Hình tượng con mèo trong đời sống văn hóa của người Dao, người La Chí ở Lào Cai

Người Dao đỏ thêu dấu chân mèo trên khăn che đầu

Mèo (lò miu) là con vật nuôi gần gũi, thân thiết với người Dao đỏ. Con mèo là khắc tinh của con chuột, người Dao quan niệm nuôi mèo trông giữ bồ thóc, giữ lương thực. Bởi vậy, vào ngày Thìn tháng 8 âm lịch hằng năm, người Dao đỏ tổ chức ăn tết cơm mới. Sau khi nấu chín các thức ăn, bà chủ hoặc ông chủ lấy một đôi đũa và một bát cơm mới trộn lẫn với cá hoặc thịt cho con mèo ăn trước. Khi cho ăn, bà chủ nói nôm vài câu với ý nghĩa như sau: Cho mèo ăn cơm mới trước để mèo có trách nhiệm trông coi bồ thóc (kho thóc) của gia đình, không cho con chuột đến phá, gia đình luôn có đủ thóc lúa, lương thực ăn trong năm.

 

Ông Tẩn Vần Siệu, Nghệ nhân Nhân dân cho biết, trong sách cổ người Dao ghi rõ về các đại hạn, các kiêng kỵ, như trong cuốn sách Dao thân (Kiu Siên); sách Đám cưới và sách Cúng cấp sắc của người Dao đỏ đều kể về lịch sử năm Dần, năm Mão đại hạn hán. Họ đã tích lũy và đúc kết nông lịch trong các năm, thường vào năm Mão (năm con mèo) sẽ xảy ra hạn hán, không có nước, không đủ lương thực ăn nên người Dao mới di cư đi tìm vùng đất mới để định cư.

Hình tượng con mèo trong đời sống văn hóa người Dao đỏ đặc biệt quan trọng nên được các bà, các chị người Dao sáng tạo thêu hình dấu chân con mèo trên chiếc “phả” - chiếc khăn dùng che đầu khi đón con dâu vào nhà chồng. Người Dao đỏ quan niệm con mèo là con vật cùng loài với con hổ - biểu trưng của sức mạnh, của chúa sơn lâm. Bởi vậy, các khăn che đầu của cô dâu được bà chủ gia đình thêu hoa văn hình móng chân mèo với ý nghĩa làm chủ bảo vệ cô dâu trong ngày đón dâu về nhà chồng, đón được con dâu hiền về làm dâu trong gia đình.

Người Dao họ kiêng ngày Mão

Trong cuốn sách xem ngày tốt, xấu để làm các việc trọng của người Dao họ, họ thường chọn ngày mùng 2 tháng 2, mùng 4 tháng 4, mùng 6 tháng 6, mùng 10 tháng 10 và ngày 12 tháng 12 tổ chức thực hành lễ cầu làng (áy lay) cầu cho bản làng bình yên, cầu cho dân làng có nhiều sức khỏe, làm ăn may mắn, nhà nhà và người người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Ông Triệu Văn Thêu, Nghệ nhân Ưu tú cho biết: Người Dao họ tuân thủ rất nghiêm các kiêng kỵ từng ngày, từng tháng, cụ thể như sau: Tháng Giêng có ngày tử (ngày rất xấu) là ngày Tuất và ngày sinh (ngày tốt) là ngày Dậu; tháng 2 ngày tử là ngày Thìn, ngày sinh là ngày Mão; tháng 4 ngày tử là ngày Tỵ, ngày sinh là ngày Thìn; tháng 6 ngày tử là ngày Ngọ, ngày sinh là ngày Tỵ; tháng 11 ngày tử là ngày Mão, ngày sinh là ngày Dần; tháng 12 ngày tử là ngày Dậu, ngày sinh là ngày Thân. Với những ngày tốt, xấu được ghi rõ như vậy nên người Dao họ có lịch kiêng trồng trọt được chủ nhà ghi nhớ, nếu không tuân thủ, gia đình làm ăn thất bát, trồng cây không sống, hoặc có sống cũng không lớn, gieo thóc thóc không mọc, cây không ra quả. Tháng 1 kiêng ngày Tỵ, tháng 2 kiêng ngày Hợi, tháng 3 kiêng ngày Ngọ, tháng 4 kiêng ngày Tý, tháng 5 kiêng ngày Mùi, tháng 6 kiêng ngày Sửu, tháng 7 kiêng ngày Thân, tháng 8 kiêng ngày Dần, tháng 9 kiêng ngày Dậu, tháng 10 kiêng ngày Mão, tháng 11 kiêng ngày Tuất, tháng 12 kiêng ngày Thìn.

