Thôn Xéo Tả 1, xã Hợp Thành nằm cheo leo trên sườn núi cao, là nơi sinh sống của hơn 60 hộ đồng bào dân tộc Dao. Cách đây nhiều năm, trong một lần về nơi đây công tác, tôi bị ấn tượng bởi câu chuyện và hình ảnh những người phụ nữ Dao sống lặng lẽ như những "chiếc bóng" trong gia đình. Không biết chữ, ngại giao tiếp, dường như cuộc sống của họ chỉ quẩn quanh với nương rẫy và việc nhà.
Vậy nhưng lần trở lại này, Xéo Tả 1 đã khác xưa nhiều. Những phụ nữ Dao nơi đây đã tự tin, vui tươi hơn. Họ vui vẻ tập luyện văn nghệ cho Ngày Phụ nữ Việt Nam (20/10), họ háo hức đến lớp xóa mù chữ để học thêm kiến thức. Phía sau sự đổi thay ấy là đóng góp thầm lặng của Trưởng thôn, Tổ phó Tổ truyền thông cộng đồng và cũng là người có uy tín - ông Tẩn Vần Vầy.
Gánh vác niềm tin của cộng đồng, ông Vầy luôn trăn trở về những hủ tục bủa vây bao đời trói chân người phụ nữ vùng cao. Tư tưởng “trọng nam khinh nữ” khiến con gái không được đi học, nhiều chị em chịu áp lực vì phải sinh được con trai; phụ nữ không có tiếng nói trong gia đình hay cộng đồng. Ông hiểu rằng muốn bản làng văn minh, tiến bộ thì những hủ tục ấy phải được đẩy lùi.
Trong suốt những năm qua, người đứng đầu ở vùng cao Xéo Tả 1 luôn tích cực tuyên truyền, đấu tranh vì bình đẳng giới cho phụ nữ. Đặc biệt, kể từ khi Dự án 8 được triển khai ở thôn, ông càng hăng hái tham gia các lớp tập huấn để tích lũy kiến thức, kỹ năng tuyên truyền, vận động đồng bào. Không chỉ lồng ghép nội dung bình đẳng giới trong các buổi họp thôn, buổi truyền thông mà ông Vầy còn khéo léo lồng ghép câu chuyện bình đẳng giới trong những lần gặp gỡ bà con.
Mới đây nhất, ông Tẩn Vần Vầy đã vận động để người dân trong thôn tham gia lớp xóa mù chữ. Chia sẻ về lớp học này, ông Vầy phấn khởi cho biết: Lớp học có 15 học viên, trong đó có 14 học viên nữ ở nhiều lứa tuổi. Từ lớp học này, nhiều chị em có cơ hội học tập, vươn lên trong cuộc sống.
Chị Chảo Tả Mẩy, một học viên của lớp xóa mù chữ, chia sẻ: “Nhờ được Trưởng thôn tuyên truyền, gia đình tôi đã ủng hộ để tôi đi học - điều mà trước đây tôi luôn mong muốn. Tôi hy vọng sau khi biết chữ, bản thân sẽ học được nhiều kiến thức để chăm sóc gia đình và làm kinh tế tốt hơn”.
Còn tại thôn Tả Tòng Sành, xã Cốc San, đồng bào Dao ở nơi quanh năm mây phủ đang từng bước thay đổi nếp nghĩ, cách làm, mạnh mẽ bước qua qua những tập tục lạc hậu nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó có vai trò tích cực của Trưởng thôn Lý Láo Tả.
Cách đây nhiều năm, khi chị Chảo Sì Mẩy về làm dâu ở thôn nghèo, cha mẹ chồng dạy rằng phụ nữ khi ăn cơm không được ngồi ngang hàng với chồng hay bố chồng mà phải ngồi xổm, khi nhà có khách thì mẹ chồng, con dâu phải ăn mâm riêng dưới bếp.
Thời gian đầu, chị Mẩy cũng tuân theo nếp cũ như bao phụ nữ Dao khác, thậm chí có phần lo lắng về việc không sinh được con trai nối dõi.
