Hình tượng con mèo trong đời sống văn hóa của người Dao, người La Chí ở Lào Cai

Người Dao đỏ thêu dấu chân mèo trên khăn che đầu

Mèo (lò miu) là con vật nuôi gần gũi, thân thiết với người Dao đỏ. Con mèo là khắc tinh của con chuột, người Dao quan niệm nuôi mèo trông giữ bồ thóc, giữ lương thực. Bởi vậy, vào ngày Thìn tháng 8 âm lịch hằng năm, người Dao đỏ tổ chức ăn tết cơm mới. Sau khi nấu chín các thức ăn, bà chủ hoặc ông chủ lấy một đôi đũa và một bát cơm mới trộn lẫn với cá hoặc thịt cho con mèo ăn trước. Khi cho ăn, bà chủ nói nôm vài câu với ý nghĩa như sau: Cho mèo ăn cơm mới trước để mèo có trách nhiệm trông coi bồ thóc (kho thóc) của gia đình, không cho con chuột đến phá, gia đình luôn có đủ thóc lúa, lương thực ăn trong năm.

 

Ông Tẩn Vần Siệu, Nghệ nhân Nhân dân cho biết, trong sách cổ người Dao ghi rõ về các đại hạn, các kiêng kỵ, như trong cuốn sách Dao thân (Kiu Siên); sách Đám cưới và sách Cúng cấp sắc của người Dao đỏ đều kể về lịch sử năm Dần, năm Mão đại hạn hán. Họ đã tích lũy và đúc kết nông lịch trong các năm, thường vào năm Mão (năm con mèo) sẽ xảy ra hạn hán, không có nước, không đủ lương thực ăn nên người Dao mới di cư đi tìm vùng đất mới để định cư.

Hình tượng con mèo trong đời sống văn hóa người Dao đỏ đặc biệt quan trọng nên được các bà, các chị người Dao sáng tạo thêu hình dấu chân con mèo trên chiếc “phả” - chiếc khăn dùng che đầu khi đón con dâu vào nhà chồng. Người Dao đỏ quan niệm con mèo là con vật cùng loài với con hổ - biểu trưng của sức mạnh, của chúa sơn lâm. Bởi vậy, các khăn che đầu của cô dâu được bà chủ gia đình thêu hoa văn hình móng chân mèo với ý nghĩa làm chủ bảo vệ cô dâu trong ngày đón dâu về nhà chồng, đón được con dâu hiền về làm dâu trong gia đình.

Người Dao họ kiêng ngày Mão

Trong cuốn sách xem ngày tốt, xấu để làm các việc trọng của người Dao họ, họ thường chọn ngày mùng 2 tháng 2, mùng 4 tháng 4, mùng 6 tháng 6, mùng 10 tháng 10 và ngày 12 tháng 12 tổ chức thực hành lễ cầu làng (áy lay) cầu cho bản làng bình yên, cầu cho dân làng có nhiều sức khỏe, làm ăn may mắn, nhà nhà và người người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Ông Triệu Văn Thêu, Nghệ nhân Ưu tú cho biết: Người Dao họ tuân thủ rất nghiêm các kiêng kỵ từng ngày, từng tháng, cụ thể như sau: Tháng Giêng có ngày tử (ngày rất xấu) là ngày Tuất và ngày sinh (ngày tốt) là ngày Dậu; tháng 2 ngày tử là ngày Thìn, ngày sinh là ngày Mão; tháng 4 ngày tử là ngày Tỵ, ngày sinh là ngày Thìn; tháng 6 ngày tử là ngày Ngọ, ngày sinh là ngày Tỵ; tháng 11 ngày tử là ngày Mão, ngày sinh là ngày Dần; tháng 12 ngày tử là ngày Dậu, ngày sinh là ngày Thân. Với những ngày tốt, xấu được ghi rõ như vậy nên người Dao họ có lịch kiêng trồng trọt được chủ nhà ghi nhớ, nếu không tuân thủ, gia đình làm ăn thất bát, trồng cây không sống, hoặc có sống cũng không lớn, gieo thóc thóc không mọc, cây không ra quả. Tháng 1 kiêng ngày Tỵ, tháng 2 kiêng ngày Hợi, tháng 3 kiêng ngày Ngọ, tháng 4 kiêng ngày Tý, tháng 5 kiêng ngày Mùi, tháng 6 kiêng ngày Sửu, tháng 7 kiêng ngày Thân, tháng 8 kiêng ngày Dần, tháng 9 kiêng ngày Dậu, tháng 10 kiêng ngày Mão, tháng 11 kiêng ngày Tuất, tháng 12 kiêng ngày Thìn.

