LCĐT - Tính đến hết tháng 11/2020, toàn tỉnh có 78 sản phẩm OCOP đạt 3 sao, 4 sao cấp tỉnh thuộc 6 nhóm. Tuy nhiên, số lượng sản phẩm OCOP giữa các nhóm có độ chênh rất lớn.
Gian hàng giới thiệu sản phẩm OCOP của huyện Bảo Thắng. Ảnh: Viết Vinh
Sản phẩm OCOP thuộc nhóm thực phẩm chiếm tỷ lệ lớn
Qua tổng hợp của Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho thấy, trong 78 sản phẩm OCOP cấp tỉnh thì nhóm thực phẩm chiếm đến 40%, còn lại 60% thuộc về 5 nhóm: Đồ uống, thảo dược, đồ lưu niệm - nội thất - trang trí, vải và may mặc, dịch vụ du lịch nông thôn (trung bình mỗi nhóm sản phẩm chiếm 12%). Điều đáng nói, dù sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế nhưng nhóm dịch vụ du lịch nông thôn mới chỉ có 1 sản phẩm OCOP là dịch vụ du lịch khu sinh thái vườn đá Tả Phìn (thị xã Sa Pa).
Cần phải nói đến là trong Bộ tiêu chí đánh giá, phân hạng sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đề cập tới yêu cầu là liên kết chuỗi. Tuy nhiên, có tới 25 sản phẩm OCOP chưa có liên kết sản xuất, như tương ớt, gạo Séng cù Mường Khương (Hợp tác xã kinh doanh tổng hợp Mường Khương); chuối tiêu hồng (Công ty TNHH Một thành viên Phúc Yên); dưa vân lưới (Hợp tác xã Trọng Tín); bánh chưng đen Văn Bàn (gia đình bà Hoàng Thị Huế); trà Việt Ô long, Việt hồng trà (Công ty TNHH Một thành viên Mường Hoa)… Sản phẩm OCOP đạt được phổ biến ở hạng 3 sao (57 sản phẩm), sản phẩm đạt 4 sao chưa nhiều (20 sản phẩm) và chỉ có 1 sản phẩm đạt 5 sao (chè Shan hữu cơ Bắc Hà của Hợp tác xã Chè Bản Liền).
Lý giải về độ chênh sản phẩm OCOP giữa các nhóm sản phẩm, ông Chu Hoàng Nguyện, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn cho rằng đó là điều tất yếu, phản ánh đúng tiềm năng, lợi thế các sản phẩm nông nghiệp đặc hữu của tỉnh đang được các hợp tác xã, doanh nghiệp tập trung đầu tư, sản xuất, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Thực tế, các sản phẩm OCOP trong nhóm thực phẩm đều là sản phẩm đặc trưng, thậm chí nổi tiếng của Lào Cai, như gạo Séng cù, tương ớt Mường Khương, thịt trâu sấy, bánh chưng đen, ếch sấy, cá hồi. Do là thế mạnh và được thị trường ưa chuộng nên các hợp tác xã, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đã quan tâm đầu tư đảm bảo các tiêu chí, như sản xuất xuyên suốt, có sự tham gia của nhiều hộ, có giá trị kinh tế cao, mang đặc trưng vùng, miền; xây dựng nhãn hiệu hàng hóa, chỉ dẫn địa lý, cải tiến mẫu mã, bao bì, mua máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, chế biến, hỗ trợ đánh giá sản phẩm…
Đối với các nhóm còn lại chưa có nhiều sản phẩm OCOP, theo ông Nguyện là do các hợp tác xã, doanh nghiệp chưa quan tâm đầu tư để đáp ứng các tiêu chí mà Bộ tiêu chí đánh giá, phân hạng sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm đề ra. Đơn cử như nhóm sản phẩm vải và may mặc đòi hỏi 80% nguyên liệu sản xuất phải có nguồn gốc tại địa phương; mẫu mã phải được thiết kế, được cộng đồng công nhận và phù hợp với điều kiện sử dụng của khách hàng. Tuy nhiên, thực tế chưa có sản phẩm nào đáp ứng các tiêu chí nói trên, dẫn tới không thể đạt sản phẩm OCOP. 
