Cách trung tâm xã Bảo Hà hơn 10 km, đường lên thôn Khe Bàn quanh co, dốc cao, nhỏ hẹp. Thôn hiện có 131 hộ dân, gần 100% là đồng bào Dao. Trước đây, do nằm xa trung tâm xã, giao thông đi lại khó khăn, việc giao thương, buôn bán với bên ngoài bị hạn chế. Dù có diện tích đất đồi lớn nhưng sản xuất còn manh mún, bà con chủ yếu trồng sắn, ngô, lúa nương với hiệu quả thấp, đời sống người dân vì thế gặp nhiều khó khăn.
Bước ngoặt của Khe Bàn bắt đầu từ gần 30 năm trước, khi chính quyền xã, Ban phát triển thôn và những người có uy tín trong cộng đồng cùng trăn trở tìm hướng đi mới cho bà con.
Nhận thấy đất đồi rộng, khí hậu phù hợp với cây lâm nghiệp, đặc biệt là cây quế, địa phương đã từng bước tuyên truyền, vận động Nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển kinh tế rừng gắn với bảo vệ đất, giữ rừng.
Những ngày đầu đưa cây quế về thôn, do chưa quen với cây trồng mới, nhiều hộ còn e dè, thậm chí nhận giống nhưng chưa mạnh dạn trồng.
Trước thực tế đó, cán bộ xã, trưởng thôn và những người cao tuổi có uy tín đã kiên trì phân tích, giải thích để bà con hiểu rõ lợi ích lâu dài của cây quế. Sau khi được tuyên truyền, một số hộ tiên phong trồng thử hơn trăm cây quế đầu tiên trên đất đồi của gia đình.
Hơn chục năm sau, khi quế cho thu hoạch, mang lại nguồn thu cao gấp nhiều lần so với trồng sắn, ngô, hiệu quả kinh tế đã thuyết phục được người dân trong thôn.
Từ những mô hình ban đầu, phong trào trồng quế lan tỏa rộng khắp. Đến nay, trên 90% số hộ ở Khe Bàn trồng quế, trung bình mỗi hộ khoảng 2 ha. Bốn năm đầu, cây quế cần nhiều công chăm sóc, từ năm thứ năm, các hộ đã có thể tỉa lá, cành, cây để bán, mang lại nguồn thu ổn định. Mỗi ha quế cho thu nhập vài chục triệu đồng mỗi năm. Khi quế đạt khoảng 10 năm tuổi, giá trị kinh tế càng rõ rệt, mỗi ha cho thu nhập từ 300 đến 400 triệu đồng. Nhờ cây quế, đời sống người dân thay đổi rõ nét, nhiều hộ thoát nghèo, vươn lên khá giả, xây dựng được nhà ở khang trang, mua sắm đầy đủ tiện nghi sinh hoạt.
Gia đình bà Nguyễn Thị Mai là một trong những điển hình tiêu biểu. Trước đây, diện tích đất đồi của gia đình chủ yếu trồng sắn. Do đất dốc, canh tác lâu ngày bị rửa trôi, năng suất thấp nên thu nhập bấp bênh. Khi được xã và thôn tuyên truyền, định hướng, gia đình bà mạnh dạn chuyển sang trồng quế. Hiện, gia đình có hơn 20 ha quế các độ tuổi, mỗi năm thu về trên 300 triệu đồng.
Không chỉ gia đình bà Mai, Khe Bàn còn xuất hiện nhiều mô hình làm kinh tế rừng hiệu quả. Gia đình ông Triệu Tiến Vạn hiện có 5 ha quế, mỗi năm thu trên 100 triệu đồng. Ông Triệu Tiến Ngân với 4 ha quế đã xây dựng được nhà mới, mua sắm đầy đủ tiện nghi sinh hoạt. Số hộ khá, giàu tăng nhanh qua từng năm, góp phần kéo giảm mạnh tỷ lệ hộ nghèo của thôn.
Ông Hà Văn Tiền, Trưởng thôn Khe Bàn cho biết: Hiện toàn thôn chỉ còn 7 hộ nghèo, giảm 23 hộ so với năm 2020; khoảng 60% số hộ thuộc diện khá, giàu. Kết quả này phản ánh rõ hiệu quả của việc phát triển kinh tế rừng theo đúng định hướng của cấp ủy, chính quyền và sự đồng thuận của Nhân dân.
Cùng với phát triển kinh tế, đời sống văn hóa - xã hội ở Khe Bàn cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Người dân tích cực tham gia xây dựng nông thôn mới, đóng góp ngày công, hiến đất làm đường giao thông nông thôn.
Các phong trào xây dựng đời sống văn hóa, giữ gìn bản sắc dân tộc Dao gắn với phát triển kinh tế được triển khai hiệu quả, tạo diện mạo mới cho thôn vùng cao.
Sự đổi thay của Khe Bàn hôm nay là kết quả của quá trình bền bỉ, lâu dài và có định hướng rõ ràng. Đó là sự lãnh đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền xã; sự vào cuộc trách nhiệm của Ban phát triển thôn, cùng tinh thần đoàn kết, cần cù của đồng bào Dao nơi đây. Từ vùng đất khó, Khe Bàn đã vươn mình trở thành thôn phát triển kinh tế rừng hiệu quả, đời sống Nhân dân ngày càng no ấm, diện mạo nông thôn ngày càng khởi sắc.