Ngoài ra, hình tượng con mèo được ghi chép trong Long Hổ Ca và Đại hiến ca (thuộc Bàn Cổ Ca) do cố nghệ nhân Hoàng Sĩ Lực ở Làng My, xã Xuân Quang (huyện Bảo Thắng) sưu tầm và dịch nghĩa lời ca như sau: “Tháng giêng rắn con hóa làm rồng; tháng hai lợn con vào buồng trong; tháng bảy khỉ con kêu trên cây; tháng tám hổ lang tìm núi đi; tháng chín gà vàng gáy trong lồng; tháng mười mèo con ngủ bên bếp; tháng mười một chó con chạy khắp thôn; tháng mười hai rồng vàng rút về đầm”. Đại hiến ca có câu: “Mặt trời mọc đem phơi ngoài nhà; mặt trời lặn thu về thềm nhà; Tý, Ngọ, Mão, Dậu ngày chợ thị; trang thành gánh nặng đi khỏi nhà”...

Người La Chí quan niệm mùng 3 Tết là ngày con mèo

Đối với người La Chí, họ có nhiều cách để chọn ngày tốt, ngày đẹp, nhưng phổ biến nhất vẫn là cách tính theo 12 con giáp. Tùy vào từng công việc cụ thể như cấy lúa, làm nhà, chăn nuôi, buôn bán, vào nhà mới... họ có cách chọn riêng. Họ quan niệm tháng Giêng là tháng con Hổ, ngày mùng 2 đầu năm mới là ngày con hổ nên người La Chí kiêng không đi xa vì sợ xảy ra tai nạn cho gia chủ.

Đồng bào La Chí ở Nậm Khánh (Bắc Hà) vẫn duy trì việc trồng bông, dệt vải. Ảnh: Đức Trung (Đài PT - TH tỉnh).

Đồng bào La Chí ở Nậm Khánh (Bắc Hà) vẫn duy trì việc trồng bông, dệt vải. Ảnh: Đức Trung (Đài PT - TH tỉnh).

Ngày mùng 3 Tết là ngày con mèo cũng không nên đi đâu vì đây là ngày xấu. Tháng 2 là tháng con mèo, người La Chí kiêng làm các việc lớn vào ngày Sửu, ngày Dần, còn ngày tốt là ngày Rắn. Tháng 3 là tháng con Rồng, họ kiêng tổ chức làm các việc lớn vào ngày Sửu và ngày Dần, ngày đẹp nhất là ngày Rồng. Tháng 4 kiêng ngày Tý, ngày Sửu, ngày tốt nhất là ngày Mão. Trong việc chăn nuôi, người La Chí có cách tính tìm chọn ngày tốt như sau: Tháng 11 gia chủ phải tuyệt đối kiêng ngày con mèo để chọn giống vật nuôi.

Xem tuổi kết hôn cho trai, gái, người La Chí xem tuổi như sau: Người tuổi Mão xung với người tuổi Dậu. Đối với việc trọng làm nhà, người La Chí kiêng tổ chức vào ngày Tý tháng 2, tháng 6, tháng 8 và tháng 11…

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Nơi gặp gỡ của những tâm hồn đồng điệu

Nơi gặp gỡ của những tâm hồn đồng điệu

Được thành lập ngày 2/9/2022 với 24 hội viên, đến nay Câu lạc bộ (CLB) Di sản thơ ca miền đất nhớ Văn Yên, xã Mậu A đã có 63 hội viên ở nhiều ngành nghề và lứa tuổi khác nhau. CLB trở thành mái nhà chung của những tâm hồn đồng điệu, nơi nuôi dưỡng niềm đam mê văn chương, gìn giữ và phát huy những giá trị di sản thơ ca truyền thống, đồng thời tạo không gian sinh hoạt văn hóa ý nghĩa, gắn kết cộng đồng và làm phong phú thêm đời sống tinh thần của hội viên.

Ngôi đền cổ giữa lòng Sa Pa

Ngôi đền cổ giữa lòng Sa Pa

Phường Sa Pa là trung tâm của Khu du lịch quốc gia Sa Pa nổi tiếng trong nước và quốc tế. Nơi đây không chỉ có khí hậu mát mẻ, thiên nhiên tươi đẹp, đô thị hiện đại, mà còn có những di tích lịch sử văn hóa quan trọng, đặc biệt là những ngôi đền có lịch sử lâu đời như đền Hàng Phố, đền Mẫu Sơn, đền Mẫu Thượng. Trong đó, đền Hàng Phố được xây dựng từ thế kỷ XIX nơi thờ Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, là điểm đến hấp dẫn du khách.

