Từ 1/7/2025, xã Bảo Hà mới được thành lập trên cở sở hợp nhất 5 xã: Bảo Hà, Tân An, Tân Thượng, Cam Cọn, Kim Sơn. Sau hợp nhất, xã Bảo Hà mới không chỉ mở ra không gian phát triển mới, mà còn là sự hội tụ của các giá trị văn hóa với 2 di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, 1 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, 2 di tích cấp tỉnh và nhiều giá trị văn hóa khác của địa phương.
Đầu tháng 7, chúng tôi đến thăm đền Cô Tân An, thuộc xã Tân An, huyện Văn Bàn cũ, nay là xã Bảo Hà. Đền Cô Tân An (còn gọi đền Cô bé Thượng ngàn) có lịch sử hàng trăm năm, được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, thờ Nữ chúa Thượng Ngàn có tên Nguyễn Hoàng Bà Xa, đã có công chinh phạt quân giặc, giữ yên bờ cõi, được cư dân vùng Bảo Hà và Khau Ban (địa danh Văn Bàn cổ xưa) suy tôn là Thánh Mẫu. Mỗi năm, đền Cô Tân An đón hàng vạn du khách đến tham quan, chiêm bái.
Trao đổi với chúng tôi, bà Trần Thị Liên, Phó Trưởng Ban Quản lý Di tích và Phát triển du lịch xã Bảo Hà (nguyên là Trưởng Ban Quản lý Di tích và Phát triển du lịch huyện Văn Bàn) cho biết: Trong những năm qua, đền Cô Tân An và đền Bảo Hà tuy chỉ cách nhau khoảng 500 m qua sông Hồng, nhưng mỗi di tích thuộc sự quản lý của một địa phương. Sau khi hợp nhất, Bảo Hà trở thành xã lớn, chúng tôi có nhiều thuận lợi như: tập trung toàn bộ nhân lực quản lý di tích trên địa bàn; tạo được nguồn thu lớn hơn để thực hiện trùng tu, tôn tạo các di tích; di tích đền Bảo Hà và đền Cô Tân An đều đã được công nhận là điểm du lịch cấp tỉnh, từ đó có điều kiện thuận lợi trong công tác quản lý, quảng bá giá trị của di tích với du khách thập phương.
Không chỉ đối với đền Cô Tân An, sau hợp nhất, nhiều di tích, di sản ở các xã Tân An, Tân Thượng, Kim Sơn, Cam Cọn (cũ) cùng thuộc một địa phương quản lý. Theo đó, ngoài 3 di tích quan trọng là: Di tích Lịch sử văn hóa cấp quốc gia đền Bảo Hà, Di tích Lịch sử văn hóa cấp tỉnh đền Làng Lúc, Di tích Lịch sử văn hóa cấp tỉnh phế tích đồn Trấn Hà, xã Bảo Hà mới có thêm đền Cô Tân An (Di tích Lịch sử văn hóa cấp quốc gia) và đền Hai Cô, xã Kim Sơn cũ (Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh). Xã còn có Lễ hội đền Bảo Hà là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Tất cả hình thành nên một quần thể di tích lịch sử văn hóa và chuỗi điểm đến du lịch tâm linh quan trọng.
Nhìn lại lịch sử, xưa kia, xã Bảo Hà là thuộc châu Văn Bàn, là vùng đất cổ có vị trí quan trọng về phòng thủ biên giới, là cửa trạm của phòng tuyến sông Hồng phía Tây Bắc. Bảo Hà cùng với Tân An, Tân Thượng, Kim Sơn, Cam Cọn tạo thành vùng đất trù phú hai bên bờ sông Hồng, cũng là vùng đất địa linh, nhân kiệt, giàu bản sắc văn hóa và truyền thống yêu nước.
Trước xã Bảo Hà, Tân An với đền Bảo Hà, đền Cô Tân An vốn là ngôi đền nổi tiếng, được xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đã thu hút hàng trăm nghìn lượt du khách đến tham quan, chiêm bái mỗi mùa lễ hội. Giờ đây sau hợp nhất, không gian văn hóa được mở rộng, giá trị văn hóa được hội tụ càng biến vùng đất này trở thành điểm sáng trên bản đồ di tích, di sản và du lịch tâm linh của tỉnh. Du khách đến Bảo Hà sẽ có dịp khám phá, trải nghiệm chuỗi du lịch tâm linh với nhiều điểm đến hấp dẫn.
Để bảo tồn và phát huy giá trị các di tích, di sản gắn với phát triển du lịch tâm linh, vừa qua, xã Bảo Hà đã thành lập Ban Quản lý Di tích và Phát triển du lịch. UBND xã đã chỉ đạo Phòng Văn hóa, Ban Quản lý Di tích và Phát triển du lịch tiến hành rà soát, kiểm đếm toàn bộ các di tích, di sản trên địa bàn. Trên cơ sở đó có những chỉ đạo, định hướng để vừa bảo tồn, tôn tạo, vừa phát huy giá trị các di tích, di sản gắn với du lịch tâm linh nhằm thu hút đông đảo du khách đến với địa phương.
Cùng với những thuận lợi, hệ thống di tích, di sản trên địa bàn xã Bảo Hà vẫn còn những khó khăn trong quá trình phát huy giá trị. Tiêu biểu như như đền Làng Lúc, đền Hai Cô Kim Sơn xây dựng đã lâu hiện đã xuống cấp, cần được trùng tu, tôn tạo để có diện mạo khang trang, không gian rộng rãi, thuận lợi trong việc tổ chức các hoạt động và đón du khách đến tham quan.
Bên cạnh đó, một số di sản văn hóa phi vật thể, nghề truyền thống của đồng bào các dân tộc địa phương cần được nghiên cứu, bảo tồn và quảng bá tốt hơn, góp phần nâng tầm giá trị di sản. Những người có uy tín, người am hiểu bản sắc các dân tộc trong cộng đồng cần được quan tâm động viên, xây dựng danh hiệu nghệ nhân... góp phần khích lệ họ có thêm động lực trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
Trong thời gian tới, trên nền tảng là sự hội tụ các giá trị văn hóa sau hợp nhất, cấp ủy, chính quyền và ngành văn hóa xã Bảo Hà cần tiếp tục quan tâm và đề ra giải pháp để bảo tồn, phát huy tốt giá trị của quần thể di tích lịch sử văn hóa, các di sản văn hóa phi vật thể, nhằm biến di sản thành thành tài sản, xây dựng Bảo Hà thành vùng đất du lịch tâm linh ngày càng phát triển.