Ngoài ra, hình tượng con mèo được ghi chép trong Long Hổ Ca và Đại hiến ca (thuộc Bàn Cổ Ca) do cố nghệ nhân Hoàng Sĩ Lực ở Làng My, xã Xuân Quang (huyện Bảo Thắng) sưu tầm và dịch nghĩa lời ca như sau: “Tháng giêng rắn con hóa làm rồng; tháng hai lợn con vào buồng trong; tháng bảy khỉ con kêu trên cây; tháng tám hổ lang tìm núi đi; tháng chín gà vàng gáy trong lồng; tháng mười mèo con ngủ bên bếp; tháng mười một chó con chạy khắp thôn; tháng mười hai rồng vàng rút về đầm”. Đại hiến ca có câu: “Mặt trời mọc đem phơi ngoài nhà; mặt trời lặn thu về thềm nhà; Tý, Ngọ, Mão, Dậu ngày chợ thị; trang thành gánh nặng đi khỏi nhà”...

Người La Chí quan niệm mùng 3 Tết là ngày con mèo

Đối với người La Chí, họ có nhiều cách để chọn ngày tốt, ngày đẹp, nhưng phổ biến nhất vẫn là cách tính theo 12 con giáp. Tùy vào từng công việc cụ thể như cấy lúa, làm nhà, chăn nuôi, buôn bán, vào nhà mới... họ có cách chọn riêng. Họ quan niệm tháng Giêng là tháng con Hổ, ngày mùng 2 đầu năm mới là ngày con hổ nên người La Chí kiêng không đi xa vì sợ xảy ra tai nạn cho gia chủ.

Đồng bào La Chí ở Nậm Khánh (Bắc Hà) vẫn duy trì việc trồng bông, dệt vải. Ảnh: Đức Trung (Đài PT - TH tỉnh).

Đồng bào La Chí ở Nậm Khánh (Bắc Hà) vẫn duy trì việc trồng bông, dệt vải. Ảnh: Đức Trung (Đài PT - TH tỉnh).

Ngày mùng 3 Tết là ngày con mèo cũng không nên đi đâu vì đây là ngày xấu. Tháng 2 là tháng con mèo, người La Chí kiêng làm các việc lớn vào ngày Sửu, ngày Dần, còn ngày tốt là ngày Rắn. Tháng 3 là tháng con Rồng, họ kiêng tổ chức làm các việc lớn vào ngày Sửu và ngày Dần, ngày đẹp nhất là ngày Rồng. Tháng 4 kiêng ngày Tý, ngày Sửu, ngày tốt nhất là ngày Mão. Trong việc chăn nuôi, người La Chí có cách tính tìm chọn ngày tốt như sau: Tháng 11 gia chủ phải tuyệt đối kiêng ngày con mèo để chọn giống vật nuôi.

