Hình tượng con mèo trong đời sống văn hóa của người Dao, người La Chí ở Lào Cai

Người Dao đỏ thêu dấu chân mèo trên khăn che đầu

Mèo (lò miu) là con vật nuôi gần gũi, thân thiết với người Dao đỏ. Con mèo là khắc tinh của con chuột, người Dao quan niệm nuôi mèo trông giữ bồ thóc, giữ lương thực. Bởi vậy, vào ngày Thìn tháng 8 âm lịch hằng năm, người Dao đỏ tổ chức ăn tết cơm mới. Sau khi nấu chín các thức ăn, bà chủ hoặc ông chủ lấy một đôi đũa và một bát cơm mới trộn lẫn với cá hoặc thịt cho con mèo ăn trước. Khi cho ăn, bà chủ nói nôm vài câu với ý nghĩa như sau: Cho mèo ăn cơm mới trước để mèo có trách nhiệm trông coi bồ thóc (kho thóc) của gia đình, không cho con chuột đến phá, gia đình luôn có đủ thóc lúa, lương thực ăn trong năm.

 

Ông Tẩn Vần Siệu, Nghệ nhân Nhân dân cho biết, trong sách cổ người Dao ghi rõ về các đại hạn, các kiêng kỵ, như trong cuốn sách Dao thân (Kiu Siên); sách Đám cưới và sách Cúng cấp sắc của người Dao đỏ đều kể về lịch sử năm Dần, năm Mão đại hạn hán. Họ đã tích lũy và đúc kết nông lịch trong các năm, thường vào năm Mão (năm con mèo) sẽ xảy ra hạn hán, không có nước, không đủ lương thực ăn nên người Dao mới di cư đi tìm vùng đất mới để định cư.

Hình tượng con mèo trong đời sống văn hóa người Dao đỏ đặc biệt quan trọng nên được các bà, các chị người Dao sáng tạo thêu hình dấu chân con mèo trên chiếc “phả” - chiếc khăn dùng che đầu khi đón con dâu vào nhà chồng. Người Dao đỏ quan niệm con mèo là con vật cùng loài với con hổ - biểu trưng của sức mạnh, của chúa sơn lâm. Bởi vậy, các khăn che đầu của cô dâu được bà chủ gia đình thêu hoa văn hình móng chân mèo với ý nghĩa làm chủ bảo vệ cô dâu trong ngày đón dâu về nhà chồng, đón được con dâu hiền về làm dâu trong gia đình.

Người Dao họ kiêng ngày Mão

Trong cuốn sách xem ngày tốt, xấu để làm các việc trọng của người Dao họ, họ thường chọn ngày mùng 2 tháng 2, mùng 4 tháng 4, mùng 6 tháng 6, mùng 10 tháng 10 và ngày 12 tháng 12 tổ chức thực hành lễ cầu làng (áy lay) cầu cho bản làng bình yên, cầu cho dân làng có nhiều sức khỏe, làm ăn may mắn, nhà nhà và người người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Ông Triệu Văn Thêu, Nghệ nhân Ưu tú cho biết: Người Dao họ tuân thủ rất nghiêm các kiêng kỵ từng ngày, từng tháng, cụ thể như sau: Tháng Giêng có ngày tử (ngày rất xấu) là ngày Tuất và ngày sinh (ngày tốt) là ngày Dậu; tháng 2 ngày tử là ngày Thìn, ngày sinh là ngày Mão; tháng 4 ngày tử là ngày Tỵ, ngày sinh là ngày Thìn; tháng 6 ngày tử là ngày Ngọ, ngày sinh là ngày Tỵ; tháng 11 ngày tử là ngày Mão, ngày sinh là ngày Dần; tháng 12 ngày tử là ngày Dậu, ngày sinh là ngày Thân. Với những ngày tốt, xấu được ghi rõ như vậy nên người Dao họ có lịch kiêng trồng trọt được chủ nhà ghi nhớ, nếu không tuân thủ, gia đình làm ăn thất bát, trồng cây không sống, hoặc có sống cũng không lớn, gieo thóc thóc không mọc, cây không ra quả. Tháng 1 kiêng ngày Tỵ, tháng 2 kiêng ngày Hợi, tháng 3 kiêng ngày Ngọ, tháng 4 kiêng ngày Tý, tháng 5 kiêng ngày Mùi, tháng 6 kiêng ngày Sửu, tháng 7 kiêng ngày Thân, tháng 8 kiêng ngày Dần, tháng 9 kiêng ngày Dậu, tháng 10 kiêng ngày Mão, tháng 11 kiêng ngày Tuất, tháng 12 kiêng ngày Thìn.

