chỉ lưu thông tốt khi các trung tâm logistics trở thành “trái tim liên kết” trong một cơ thể vận hành nhịp nhàng, tối ưu và bền vững.