Xem tuổi kết hôn cho trai, gái, người La Chí xem tuổi như sau: Người tuổi Mão xung với người tuổi Dậu. Đối với việc trọng làm nhà, người La Chí kiêng tổ chức vào ngày Tý tháng 2, tháng 6, tháng 8 và tháng 11…

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Huy động nguồn lực xã hội đầu tư cho văn học, nghệ thuật

Huy động nguồn lực xã hội đầu tư cho văn học, nghệ thuật

Văn học, nghệ thuật (VHNT) là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi sự đầu tư lâu dài, không chỉ về trí tuệ và thời gian, mà còn cần nguồn lực vật chất để nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo. Trong bối cảnh nguồn kinh phí nhà nước còn hạn chế, việc huy động nguồn lực xã hội - từ cộng đồng, doanh nghiệp, các tổ chức và cá nhân yêu văn học, nghệ thuật đang trở thành hướng đi tất yếu, góp phần thúc đẩy VHNT Lào Cai phát triển bền vững.

Lấp đầy khoảng trống văn hóa đọc

Lấp đầy khoảng trống văn hóa đọc

Dù phong trào khuyến đọc, Ngày Sách và Văn hoá đọc Việt Nam được tổ chức thường niên, nhưng thói quen đọc sách trong cộng đồng vẫn chưa thực sự lan toả rộng rãi. Không ít người trẻ xem việc đọc là lựa chọn phụ, thay vì nhu cầu thiết yếu trong đời sống tinh thần.

"Giữ hồn" sắc phục dân tộc Mông

"Giữ hồn" sắc phục dân tộc Mông

Nhịp sống hiện đại len lỏi đến từng bản làng vùng cao, đồng nghĩa với nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc đứng trước nguy cơ bị mai một, trong đó có trang phục truyền thống của đồng bào Mông. Tuy nhiên, vẫn có nhiều phụ nữ dân tộc Mông vẫn ngày ngày gìn giữ bản sắc của dân tộc mình qua từng đường kim, mũi chỉ. 

Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Mông ở Tà Xi Láng

Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Mông ở Tà Xi Láng

Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng sự quyết tâm của cấp ủy, chính quyền địa phương, xã Tà Xi Láng đã và đang triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo tồn văn hóa truyền thống, tạo đà cho phát triển du lịch, kinh tế địa phương. 

Bản quyền phần mềm là chìa khóa bảo vệ giá trị sáng tạo và bản sắc

Bản quyền phần mềm là chìa khóa bảo vệ giá trị sáng tạo và bản sắc

Trò chơi giải trí và phần mềm sáng tạo trong dòng chảy công nghiệp văn hóa đang vươn lên, thu hút lượng lớn người trẻ tham gia. Tuy nhiên, đằng sau sức hút của thị trường đạt hơn 700 triệu USD (năm 2024) là nỗi lo về đạo nhái, vi phạm bản quyền đang tác động thiếu tích cực tới giá trị sáng tạo và bản sắc.

Người Hà Nhì giữ nếp nhà truyền thống

Người Hà Nhì giữ nếp nhà truyền thống

Cách đây hơn 10 năm, lần đầu đến xã Nậm Pung cũ (nay là xã Mường Hum), tôi không khỏi bất ngờ trước quang cảnh bản làng Hà Nhì đẹp như miền cổ tích. Trở lại lần này, điều khiến tôi bất ngờ là trong khi nhiều nơi người dân tháo dỡ nhà đất để xây nhà gạch với kiến trúc như ở phố thì đồng bào Hà Nhì nơi đây vẫn giữ được những nếp nhà truyền thống, không bị cuốn theo trào lưu bê tông hóa.

Không chỉ là thể thao!

Không chỉ là thể thao!

Khi những thửa ruộng bậc thang ngả sắc vàng rực rỡ dưới nắng thu, cũng là lúc vùng đất Hợp Thành bước vào mùa lễ hội rộn ràng nhất trong năm. Xen giữa hương cốm thơm ngọt ngào và làn gió núi mát lành là Giải leo núi “Chinh phục thác Nậm Rịa - đường lên mùa vàng” năm 2025. Giải không chỉ mang tinh thần chinh phục đỉnh cao mà còn là khát vọng phát triển du lịch địa phương.

