Hướng tiếp cận mới để số hóa di sản

Việc số hóa di sản không chỉ là xu hướng tất yếu của thời đại công nghệ; trước những thách thức của thời gian, số hóa còn là giải pháp hữu hiệu để bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Không thay thế tiếp xúc trực tiếp

Hệ thống bảo tàng và các điểm di tích tại Việt Nam triển khai dự án số hóa trong khoảng 5 năm trở lại đây, nhất là sau những ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Công tác này giúp các bảo tàng, di tích tiếp cận với công chúng qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm trực tuyến, từ đó phát huy nhiều hơn giá trị lịch sử, giá trị giáo dục của di sản. Phổ biến trong số đó là áp dụng giải pháp Virtual 360 và mô hình 3D các hiện vật trưng bày, giúp người xem có thể trải nghiệm di sản một cách trực quan và sinh động, ngay cả khi họ không thể đến thăm trực tiếp. Việc phát triển mô hình “bảo tàng ảo” còn mang đến cơ hội gia tăng nguồn thu, dẫu vậy trên thực tế hiệu quả về doanh thu chưa như kỳ vọng.

Nhiều ý kiến đặt vấn đề ngược lại, khi không còn giãn cách xã hội và điều kiện địa lý gần gũi, người tham quan hẳn sẽ chọn đến trực tiếp bảo tàng, di tích để chiêm ngưỡng, tương tác; thú vị hơn so với việc ngồi trước màn hình máy tính hay điện thoại. Giới nghiên cứu di sản văn hóa cũng đưa ra quan điểm, sự thành công của số hóa di sản không phải là nhiều người xem trực tuyến, mà từ qua trực tuyến sẽ thu hút thêm lượng khách tham quan trực tiếp bảo tàng. Bằng không, sau số hóa, bảo tàng, di tích… chỉ còn người trông coi và giới quản lý.

Nghiên cứu, xây dựng thống nhất nền tảng kỹ thuật số chung về quản lý, bảo tồn các dữ liệu trong lĩnh vực di sản văn hóa; có khả năng mở rộng để các địa phương, tổ chức kết nối và tích hợp với các hệ thống thông tin khác của Chính phủ, địa phương và các tổ chức liên quan

Trích Chương trình số hóa di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt

Bên cạnh đó, những giải pháp công nghệ như Virtual 360 và mô hình 3D các hiện vật không thể thay thế cho việc đánh giá hiện trạng của công trình, phát hiện các vấn đề cần bảo tồn và xác định các giải pháp trùng tu, bảo tồn phù hợp.

Mô hình thông tin công trình di sản

Trước thách thức của thời gian, tốc độ đô thị hóa, đã có di tích trở thành phế tích, đặt ra nhiều yêu cầu với công tác bảo tồn di sản hơn là việc chỉ đưa hình ảnh, video lên trang web.

Robot tương tác cùng khách tham quan được triển khai tại Bảo tàng Lịch sử TPHCM.

Robot tương tác cùng khách tham quan được triển khai tại Bảo tàng Lịch sử TPHCM.

Dự án phục hồi Nhà thờ Đức Bà Paris (Pháp) là minh chứng thuyết phục nhất trong việc số hóa di sản phải hiểu và thực hành đúng cách. Vụ hỏa hoạn vào năm 2019 đã phá hủy phần lớn mái nhà, tháp chuông và các cấu trúc gỗ bên trong của nhà thờ. May mắn là tất cả các chi tiết này đã được Ubisoft - nhà phát triển trò chơi điện tử Assassin’s Creed quét 3D laser scan vào năm 2014.