Ngoài ra, hình tượng con mèo được ghi chép trong Long Hổ Ca và Đại hiến ca (thuộc Bàn Cổ Ca) do cố nghệ nhân Hoàng Sĩ Lực ở Làng My, xã Xuân Quang (huyện Bảo Thắng) sưu tầm và dịch nghĩa lời ca như sau: “Tháng giêng rắn con hóa làm rồng; tháng hai lợn con vào buồng trong; tháng bảy khỉ con kêu trên cây; tháng tám hổ lang tìm núi đi; tháng chín gà vàng gáy trong lồng; tháng mười mèo con ngủ bên bếp; tháng mười một chó con chạy khắp thôn; tháng mười hai rồng vàng rút về đầm”. Đại hiến ca có câu: “Mặt trời mọc đem phơi ngoài nhà; mặt trời lặn thu về thềm nhà; Tý, Ngọ, Mão, Dậu ngày chợ thị; trang thành gánh nặng đi khỏi nhà”...

Người La Chí quan niệm mùng 3 Tết là ngày con mèo

Đối với người La Chí, họ có nhiều cách để chọn ngày tốt, ngày đẹp, nhưng phổ biến nhất vẫn là cách tính theo 12 con giáp. Tùy vào từng công việc cụ thể như cấy lúa, làm nhà, chăn nuôi, buôn bán, vào nhà mới... họ có cách chọn riêng. Họ quan niệm tháng Giêng là tháng con Hổ, ngày mùng 2 đầu năm mới là ngày con hổ nên người La Chí kiêng không đi xa vì sợ xảy ra tai nạn cho gia chủ.

Đồng bào La Chí ở Nậm Khánh (Bắc Hà) vẫn duy trì việc trồng bông, dệt vải. Ảnh: Đức Trung (Đài PT - TH tỉnh).

Đồng bào La Chí ở Nậm Khánh (Bắc Hà) vẫn duy trì việc trồng bông, dệt vải. Ảnh: Đức Trung (Đài PT - TH tỉnh).

Ngày mùng 3 Tết là ngày con mèo cũng không nên đi đâu vì đây là ngày xấu. Tháng 2 là tháng con mèo, người La Chí kiêng làm các việc lớn vào ngày Sửu, ngày Dần, còn ngày tốt là ngày Rắn. Tháng 3 là tháng con Rồng, họ kiêng tổ chức làm các việc lớn vào ngày Sửu và ngày Dần, ngày đẹp nhất là ngày Rồng. Tháng 4 kiêng ngày Tý, ngày Sửu, ngày tốt nhất là ngày Mão. Trong việc chăn nuôi, người La Chí có cách tính tìm chọn ngày tốt như sau: Tháng 11 gia chủ phải tuyệt đối kiêng ngày con mèo để chọn giống vật nuôi.

Xem tuổi kết hôn cho trai, gái, người La Chí xem tuổi như sau: Người tuổi Mão xung với người tuổi Dậu. Đối với việc trọng làm nhà, người La Chí kiêng tổ chức vào ngày Tý tháng 2, tháng 6, tháng 8 và tháng 11…

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Sống chậm để yêu, để giữ gìn...

Sống chậm để yêu, để giữ gìn...

Tôi đến Mù Cang Chải vào buổi sáng sớm, khi sương mù còn bám trên mái nhà. Chiếc xe nhỏ cứ nhẹ nhàng men theo con đường uốn lượn như dải lụa bên những nương ruộng bậc thang. Dù đã nhiều lần đến với nơi này, nhưng lần đầu tiên tôi định hình cho mình một chuyến đi thật dài, thật sâu ở Bản Thái. Trong lòng đầy háo hức, thật khó tả!

Cẩn trọng với thể thao mạo hiểm

Cẩn trọng với thể thao mạo hiểm

Trong những năm gần đây, bên cạnh các loại hình du lịch truyền thống, du lịch thể thao mạo hiểm bắt đầu phát triển mạnh, đáp ứng nhu cầu của những người ưa thử thách, khám phá.

Bản giao hưởng hương vị Hà Nhì

Bản giao hưởng hương vị Hà Nhì

Ẩm thực của người Hà Nhì từ lâu đã được ví như một tấm gương phản chiếu đời sống lao động, phong tục tập quán và triết lý sống hài hòa với thiên nhiên. Nơi núi rừng Lào Cai, mỗi bữa cơm, mỗi món ăn đều chứa đựng hương vị đặc trưng, hồn cốt của bản làng, gói ghém cả sự dung dị, mộc mạc mà tinh tế.

Mường Lai nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch

Mường Lai nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch

Xã Mường Lai từ lâu được biết đến là vùng đất giàu tiềm năng du lịch. Với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp cùng nét văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, những năm qua, xã Mường Lai đã có nhiều giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng các sản phẩm du lịch, biến tiềm năng thành lợi thế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Chuyện về những thanh niên người Mông làm du lịch

Chuyện về những thanh niên người Mông làm du lịch

Từ Y Tý mù sương, qua cao nguyên trắng Bắc Hà đến thiên đường ruộng bậc thang Mù Cang Chải, một thế hệ thanh niên người Mông đang viết lại câu chuyện phát triển trên chính quê hương mình. Họ không ly hương tìm cơ hội nơi phố thị mà chọn quay về, mang theo kiến thức, kỹ năng và khát vọng biến di sản văn hóa của dân tộc thành tài sản kinh tế bền vững.

