Gia đình anh Giàng Xuân Thắng (thôn Sín Chải, xã Thanh Bình, huyện Mường Khương) trồng hơn 600 gốc chuối, dự kiến thu hoạch khoảng 15 - 18 tấn quả để xuất khẩu. Đến nay, anh Thắng đã thu được khoảng 10 tấn, số còn lại có nhiều buồng đã quá lứa thu hoạch, quả chín rụng trên nương.
Anh Thắng ngậm ngùi chia sẻ: Trong 10 tấn chuối đã thu hoạch, tôi chỉ bán được 2 tấn với giá cao (7 nghìn đồng/kg), còn lại bán với giá rất thấp (1,5 - 1,7 nghìn đồng/kg). Không chỉ giá bán giảm sâu, thời điểm này còn không có thương lái đến mua nên tôi phải chặt bỏ những buồng chuối quá lứa, chín trên cây. Chi phí giống, phân bón và công sức bỏ ra cả năm có nguy cơ không thể bù đắp.
Cách đó không xa, gia đình anh Lồ A Lử (thôn Tả Thền A, xã Thanh Bình) cũng tỏ ra thất vọng vì giá chuối “chạm đáy” khiến vụ sản xuất năm nay thất bại. Năm nay, anh Lử trồng gần 2.000 gốc chuối, chi phí đầu tư hơn 60 triệu đồng. Anh Lử chia sẻ: "Khi giá chuối cao thì hầu hết diện tích chưa đến tuổi thu hoạch, đến khi thu hoạch thì giá chuối quá thấp. Tôi thu hoạch hơn 20 tấn chuối mà chưa đủ chi phí đầu tư ban đầu. Hy vọng sắp tới giá chuối sẽ tăng để thu lại chi phí đầu tư ban đầu, làm vốn sản xuất các vụ tiếp theo".
Chán nản, thất vọng, lo lắng cũng là tâm trạng chung của những người trồng chuối ở xã Bản Vược - một trong những địa phương có diện tích trồng chuối lớn của huyện Bát Xát. Đầu tư hơn trăm triệu đồng để trồng 4.000 gốc chuối lấy quả xuất khẩu nhưng đến thời điểm hiện tại, chị Lý Thị Hiệp (thôn San Bang, xã Bản Vược) đành chấp nhận chặt bỏ, thậm chí để chuối tự chín rụng trên cây vì giá chuối thấp, thu hoạch cũng không có người mua.
Chị Hiệp giãi bày: Chuối không xuất khẩu được, thương lái trong nước cũng ép giá, có thời điểm thương lái đề nghị mua với giá hơn 1 nghìn đồng/kg nên chúng tôi cũng chẳng muốn thu hoạch.
Theo nhẩm tính của chị Hiệp, để trồng một cây chuối đến khi thu hoạch, người nông dân phải bỏ ra chi phí gần 60 nghìn đồng, trong đó có chi phí giống (7 nghìn đồng/cây), thuê người đào hố trồng (7 nghìn đồng/hố), chi phí phân bón (20 nghìn đồng/cây), chi phí thuốc bảo vệ thực vật (15 - 20 nghìn đồng/cây). Ước tính mỗi cân chuối đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, nông dân phải đầu tư khoảng 2 nghìn đồng, chưa kể công chăm sóc, thu hoạch. Vì vậy, thời điểm này nông dân sản xuất chuối đang “lỗ nặng”.
Mặc dù giá chuối giảm sâu nhưng thời điểm này, ông Phàn A Hào (thôn San Bang) cũng cố gắng liên hệ với các thương lái để bán chuối nhằm “gỡ gạc” một phần chi phí đầu tư. Trước đây, một buồng chuối (trọng lượng trung bình 30 - 35 kg) có thể bán được hơn 200 nghìn đồng thì nay những chỉ bán được gần 50 nghìn đồng.
Theo ông Hào, cùng khoảng thời gian này của năm 2023, giá chuối xuất khẩu đạt gần 8 nghìn đồng/kg. Giá chuối hiện nay giảm gần 80% so với cùng kỳ năm trước là do mặt hàng này không xuất khẩu được. Năm nay, thời tiết ấm nên đối tác phía Trung Quốc không “ăn hàng” vì sản lượng chuối nội địa của họ đủ đáp ứng nhu cầu trong nước. Chúng ta đang phụ thuộc xuất khẩu vào thị trường này nên họ không nhập khẩu là giá chuối lập tức giảm. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ chuối ở khu vực nội địa không cao nên xảy ra tình trạng cung vượt cầu.
Dù đắt hay rẻ thì chúng tôi vẫn phải thu hoạch và tìm cách tiêu thụ hết sản lượng chuối đã trồng. Kỳ vọng từ nay đến tết Nguyên đán, giá chuối sẽ tăng để nông dân bớt khó khăn. Chúng tôi mong muốn các cấp, ngành sẽ quan tâm xúc tiến, tiêu thụ, mở rộng thị trường xuất khẩu để người trồng chuối yên tâm sản xuất.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp, diện tích chuối toàn tỉnh đến hết năm 2023 đạt 2.355 ha, sản lượng thu hoạch hơn 60.000 tấn. Thời gian qua, ngành nông nghiệp và các địa phương trong tỉnh đã nỗ lực mở rộng diện tích vùng sản xuất; xây dựng vùng sản xuất tập trung theo hướng VietGAP, cấp mã vùng trồng… để nâng cao chất lượng, giá trị sản xuất ngành hàng chủ lực này. Tuy nhiên, về vấn đề tiêu thụ, các cấp, ngành liên quan cần quan tâm hơn nữa công tác xúc tiến, quảng bá, thu hút đầu tư… để mở rộng thị trường xuất khẩu, tiêu thụ mặt hàng chuối, tránh tình trạng phụ thuộc vào một thị trường khiến giá chuối giảm gây thiệt hại, khiến nông dân sản xuất chuối lâm vào cảnh “lao đao”, càng làm càng lỗ như giai đoạn hiện nay.