Các nhà nghiên cứu và kỹ sư đã sử dụng dữ liệu 3D laser scan này để tạo ra một mô hình H-BIM (Heritage Building Information Modelling - Mô hình thông tin công trình di sản) chi tiết của nhà thờ, giúp xác định vị trí và kích thước của các cấu trúc bị phá hủy. Mô hình này cũng đã được sử dụng để tạo ra các kế hoạch cho việc phục dựng nhà thờ nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Trên toàn cầu, số hóa di sản đang trở thành một xu hướng quan trọng, trong đó áp dụng H-BIM đóng một vai trò không thể thiếu. Là đơn vị thực hiện dự án số hóa Nhà hát Thành phố năm 2020, đại diện Công ty CP Tư vấn thiết kế Cảng - Kỹ thuật biển, chia sẻ: “Đánh giá hiện trạng của công trình là bước quan trọng đầu tiên trong quá trình bảo tồn, giúp các chuyên gia xác định được các vấn đề về cấu trúc, vật liệu… của công trình, từ đó có thể đưa ra các giải pháp phù hợp. Phát hiện các vấn đề cần bảo tồn là cần thiết để ngăn chặn sự xuống cấp của công trình. Các vấn đề cần bảo tồn có thể bao gồm các vết nứt, rạn, sạt lở... Việc xác định các giải pháp trùng tu, bảo tồn phù hợp là cần thiết để đảm bảo sự bền vững của công trình. Các giải pháp trùng tu, bảo tồn cần được thực hiện một cách cẩn thận và khoa học, để không làm ảnh hưởng đến giá trị lịch sử và văn hóa của công trình. Nếu chỉ áp dụng Virtual 360 và làm mô hình 3D một số hiện vật, thực chất không phải là số hóa di tích, di sản mà phải thực hiện đúng quy trình của UNESCO hướng dẫn về H-BIM”.

Việt Nam hiện đã chủ động thiết lập một khung pháp lý vững chắc để hướng dẫn và ủng hộ áp dụng H-BIM cho các công trình di sản. Hơn nữa, sự kết hợp giữa BIM và hệ thống thông tin địa lý (GIS) mở ra một hướng tiếp cận mới trong việc số hóa di sản, giúp bảo tồn và nâng cao tính tiếp cận của chúng. Nhu cầu thực tế và khung pháp lý để hướng dẫn đã có, nhưng việc áp dụng vẫn phụ thuộc vào từng nơi, dựa trên nhiều yếu tố khách quan, chủ quan… Vì thế mà đến nay, quá trình số hóa di sản mới chỉ dừng lại ở việc đưa không gian vật lý lên nền tảng số, chứ chưa thực sự số hóa di sản đúng nghĩa để có thể đảm bảo việc bảo tồn, phục hồi khi cần thiết.

Các công trình di tích dù đẹp hay độc đáo đến đâu cũng không nằm ngoài thách thức của thời gian, việc số hóa để bảo tồn và phát huy di sản đang ở trong tình thế cấp bách, nhưng muốn hiệu quả lại cần phải thực hiện đúng phương pháp.

Quy trình H-BIM theo hướng dẫn của UNESCO bao gồm 4 giai đoạn chính: Giai đoạn 1, khảo sát và lập kế hoạch, bao gồm khảo sát mặt bằng, mặt đứng, mặt cắt, cấu trúc, vật liệu…, từ đó lập kế hoạch thực hiện H-BIM với các mục tiêu, phạm vi, thời gian, nguồn lực cụ thể; giai đoạn 2, thu thập dữ liệu gồm các dữ liệu đo đạc, ảnh chụp, quét laser 3D, bản vẽ, hồ sơ thiết kế, ảnh tư liệu, thông tin về vật liệu, cấu trúc…; giai đoạn 3, tập trung phân tích và xử lý dữ liệu để tạo ra mô hình H-BIM; giai đoạn 4, chia sẻ và quản lý dữ liệu hiệu quả để phục vụ cho các mục đích bảo tồn, trùng tu, quản lý...

Báo Sài Gòn giải phóng

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Triển lãm "95 năm Cờ Đảng soi đường" công nghệ tương tác 3D xuất hiện trên không gian số

Triển lãm "95 năm Cờ Đảng soi đường" công nghệ tương tác 3D xuất hiện trên không gian số

Lần đầu tiên tại Việt Nam, một triển lãm số 3D Đảng được giới thiệu tới công chúng. Chỉ với vài thao tác, công chúng có thể “dạo bước” giữa những khung cảnh lịch sử, tương tác với các hiện vật như đang có mặt trực tiếp tại triển lãm, qua đó mở ra góc nhìn toàn diện về chặng đường 95 năm lịch sử vẻ vang của Đảng và dân tộc ta.