Tập huấn công tác quản lý, vận hành nhà văn hóa, thiết chế văn hóa, thể thao vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025

Tập huấn công tác quản lý, vận hành nhà văn hóa, thiết chế văn hóa, thể thao vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025

Sáng 22/10, tại phường Lào Cai, Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai tổ chức Lớp tập huấn về công tác quản lý, vận hành nhà văn hóa, thiết chế văn hóa, thể thao vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025.

Xây dựng văn hóa, con người Lào Cai trong kỷ nguyên mới

Xây dựng văn hóa, con người Lào Cai trong kỷ nguyên mới

Năm 2025 đánh dấu sự kiện quan trọng khi hai tỉnh Lào Cai và Yên Bái hợp nhất thành tỉnh Lào Cai mới, cũng là khởi đầu hành trình mới với nhiều niềm tin và kỳ vọng. Trên hành trình mới ấy, tỉnh Lào Cai xác định 1 trong 5 nhiệm vụ trọng tâm là giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, con người Lào Cai đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững; nâng cao dân trí, chăm lo xây dựng và phát triển văn hóa, con người Lào Cai “Đoàn kết - Yêu nước - Kỷ cương - Văn minh - Hiếu khách”.

 Linh Phương và hành trình đánh thức sắc màu thổ cẩm

Linh Phương và hành trình đánh thức sắc màu thổ cẩm

Từ một cơ duyên đặc biệt, nhà thiết kế trẻ Linh Phương đã chọn cho mình một hành trình khác biệt: đưa thổ cẩm bước vào đời sống hiện đại qua những thiết kế đầy sáng tạo. Những tác phẩm ấy không chỉ là trang phục, mà còn là cách chị kể câu chuyện về bản sắc văn hóa dân tộc theo một cách rất riêng.

Phim hòa nhạc "Tổ quốc trong tim" đạt doanh thu 1,2 tỷ đồng, lọt Top 3 doanh thu trong ngày

Phim hòa nhạc "Tổ quốc trong tim" đạt doanh thu 1,2 tỷ đồng, lọt Top 3 doanh thu trong ngày

Theo thống kê của Box Office Việt Nam, bộ phim ca nhạc “Tổ quốc trong tim” do Báo Nhân Dân chỉ đạo thực hiện, phối hợp sản xuất cùng Sun Bright và được CGV Việt Nam phát hành, đã đạt mức doanh thu 1,2 tỷ đồng, lọt Top 3 phim có doanh thu cao nhất trong ngày và Top 6 doanh thu cao nhất dịp cuối tuần của bảng xếp hạng.

UBND xã Bắc Hà tiếp nhận quản lý di tích nhà Hoàng A Tưởng từ năm 2026

UBND xã Bắc Hà tiếp nhận quản lý di tích nhà Hoàng A Tưởng từ năm 2026

UBND tỉnh Lào Cai vừa ban hành Quyết định số 1475/QĐ-UBND, ngày 16/10/2025, về việc giao UBND xã Bắc Hà quản lý, sử dụng, bảo vệ và phát huy giá trị di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia nhà Hoàng A Tưởng. Đây là bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển du lịch bền vững gắn với bảo tồn di sản văn hóa tại địa phương.

Mùa cốm mới ở Hợp Thành

Mùa cốm mới ở Hợp Thành

Ngày cuối tuần, chuông điện thoại kêu reng reng. Đầu dây bên kia, tiếng cô bạn đồng nghiệp hào hứng: “Anh có đi Hợp Thành không, bà con đang làm cốm đông vui lắm!”. Mải với công việc, tôi mới sực nhớ ra, cữ này đã giữa tháng 10, tiết trời mùa thu dịu mát, cũng là mùa đồng bào Tày, Giáy ở Hợp Thành rộn ràng làm cốm để ăn Tết cơm mới - “Khẩu mảu”. Vậy là, chẳng cần suy nghĩ nhiều, tôi vội xách máy ảnh và tìm về Hợp Thành.

fb yt zl tw