Tìm lời giải bảo tồn kiến trúc nhà ở truyền thống

Nhà ở truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) mang kiến trúc độc đáo, chứa đựng nét văn hóa tín ngưỡng của mỗi dân tộc.

Tuy nhiên, những năm gần đây, cùng với tốc độ đô thị hóa, điều kiện kinh tế-xã hội thay đổi, ở nhiều nơi, đồng bào các DTTS có xu hướng "thoát ly" nhà ở truyền thống, khiến nguy cơ mai một bản sắc ngày càng hiện hữu...

Kiến trúc nhà ở truyền thống dần mai một

Trước đây, dọc theo thung lũng A Roàng, xã A Roàng, huyện A Lưới (Thừa Thiên Huế) có nhiều ngôi nhà sàn mang bản sắc văn hóa của đồng bào Tà Ôi. Thế nhưng, giờ đây khó có thể tìm thấy một ngôi nhà sàn truyền thống bởi nhà sàn đã và đang dần biến mất. Để tiếp cận được những ngôi nhà sàn còn sót lại trong vùng, chúng tôi phải nhờ người địa phương dẫn đi giới thiệu.

Đến thăm homestay Hương Danh của gia đình anh Viên Đăng Phú ở xã A Roàng, chúng tôi được ngắm nhìn căn nhà sàn hiếm hoi được xây dựng theo nếp nhà ở của người Tà Ôi. Đó là nhà sàn tổng hợp, mái tròn, sàn nhà cao vừa phải (khoảng 0,8-1m), có hai cầu thang ở hai đầu hồi, cầu thang chính gần với không gian tiếp khách và sinh hoạt chung nằm ở bên phải, cầu thang phụ ở bên trái gần với bếp lửa... Anh Viên Đăng Phú cho biết: “Hiện nay, tại A Roàng, bà con chủ yếu ở nhà gỗ hay nhà xây theo kiểu hiện đại, rất ít nhà được xây dựng theo kiểu nhà sàn truyền thống. Một phần bởi nhà sàn truyền thống làm kỳ công, mất nhiều thời gian, tốn kém, nguyên vật liệu chủ yếu là gỗ tròn, tre, dây mây, lá cọ hoặc lá mây”.

Kiến trúc nhà trình tường của đồng bào dân tộc Dao ở thôn Nặm Đăm, xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ (Hà Giang).

Kiến trúc nhà trình tường của đồng bào dân tộc Dao ở thôn Nặm Đăm, xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ (Hà Giang).

Tại tỉnh Điện Biên, hiện nay, phần nhiều các gia đình đồng bào dân tộc Thái vẫn xây dựng nhà sàn theo kiểu truyền thống nhưng sử dụng nguyên vật liệu bằng bê tông cốt thép. Trước đây, để làm một căn nhà sàn, bà con thường tích trữ gỗ tốt như nghiến, chò chỉ... ngâm 2-3 năm để không mối mọt. Đặc biệt, khi thi công không cần dùng đinh và sắt, thay vào đó, đồng bào sử dụng hệ thống dây chằng, buộc thắt khá công phu bằng lạt giang, mây. Cuối cùng là lợp mái bằng cỏ tranh phơi khô. Tuy nhiên, hiện nay, nhà sàn của người Thái đang có những biến đổi nhằm thích ứng với môi trường, hoàn cảnh sống. Từ việc nguồn gỗ ngày càng khan hiếm, nhà sàn của đồng bào Thái đã thay cột gỗ bằng bê tông, mái lợp cỏ tranh được thay bằng mái ngói hoặc fibro xi măng và sử dụng kỹ thuật ghép mộng của người Kinh để làm nhà.

Là một nhà nghiên cứu am hiểu về văn hóa đồng bào dân tộc Thái, nghệ nhân Tòng Văn Hân ở bản Liếng, xã Noong Luống, huyện Điện Biên (Điện Biên) cho biết: “Tại khu vực thị trấn, khu trung tâm ở Điện Biên hiện nay, nhiều gia đình do thiếu đất, không thể xây dựng nhà sàn thì họ làm nhà cấp bốn, xây theo kiểu hiện đại. Một số nhà sàn được xây dựng theo kiểu hiện đại đã thay đổi kết cấu bên trong nhà như bếp, nơi sinh hoạt, bỏ bớt cầu thang, số phòng ở cũng không bắt buộc phải là số lẻ. Đồng thời, trong nhà cũng xuất hiện nhiều chức năng hiện đại theo kiểu nhà của người Kinh...”.

