Đúng 7 giờ 30 phút, Lễ hội chính thức bắt đầu với các nghi thức như: rước kiệu cá, rước lễ vật, nổi trống chiêng khai hội và nghi thức tế lễ.
Đền Mẫu Thác Bà nằm trên núi Hoàng Thi ở độ cao 70m so với chân núi. Truyền thuyết kể lại rằng, vào đời các vua hùng trị vì đất nước có một nàng công chúa tên gọi là Minh Đạt được vua cha cắt cử trông coi vùng Trôi Thuỷ (vùng sông Chảy ngày nay) để dạy nhân dân khai khẩn đất hoang, trồng lúa dệt vải hình thành nên châu Thu, châu Vật, phủ Bình trù phú. Khi bà mất, nhớ đến công lao to lớn của bà nên nhân dân đã lập đền thờ phụng ngay trên ngọn thác tại xã Đạo Ngạn, nay là thị trấn Thác Bà. Hàng năm Công chúa thường hiển linh tạo phúc làm cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, giúp nhân dân vượt thác vượt ghềnh, làm ăn buôn bán phát đạt.
Các đồng chí lãnh đạo huyện Yên Bình và xã Thác Bà dâng hương tại đền Mẫu Thác Bà.
Truyền thuyết còn kể rằng, dưới thời nhà Trần tướng quân Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật trong một lần xuất quân đánh giặc ngoại xâm, khi qua đền ông và nghĩa quân đã vào đền kính bái và được thánh mẫu giúp đỡ đã dẹp yên giặc thù. Khi đoàn quân thắng trận trở về, Chiêu Văn Vương đã ban tặng cho đền là Mỹ Tự Thác Bà tối linh từ. Qua các triều đại, vua đã ban 6 sắc phong cho đền. Từ đó đã trở thành thông lệ cứ đến ngày mùng 9 tháng Giêng, ngày rằm tháng 4, ngày 17 tháng 7 và rằm tháng Chạp là ngày lễ tri ân Thánh Mẫu. Trong đó, ngày mùng 9 tháng Giêng là ngày lễ chính để trăm họ tụ họp, mở hội rước Mẫu, dâng lên lễ vật hoa tươi trái ngọt, chè kho và rước cá để tỏ lòng tôn kính và cầu thánh Mẫu phù hộ độ trì cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, nhà nhà no đủ.
Sôi nổi phần thi đấu đẩy gậy trong phần hội tại Lễ khai mạc.
Cũng như các lễ hội khác, Lễ hội đền mẫu Thác Bà cũng được chia làm 2 phần. Sau phần lễ kính Mẫu là phần hội, bà con nhân dân và du khách được tham gia và cổ vũ cho các trò chơi mang đậm bản sắc văn hóa dân gian như kéo co, ném còn,
bóng chuyền, cờ tướng, đẩy gậy….
Lễ hội đền Mẫu Thác Bà được huyện Yên Bình tổ chức hàng năm không chỉ lưu giữ nét đẹp văn hóa tâm linh để mọi người tỏ lòng thành kính, tưởng nhớ đến công lao của các bậc tiền nhân mà còn là dịp giáo dục các thế hệ hôm nay biết trân trọng, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, tạo khi thế vui tươi phấn khởi ngay từ đầu năm mới.
Với những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được khẳng định, đền Mẫu Thác Bà đã được UBND tỉnh Yên Bái quyết định xếp hạng Di tích văn hóa, lịch sử cấp tỉnh năm 2004 và ngày 18/6/2021 được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định công nhận đền là Di tích quốc gia thuộc Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia hồ Thác Bà. Năm 2023, Đền Mẫu Thác Bà đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia. Vì vậy, việc tổ chức Lễ hội năm nay càng có ý nghĩa về quy mô và tầm vóc.
Minh Huyền