Âm vang tiếng vọng ngàn năm

Âm vang tiếng vọng ngàn năm

Từ lòng đất, tiếng vọng của hơn hai nghìn năm lịch sử đã được đánh thức, chiếc thạp đồng Hợp Minh - bảo vật quốc gia đã an vị trong Bảo tàng tỉnh Lào Cai, tiếp tục kể chuyện nền văn minh sông Hồng rực rỡ, nơi mỗi đường chạm, mỗi hoa văn đều mang hơi thở của một thời đã qua; thể hiện nỗ lực bảo tồn, phục dựng và lan tỏa giá trị di sản của những người làm công tác bảo tàng.

Những tủ sách yêu thương

Những tủ sách yêu thương

Mang tri thức, lan tỏa văn hóa đọc đến các em nhỏ vùng cao là hành trình bền bỉ mà Câu lạc bộ Vùng cao yêu thương, phường Lào Cai đang nỗ lực thực hiện, thắp lên niềm tin và ánh sáng tri thức cho thế hệ trẻ Lào Cai.

Đặc sắc nét văn hoá Hạn Khuống

Đặc sắc nét văn hoá Hạn Khuống

Hạn Khuống là loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo của người Thái phường Nghĩa Lộ, được hình thành và phát triển gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt của bà con. Ở hội Hạn Khuống, các chàng trai cô gái Thái được đắm mình trong những câu hát, bày tỏ tình yêu đôi lứa trong lễ hội của bản mường.

Bảo tồn văn hóa trong thời đại số

Bảo tồn văn hóa trong thời đại số

Kỷ nguyên số đang mở ra cánh cửa mới, giúp các tư liệu, hiện vật và di sản văn hóa được bảo tồn bền vững hơn, đồng thời đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, những người đang sống giữa nhịp sống công nghệ mỗi ngày.

INFOGRAPHIC: Các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Hương cốm Hợp Thành

INFOGRAPHIC: Các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Hương cốm Hợp Thành

Lễ hội Hương cốm Hợp Thành là dịp quảng bá, giới thiệu sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, khẳng định thương hiệu OCOP 3 sao “Hương Cốm Hợp Thành”; đồng thời gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, văn hóa ẩm thực; thúc đẩy thương mại, du lịch, góp phần phát triển kinh tế – xã hội và lan tỏa tinh thần yêu nước, đoàn kết trong cộng đồng.

Tạm dừng tổ chức khai hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc vì mưa bão

Tạm dừng tổ chức khai hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc vì mưa bão

Tạm dừng tổ chức Lễ tưởng niệm 725 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo và khai hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025, đây là chỉ đạo của Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng Lê Ngọc Châu tại cuộc họp ngày 7/10 về công tác tổ chức Lễ hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025.

Giữ lửa bản sắc văn hóa giữa dòng chảy hội nhập

Giữ lửa bản sắc văn hóa giữa dòng chảy hội nhập

Giữa nhịp sống hiện đại đầy hối hả, tại các bản làng vùng cao của tỉnh Lào Cai, nhiều thế hệ người dân vẫn lặng lẽ gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Công việc ấy diễn ra hằng ngày, như dòng chảy bền bỉ và âm thầm trong đời sống cộng đồng, tạo nên bức tranh văn hóa phong phú, đậm bản sắc và đáng tự hào của các dân tộc thiểu số nơi đây.

Ngày hội truyền thông tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2025.

Sôi nổi Ngày hội truyền thông "Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2025"

Hòa trong không khí sôi nổi của Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2025, sáng nay (7/10), Thư viện tỉnh Lào Cai phối hợp với Trường THCS Ngô Văn Sở, phường Lào Cai tổ chức Ngày hội truyền thông với chủ đề “Học để phát triển bản thân, làm chủ tri thức và công nghệ, góp phần xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng.”

Vẹn nguyên nét đẹp văn hóa truyền thống

Vẹn nguyên nét đẹp văn hóa truyền thống

Phường Nghĩa Lộ, hiện là nơi cư trú chủ yếu của đồng bào dân tộc Khơ Mú toàn tỉnh. Trong đó, tổ dân phố Nậm Tộc có 146 hộ thì 100% là người Khơ Mú. Tuy cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng người dân nơi đây vẫn luôn trân trọng, gìn giữ nguyên vẹn những giá trị văn hóa, phong tục tốt đẹp của dân tộc mình.

Phóng sự ảnh "Hòa âm Từ Núi Rừng"

Hòa âm từ núi rừng

Hòa âm từ núi rừng là hành trình khám phá quy trình làm khèn Mông - nghề thủ công mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc. Qua đôi tay khéo léo của anh Giàng A Khay, ở xã Sín Chéng, mỗi chiếc khèn với âm thanh vút lên trong trẻo. Chiếc khèn Mông, vì thế, không chỉ là nhạc cụ, mà là linh hồn của nét văn hóa đặc sắc đang được bảo tồn và tiếp nối qua từng thế hệ.

fb yt zl tw