Bảo tồn và phát triển

Cùng với sự phát triển của xã hội, kiến trúc nhà ở không phải là một di sản bất biến mà luôn thay đổi, thích ứng với những biến đổi của môi trường sống, vì vậy, cần thiết phải tìm được lời giải phù hợp cho bài toán bảo tồn, phát triển nhà ở truyền thống của đồng bào các DTTS nhằm góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, đồng thời phù hợp với cuộc sống hiện đại. Trên thực tế, việc lựa chọn xây dựng ngôi nhà như thế nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có những điều kiện cụ thể, điều kiện đời sống của đồng bào. Về mặt truyền thống, đồng bào các DTTS ở nhà sàn là phổ biến, nhất là ở khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên, số ít ở nhà trệt. Trong những năm gần đây, ở nhiều nơi, đồng bào có xu hướng chuyển từ nhà sàn sang nhà trệt và xây dựng bằng các vật liệu mới. Sự biến đổi trong việc làm nhà sàn cũng có tính kế thừa và thay đổi để thích ứng với cuộc sống.

Trao đổi với chúng tôi, PGS, TS Lâm Bá Nam, Chủ tịch Hội Dân tộc học và Nhân học Việt Nam cho biết: “Để bảo tồn những ngôi nhà truyền thống, quan trọng nhất là phải từ chính đồng bào các dân tộc. Muốn bảo tồn thì cần vận động, tuyên truyền cho bà con hiểu về bản sắc văn hóa qua những ngôi nhà truyền thống của dân tộc mình. Việc bảo tồn cũng phải gắn liền với nhu cầu và đời sống hiện nay, khi xây dựng, người dân có thể thay bằng các nguyên vật liệu mới, tuy nhiên vẫn phải giữ được hồn cốt, không gian sinh hoạt văn hóa bên trong ngôi nhà. Bên cạnh đó, khi bảo tồn nguyên vẹn nhà truyền thống của đồng bào các dân tộc thì nên xây dựng tại các khu du lịch, làng văn hóa, để từ đó giúp người dân vừa bảo tồn, vừa tạo ra thu nhập thông qua việc thu hút khách tham quan”.

Báo Quân đội nhân dân null

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Rộn ràng không khí Lễ Vu lan

Rộn ràng không khí Lễ Vu lan

Trong không gian linh thiêng của mùa Vu lan, các ngôi chùa khắp cả nước rộn ràng tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa, từ nghi lễ bông hồng cài áo, thả hoa đăng đến thuyết giảng Phật pháp. Không chỉ là dịp tri ân công ơn cha mẹ, Vu lan năm nay còn lan tỏa thông điệp từ bi, hiếu hạnh, góp phần làm đẹp thêm đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.

Phê duyệt mẫu thiết kế chính thức Kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam

Phê duyệt mẫu thiết kế chính thức Kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định số 3175/QĐ–BVHTTDL về việc phê duyệt mẫu Biểu trưng (logo), bộ nhận diện để sử dụng chính thức trong các hoạt động tuyên truyền Kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946-6/1/2026).

Thế hệ trẻ ngày càng quan tâm và muốn tìm về lịch sử

Thế hệ trẻ ngày càng quan tâm và muốn tìm về lịch sử

Nếu như trước đây, không ít bạn trẻ từng cho rằng lịch sử là khô khan và khó nhớ, thì hôm nay, Triển lãm "95 năm Cờ Đảng soi đường" đã biến lịch sử từ những trang sách tưởng chừng khô khan thành trải nghiệm đầy cảm xúc, khơi dậy trong giới trẻ niềm tự hào và trách nhiệm tiếp bước cha ông.

Triển lãm thành tựu đất nước: Cơ hội để các tỉnh, thành phố quảng bá hình ảnh, tiềm năng

Triển lãm thành tựu đất nước: Cơ hội để các tỉnh, thành phố quảng bá hình ảnh, tiềm năng

Triển lãm thành tựu đất nước với chủ đề "80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc", diễn ra từ ngày 28/8 tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), quy tụ 230 gian hàng, quy mô gần 260.000m2, trưng bày nhiều sản phẩm, hình ảnh, giới thiệu thành tựu của 34 tỉnh, thành phố, 28 bộ, ngành, các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước tiêu biểu.