Thôn Na Lo (xã Tà Chải, Bắc Hà) được đầu tư phát triển dịch vụ du lịch.
Cần đầu tư cho nhóm sản phẩm dịch vụ du lịch nông thôn
Mặc dù là 1 trong 5 tỉnh đầu tiên của cả nước có sản phẩm OCOP thuộc lĩnh vực dịch vụ du lịch nông thôn nhưng kết quả này chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế về du lịch của Lào Cai. Cơ hội để xây dựng các sản phẩm OCOP trong nhóm dịch vụ du lịch nông thôn đang rộng mở hơn bao giờ hết, bởi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI đã xác định phát triển dịch vụ du lịch là 1 trong 2 lĩnh vực đột phá của giai đoạn 2020 - 2025, trong đó tập trung vào Khu Du lịch quốc gia Sa Pa, thành phố Lào Cai, Bắc Hà, Y Tý (Bát Xát); du lịch cộng đồng và các sản phẩm du lịch bản sắc; dịch vụ chất lượng cao, hiện đại...
Thực tế cho thấy, du lịch Lào Cai có nhiều tiềm năng để phát triển và nâng cấp thành sản phẩm OCOP. Ngành du lịch đang được tỉnh định hướng đầu tư phát triển lâu dài với nhiều chính sách ưu tiên. Việc xây dựng các sản phẩm OCOP về dịch vụ du lịch nông thôn, bán hàng đem lại nhiều lợi ích cho người dân và cộng đồng như khai thác, bảo tồn bản sắc văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững.
Du lịch Lào Cai được khai thác tương đối hiệu quả thời gian qua, thể hiện qua lượng khách tăng đều hằng năm. Qua đó cũng mở ra nhiều cơ hội để các địa phương, đơn vị khai thác lợi thế sẵn có, xây dựng thành công những sản phẩm OCOP trong nhóm dịch vụ du lịch nông thôn, bán hàng, đưa những sản phẩm đặc trưng tới người dân và du khách.
Ông Chu Hoàng Nguyện cho biết: Tỉnh đã lựa chọn 3 địa phương để phát triển dịch vụ du lịch, gồm thôn Na Lo (xã Tà Chải, huyện Bắc Hà), xã Tả Phìn (thị xã Sa Pa), xã Y Tý (huyện Bát Xát). Ngành du lịch cũng tập trung phát triển điểm du lịch sinh thái cộng đồng Hà Nhì ở thôn Choản Thèn (xã Y Tý) là điểm du lịch kiểu mẫu. Tiềm năng, lợi thế rất lớn nhưng để có các sản phẩm OCOP về dịch vụ du lịch cần phải quy hoạch bài bản, xây dựng các sản phẩm cụ thể, đặc biệt là sự tham gia của cộng đồng với trách nhiệm cao. Muốn vậy, các địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền để người dân thấy được tầm quan trọng, lợi ích mang lại khi tiềm năng, thế mạnh được khai thác, trở thành sản phẩm OCOP. Ngoài ra, các địa phương cũng cần xác định du lịch nông nghiệp, nông thôn có vai trò dẫn dắt và quyết định đến sự phát triển của các nhóm sản phẩm còn lại. Bởi, kinh nghiệm ở Nhật Bản, Thái Lan... cho thấy, nơi nào có các hoạt động du lịch phát triển mạnh thì nơi đó doanh thu sản phẩm OCOP đạt cao. Các sản phẩm du lịch nông nghiệp gắn với hoạt động tham quan, trải nghiệm cần được phát huy; xây dựng, hình thành trục du lịch - nông dược (nông nghiệp và dược liệu). Có như vậy, tiềm năng du lịch mới được khai thác và lĩnh vực đột phá này sẽ có thêm nhiều sản phẩm OCOP.
