Lào Cai là tỉnh vùng cao, biên giới, nhiều dân tộc thiểu số. Suốt những năm 1930 - 1940, vì ở xa Trung ương Đảng, giao thông đi lại khó khăn, thông tin bị kẻ thù bưng bít, địa bàn hầu như bị thực dân chia cắt đến biệt lập, nên Lào Cai chưa xây dựng được cơ sở Đảng và chưa có cán bộ cách mạng. Do vậy, phong trào yêu nước thời gian này ở địa phương tuy nổ ra rất mạnh nhưng vẫn nằm trong tình trạng tự phát, bế tắc.
Tháng 5/1940, Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ quyết định thành lập chiến khu D gồm 7 tỉnh: Phúc Yên, Vĩnh Yên, Yên Bái, Phú Thọ, Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang. Sau đó căn cứ cách mạng Vần - Hiền Lương trên chiến khu D ra đời đã có tác động mạnh đến tính chất đấu tranh của phong trào yêu nước ở các tỉnh ven thượng lưu sông Hồng, sông Chảy. Lúc này một số cán bộ của khu D được cử lên hoạt động ở Lào Cai, sau đó tổ Việt Minh ở ga Phố Mới được xây dựng đầu năm 1943 đã có tác dụng làm cho phong trào đấu tranh yêu nước của nhân dân Lào Cai thực sự chuyển sang thời kỳ đấu tranh tự giác.
Trước tình hình phong trào cách mạng sôi sục trong cả nước, những năm 1943 - 1944, phát xít Nhật và bè lũ tay sai ra sức đàn áp phong trào cách mạng ở Lào Cai. Cơ sở Việt Minh ở Lào Cai bị địch khủng bố gắt gao, nhưng với tinh thần cách mạng vừa được giác ngộ, nhân dân các dân tộc thị xã và các thị trấn ở Lào Cai vẫn ra sức đấu tranh chống Nhật. Đầu năm 1945, nhân dân Võ Lao (Văn Bàn) đã nổi dậy phá kho thóc của Nhật để cứu đói. Nhân dân ở thị trấn Sa Pa, Phố Mới, Phố Lu, Thái Niên, Văn Bàn phối hợp cùng anh em binh lính, bảo an binh yêu nước nổi dậy công khai đấu tranh với Nhật đòi độc lập, đòi thành lập chính quyền nhân dân. Ngày 5/8/1945, nhân dân huyện Văn Bàn nổi dậy khởi nghĩa đập tan chính quyền phát xít, tay sai. Ngày 7/8/1945, nhân dân huyện Than Uyên nổi dậy khởi nghĩa giải phóng địa bàn huyện.
Như vậy, ngay khi Cách mạng Tháng Tám trên cả nước chưa nổ ra, khí thế cách mạng ở Lào Cai đã rất sôi sục. Một số nơi nhân dân đã đứng dậy khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 13/8/1945, Cách mạng Tháng Tám nổ ra, các địa phương trên cả nước nổi dậy khởi nghĩa và lần lượt giành chính quyền cách mạng. Ngày 19/8, Cách mạng Tháng Tám nổ ra và thành công ở Hà Nội. Lúc này, bọn phát xít Nhật ở Lào Cai càng lo sợ, chúng ra sức bưng bít thông tin, khống chế chặt chẽ nhân dân, làm cho cán bộ ta không thể phát động tổ chức được cuộc khởi nghĩa giành chính quyền.
Cuối tháng 9/1945,phát xít Nhật rút khỏi Lào Cai, quân Tưởng Giới Thạch tràn vào miền Bắc Việt Nam làm nhiệm vụ giải giáp quân đội Nhật theo Hiệp ước Đồng minh. Theo sau quân Tưởng, bọn phản động Quốc dân Đảng tràn về chiếm đóng Lào Cai. Tình thế cách mạng ở Lào Cai lúc này vô cùng khó khăn, những cán bộ chủ chốt về xuôi xin ý kiến chỉ đạo của Trung ương. Khí thế cách mạng của nhân dân thị xã Lào Cai lên rất cao nhưng lúng túng vì không có người lãnh đạo, chính quyền vẫn do lực lượng tay sai cũ của Nhật nắm giữ.
Trung tuần tháng 10/1945, Xứ ủy Bắc Kỳ và Kỳ bộ Việt Minh cử một đoàn cán bộ lên Lào Cai củng cố lực lượng, vận động, tổ chức nhân dân đấu tranh giải tán chính quyền cũ, thành lập chính quyền cách mạng. Đoàn cán bộ mang theo thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào các dân tộc Lào Cai. Người báo tin thắng lợi và ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám, Người căn dặn, động viên đồng bào Lào Cai đứng lên thành lập chính quyền, giữ gìn trật tự trị an.
Lá thư của Bác như lời hiệu triệu quy tụ đồng bào các dân tộc Lào Cai vùng dậy. Trước sức mạnh đồng lòng của các tầng lớp nhân dân, chỉ sau vài ngày, chính quyền cách mạng ở thị xã Lào Cai, thị trấn Phố Lu, Sa Pa đã được thành lập. Nhân dân phấn khởi bắt tay vào củng cố chính quyền, giải quyết từng bước những khó khăn về đời sống xã hội, tích cực tham gia các phong trào diệt giặc đói, giặc dốt. Nhân dân thị trấn
Chính quyền cách mạng ở Lào Cai đã được thiết lập trong tháng 10/1945. So với các địa phương trong cả nước, chính quyền cách mạng được thành lập sau hai tháng, nhưng sự kiện chính trị này vẫn là một bộ phận thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám.
Cách mạng Tháng Tám ở Lào Cai thắng lợi là kết quả của tinh thần đoàn kết yêu nước và sự chuẩn bị tốt về tinh thần, lực lượng chính trị của các tầng lớp nhân dân Lào Cai. Tinh thần và lực lượng cách mạng đó khi được cán bộ Trung ương lên quy tụ, tổ chức đã tạo thành sức mạnh áp đảo kẻ thù, giành chính quyền cách mạng…