Đột phá trong kỷ nguyên số

Đột phá trong kỷ nguyên số

Khoa học công nghệ Việt Nam đang ghi dấu ấn mạnh mẽ với hàng loạt thành tựu về các các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, sinh học, năng lượng nguyên tử... tạo nền tảng thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.

Tăng cường đảm bảo an toàn thông tin, an ninh mạng trong dịp nghỉ lễ 2/9

Công an tỉnh Lào Cai: Tăng cường đảm bảo an toàn thông tin, an ninh mạng trong dịp nghỉ lễ 2/9

Kỳ nghỉ lễ 2/9 hằng năm là thời điểm Lào Cai đón một lượng lớn người dân và du khách. Các hoạt động du lịch, mua sắm trực tuyến, giao dịch điện tử và trao đổi thông tin trên mạng xã hội trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Đây cũng chính là khoảng thời gian mà các đối tượng xấu gia tăng hoạt động lừa đảo, tấn công mạng, phát tán thông tin xấu độc, gây mất an ninh trật tự trên không gian mạng.

Quân khu 2 kiểm tra công tác cải cách hành chính và chuyển đổi số tại Bộ CHQS tỉnh Lào Cai

Quân khu 2 kiểm tra công tác cải cách hành chính và chuyển đổi số tại Bộ CHQS tỉnh Lào Cai

Ngày 28/8, Đoàn công tác Quân khu 2 do Thiếu tướng Phạm Hùng Hưng - Phó Tư lệnh Quân khu 2, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (CĐS), thực hiện Đề án 06 và cải cách hành chính (CCHC) Quân khu làm Trưởng đoàn đã kiểm tra công tác CCHC và CĐS tại Bộ CHQS tỉnh Lào Cai.

Công nghệ đánh thức di sản ở bảo tàng

Công nghệ đánh thức di sản ở bảo tàng

Không gian bảo tàng đang thay đổi mạnh mẽ nhờ sự hỗ trợ của công nghệ số. Từ những phòng trưng bày tĩnh, nay bảo tàng đã trở thành không gian tương tác sống động, đưa di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Lần đầu tiên lịch sử Đảng được đưa vào không gian số

Lần đầu tiên lịch sử Đảng được đưa vào không gian số

Lần đầu tiên tại Việt Nam, một triển lãm chuyên đề về Đảng được số hóa toàn diện, tích hợp cả không gian thực và không gian số. Triển lãm không chỉ là nơi trưng bày hiện vật, hình ảnh, tư liệu quý giá, mà còn là minh chứng sống động cho tinh thần đổi mới, sáng tạo, đưa lịch sử đến gần hơn với nhân dân.

Não ong mật mở ra hướng đi đột phá cho AI

Não ong mật mở ra hướng đi đột phá cho AI

Các nhà khoa học Đại học Sheffield (Anh) phát hiện ong mật tận dụng chuyển động khi bay để làm rõ tín hiệu thần kinh, từ đó nhận diện chính xác các mẫu hình phức tạp. Mô hình số hóa bộ não ong cho thấy cách tiếp cận này có thể tạo ra thế hệ AI và robot hiệu quả hơn, thay vì chỉ dựa vào sức mạnh tính toán khổng lồ.

Biến công nghệ trở thành 'trợ lý' sáng tạo đắc lực

Biến công nghệ trở thành 'trợ lý' sáng tạo đắc lực

Việt Nam rất có tiềm năng và đã sẵn sàng cho những bước nhảy vọt trong kỉ nguyên số. Tuy nhiên để biến những thách thức thành cơ hội Việt Nam cần có nhiều giải pháp đồng bộ từ cơ chế đến nguồn lực để đầu tư cơ sở vật chất cũng như đào tạo nguồn nhân lực chất lượng trong thời đại kỉ nguyên số.

fb yt zl tw