Tưng bừng Lễ hội đền Nghĩa Đô năm 2025

Tưng bừng Lễ hội đền Nghĩa Đô năm 2025

Ngày 05/9 (tức ngày 14/7 âm lịch), xã Nghĩa Đô tưng bừng tổ chức Lễ hội đền Nghĩa Đô năm 2025 và công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; chứng nhận đăng ký nhãn hiệu "Làng du lịch cộng đồng Nghĩa Đô".

Tác phẩm sơn mài khổ lớn "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" xác lập kỷ lục Guinness thế giới

Tác phẩm sơn mài khổ lớn "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" xác lập kỷ lục Guinness thế giới

Ngày 4/9, Tổ chức Kỷ lục Guinness thế giới (Guinness World Records) đã chính thức ghi nhận tác phẩm sơn mài khổ lớn "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" của họa sĩ Chu Nhật Quang là bức tranh sơn mài liền khổ (không ghép) lớn nhất thế giới. Tác phẩm hiện trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh (Hà Nội) tại Triển lãm "Mùa xuân độc lập".

Chạm vào di sản, kết nối tương lai

Chạm vào di sản, kết nối tương lai

Giữa nhịp sống hối hả, những làng nghề, nghề truyền thống trên địa bàn tỉnh không chỉ là ký ức lưu giữ trong từng nếp nhà, mà đã vươn mình trở thành “di sản sống”, nơi du khách được chạm, ngắm, lắng nghe và sáng tạo cùng tinh hoa của vùng đất.

Dấu ấn công nghiệp văn hóa "made in Vietnam"

Dấu ấn công nghiệp văn hóa "made in Vietnam"

Dịp A80 vừa qua, hàng loạt chương trình chính luận nghệ thuật về cách mạng, đất nước, nhân dân đã để lại dư âm mạnh mẽ trong lòng công chúng. Điều này mở ra kỳ vọng về nền công nghiệp văn hóa “made in Vietnam”.

Ngân vang giai điệu cùng dân tộc

Ngân vang giai điệu cùng dân tộc

Âm nhạc nuôi dưỡng tâm hồn, mang lại sự cân bằng, sẻ chia và lan tỏa sự ấm áp. Ngày Âm nhạc Việt Nam (3/9) không chỉ tôn vinh các nhạc sĩ, nghệ sĩ mà còn khẳng định giá trị bất biến của âm nhạc trong đời sống dân tộc.

Họ đã sống những tháng năm đẹp nhất

Họ đã sống những tháng năm đẹp nhất

Những tháng năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hàng nghìn thanh niên tuổi mười tám, đôi mươi đã xung phong vào chiến trường. Hòa vào đoàn quân “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/Mà lòng phơi phới dậy tương lai”, những nghệ sĩ của đoàn văn công Yên Bái (cũ) đã mang tiếng hát, điệu múa phục vụ bộ đội, thanh niên xung phong và đồng bào vùng giải phóng.

“80 năm vang mãi bản hùng ca” – âm vang lịch sử, khát vọng tương lai

“80 năm vang mãi bản hùng ca” – âm vang lịch sử, khát vọng tương lai

Tối 02/9, trong không khí cả nước tưng bừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 02/9, tại Quảng trường Đinh Lễ (phường Lào Cai) và Quảng trường 19/8 (phường Yên Bái), tỉnh Lào Cai đã long trọng tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “80 năm vang mãi bản hùng ca”.

Hương trà cổ thụ giữa lòng Thủ đô

Hương trà cổ thụ giữa lòng Thủ đô

Giữa không gian nhộn nhịp của Triển lãm kỷ niệm 80 năm thành tựu đất nước, có một góc nhỏ khiến bước chân người qua dường như chậm lại. Hương trà Shan tuyết cổ thụ thanh khiết, ngọt dịu lan tỏa, níu giữ từng ánh nhìn, hơi thở. Đó là gian trưng bày của tỉnh Lào Cai - không chỉ là nơi giới thiệu sản vật, mà còn mở ra hành trình trải nghiệm bằng khứu giác và vị giác, đưa du khách như lạc vào Suối Giàng mờ sương.

fb yt zl tw