Thế nhưng cuộc đời của chị Mẩy và nhiều phụ nữ Dao khác trong thôn đã bước sang trang mới khi những thông tin, kiến thức về bình đẳng giới, xóa bỏ định kiến giới được đưa về với rẻo cao Tả Tòng Sành. Người góp phần lan tỏa nhận thức mới ấy không ai khác chính là Trưởng thôn Lý Láo Tả - người có uy tín luôn tâm huyết với công tác vận động, tuyên truyền, mong muốn chị em phụ nữ được “cởi trói” khỏi những hủ tục tồn tại bao đời.
Để phụ nữ có cơ hội vươn lên, thế hệ trẻ có điều kiện phát triển, ông Lý Láo Tả luôn tích cực vận động bà con thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về cải tạo hủ tục, xây dựng nếp sống mới, thúc đẩy bình đẳng giới. Cách tuyên truyền của ông giản dị nhưng hiệu quả: khi thì lồng ghép trong các buổi họp thôn, lúc là câu chuyện bên nương rẫy hay lời nhắc nhở thân tình trong bữa cơm của bản. Từng lời nói, hành động kiên trì ấy dần thay đổi nhận thức và hành động của người dân.
Đáng mừng là đến nay, tập tục phụ nữ phải ngồi xổm ăn cơm, ăn riêng mâm với khách gần như đã bị xóa bỏ. Phụ nữ là chủ hộ không chỉ được ngồi cùng mâm với khách mà còn tự tin, khéo léo trong giao tiếp, góp phần tạo không khí vui vẻ, bình đẳng trong mỗi bữa ăn. Những quan niệm lạc hậu như “phải sinh con trai nối dõi” hay “sinh con tại nhà” đã dần lùi xa, nhường chỗ cho cuộc sống văn minh, tiến bộ khi chị em được tiếp cận kiến thức về chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, sinh con an toàn tại trạm y tế.
Chia sẻ với chúng tôi, ông Lý Láo Tả vui mừng cho biết: “Phụ nữ Dao nay đã được ‘cởi trói’, mạnh dạn tham gia công việc cộng đồng, chủ động trong cuộc sống gia đình. Đó chính là cơ sở để thôn vùng cao Tả Tòng Sành bước qua những rào cản về giới, viết tiếp những trang mới tươi sáng.
Lào Cai là tỉnh vùng cao, có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Ở nhiều bản làng, do nhận thức còn hạn chế, cuộc sống của bà con vẫn bị ảnh hưởng bởi những tập tục lạc hậu, đặc biệt là các quan niệm bất bình đẳng giới.
Tại mỗi thôn, bản đều có những người có uy tín được xem là “điểm tựa” của cộng đồng, là cầu nối đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến gần hơn với đồng bào. Họ được suy tôn từ niềm tin của người dân, đại diện cho tiếng nói của cộng đồng. Chính vì vậy, trong quá trình xóa bỏ tập quán lạc hậu, thay đổi định kiến, nhất là định kiến giới, người có uy tín giữ vai trò hết sức quan trọng.
Cùng với chính quyền địa phương và các cấp, ngành trong việc triển khai chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về bình đẳng giới, đặc biệt là Dự án 8, thời gian qua, đội ngũ người có uy tín đã tích cực phát huy vai trò, đóng góp công sức và kinh nghiệm để xóa bỏ định kiến, khuôn mẫu giới trong gia đình và cộng đồng; vận động xóa bỏ những tập tục lạc hậu, có hại. Những nỗ lực ấy đã mang lại nhiều chuyển biến tích cực trong đời sống đồng bào các dân tộc thiểu số.
Qua đó, đội ngũ người có uy tín đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy bình đẳng giới, giải quyết những vấn đề cấp thiết, xây dựng môi trường sống an toàn cho phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số, cùng chung tay xây dựng cộng đồng ngày càng văn minh, phát triển.