Dấu mốc trưởng thành của những chàng trai người Dao

Dấu mốc trưởng thành của những chàng trai người Dao

Lễ cấp sắc của người Dao được coi là dấu mốc trưởng thành của nam giới, đồng thời khẳng định họ đã đủ tư cách tham gia vào các công việc lớn của gia đình, dòng họ và cộng đồng. Chùm ảnh sau được thực hiện tại gia đình bà Hoàng Thị Mỳ, người Dao Tuyển ở Bản Lụ, xã Xuân Hòa, tỉnh Lào Cai trong dịp gia đình tổ chức lễ cấp sắc cho 2 cháu nội là Nông Chí Thiện (8 tuổi) và Nông Chí Hùng (17 tuổi).

Một thời áo lính

Một thời áo lính

Kỷ niệm 36 năm Ngày truyền thống Hội Cựu chiến binh Việt Nam (6/12/1989 - 6/12/2025) là dịp tôn vinh những đóng góp của các cựu chiến binh trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phim "Mưa đỏ" được tìm kiếm nổi bật nhất năm 2025 trên Google

Phim "Mưa đỏ" được tìm kiếm nổi bật nhất năm 2025 trên Google

Google công bố danh sách Year in Search 2025, bao gồm các chủ đề: “Xu hướng chung”, “Tạo ảnh”, “Phim ảnh (chung)”, “Phim ảnh Việt Nam”, “Concert”, “Bài hát”, “Tin tức”, “Cách làm”, “Là gì” và “Du lịch”. Danh sách phản ánh những xu hướng và thông tin được người Việt quan tâm và tìm kiếm nhiều nhất trong năm 2025.

Vang mãi tiếng kèn ma nhí

Vang mãi tiếng kèn ma nhí

Không chỉ là một nhạc cụ, kèn ma nhí chính là tiếng nói tâm linh, gói trọn tín ngưỡng, bản sắc và hơi thở của tộc người Xá Phó.

Nghệ nhân Nhân dân Tẩn Vần Siệu nhận giải thưởng “Vinh danh người truyền lửa”

Nghệ nhân Nhân dân Tẩn Vần Siệu nhận giải thưởng “Vinh danh người truyền lửa”

Ngày 5/12, tại Hà Nội, Báo Đại đoàn kết đã tổ chức Lễ trao giải thưởng "Vinh danh người truyền lửa" tôn vinh 15 cá nhân xuất sắc, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và sự đồng hành của Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (SABECO).

Bảy giải pháp trọng tâm xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật thời kỳ mới

Bảy giải pháp trọng tâm xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật thời kỳ mới

Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính ký Quyết định số 2640/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Kết luận số 84-KL/TW ngày 21/6/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về “tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”.

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Theo thông tin từ Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation) tại Việt Nam, Liên hoan phim Nhật Bản 2025 sẽ diễn ra từ ngày 12/12/2025 đến 25/1/2026 tại Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Người Hà Nhì ở A Lù giữ bản sắc dân tộc

Người Hà Nhì ở A Lù giữ bản sắc dân tộc

Khi nhắc đến cộng đồng người Hà Nhì ở các xã vùng cao huyện Bát Xát cũ, nhiều người thường nghĩ ngay tới Y Tý hay Nậm Pung. Tuy nhiên, vùng đất biên cương A Lù cũng là nơi sinh sống lâu đời của đồng bào Hà Nhì. Điều đáng nói, sau hàng trăm năm định cư tại đây, người Hà Nhì vẫn gìn giữ trọn vẹn bản sắc văn hóa dân tộc, từ nếp nhà trình tường đặc trưng đến những phong tục, tập quán và nghi lễ, tạo nên sợi dây gắn kết bền chặt trong cộng đồng.

Trên 40.000 lượt khách đến tham quan Bảo tàng tỉnh Lào Cai

Trên 40.000 lượt khách đến tham quan Bảo tàng tỉnh Lào Cai

Năm 2025, hoạt động của Bảo tàng tỉnh Lào Cai ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực khi chuyển dần từ mô hình “lưu giữ” sang “tương tác, trải nghiệm”, qua đó nâng cao hiệu quả truyền thông và thu hút đông đảo khách đến tham quan. Tính đến nay, tổng lượt khách đến Bảo tàng đạt trên 40.000 lượt, bằng 111,2% kế hoạch; trong đó khách quốc tế đạt 300 lượt, vượt 150% chỉ tiêu đề ra.

fb yt zl tw