Chuyện về thủy điện trăm tuổi ở Sa Pa

LCĐT - Nhiều du khách đã đến tham quan khu du lịch Cát Cát (Sa Pa), nhưng ít ai biết ở đây đang tồn tại dấu tích một trong những thủy điện cổ nhất Việt Nam - thủy điện Cát Cát. Theo các tài liệu còn lưu giữ thì thủy điện Cát Cát và thủy điện Ankroet (xã Lát, huyện Lạc Dương, Lâm Đồng) là 2 thủy điện được người Pháp xây dựng đầu tiên ở Đông Dương.

Thủy điện Cát Cát nằm ven suối Hoa, thuộc địa phận thôn Cát Cát, xã Hoàng Liên, thị xã Sa Pa. Sau gần 100 năm kể từ thời điểm bắt đầu khởi công xây dựng, đến nay, thủy điện Cát Cát không còn phát điện, tuy nhiên vẫn được bảo vệ, lưu giữ để bảo tồn những giá trị về lịch sử và phục vụ du lịch khám phá.

Một số bộ phận trong hệ thống tua bin - máy phát điệncủa thủy điện Cát Cát.
Một số bộ phận trong hệ thống tua bin - máy phát điệncủa thủy điện Cát Cát.

Thủy điện Cát Cát được người Pháp xây dựng vào đầu năm 1925. Do thời điểm này, đường vận chuyển vật liệu, thiết bị từ ga đường sắt Lào Cai lên địa điểm xây dựng rất khó khăn, do chủ yếu dựa vào sức người và công cụ kỹ thuật hỗ trợ thô sơ nên thủy điện này thi công trong nhiều năm mới hoàn thành.

Theo những người cao tuổi ở Cát Cát, khi họ lớn lên đã được nghe cha ông mình kể lại, thời điểm đó nhiều trai tráng trong bản và cả vùng Sa Pa bị người Pháp cùng thổ ty ở địa phương bắt đi phu để vận chuyển vật liệu phục vụ xây dựng nhà máy thủy điện Cát Cát. Cát Cát địa thế cách biệt, địa hình hiểm trở nên việc xây dựng công trình thủy điện hết sức kỳ công. Riêng phần xây dựng đều do người Pháp và những thợ giỏi ở dưới xuôi lên đảm nhiệm, người địa phương chỉ thêm nhiệm vụ phu hồ.

Được biết, vật liệu như xi măng, sắt thép được chuyển từ Pháp sang bằng tàu biển đến cảng Hải Phòng, rồi chuyển bằng tàu hỏa lên Lào Cai; cát xây dựng được lấy từ suối Ngòi Đum (Cốc San).

Các cột điện vẫn được bảo vệ gần như nguyên vẹn trong gần 100 năm qua.
Các cột điện vẫn được bảo vệ gần như nguyên vẹn trong gần 100 năm qua.

Sau đó, tất cả được phu vác vai hoặc vận chuyển bằng ngựa vượt đèo núi cheo leo mang lên tận Cát Cát. Gian khổ nhất là việc vận chuyển xi măng, cát sỏi xây dựng đập ngăn nước được đặt trên thượng nguồn suối Hoa nằm ở lưng chừng núi Hoàng Liên.

Dù là sản phẩm của người Pháp xây dựng, nhưng khi nói về thủy điện Cát Cát, người dân địa phương vẫn rất vui vì ở bản nhỏ vùng cao lại có thủy điện đầu tiên được xây dựng tại Đông Dương với phần đóng góp công sức không nhỏ của cha ông họ.

Theo những tư liệu lịch sử còn lưu giữ, công trình thủy điện Cát Cát có công suất thiết kế ban đầu là 50 kW/h, chủ yếu cung cấp điện cho hệ thống máy điện tín và phục vụ sinh hoạt cho sĩ quan và binh lính Pháp tại Sa Pa. Đến năm 1953, trong phong trào tiễu phỉ kháng chiến, để tránh bị phá hoại, chính quyền địa phương quyết định chuyển hệ thống máy phát điện của thủy điện Cát Cát về Yên Bái để bảo quản nên công trình ngừng hoạt động. Đến năm 1960, khi người Ba Lan xây dựng Trạm Vật lý địa cầu tại huyện Sa Pa đã nghiên cứu hỗ trợ sửa chữa, khôi phục nhà máy thủy điện Cát Cát. Các chuyên gia Ba Lan đã thiết kế và đặt làm một tuabin máy phát mới bên nước sở tại nâng công suất thủy điện Cát Cát lên 100 kW/h cung cấp đủ điện cho Trạm Vật lý địa cầu và một số cơ quan đầu não của huyện Sa Pa (thời đó).

Thủy điện Cát Cát tiếp tục hoạt động đến năm 1979 thì được nâng cấp tuabin để phục vụ thêm 2 khu dân cư trung tâm của thị trấn Sa Pa… Đến năm 1993, khi hệ thống điện lưới quốc gia phủ đến Sa Pa, thủy điện Cát Cát chính thức dừng phát điện, chấm dứt vai trò lịch sử sau quãng thời gian gần một thế kỷ hoạt động bền bỉ.

Ông Nguyễn Trung Kiên, Phó Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Du lịch Cát Cát, người từng bỏ rất nhiều công sức nghiên cứu lịch sử quá trình xây dựng, cũng như sưu tầm các thiết bị của thủy điện Cát Cát bị thất lạc, cho biết: Trải qua hàng trăm năm với bao biến động của thời tiết và tác động của con người, thủy điện Cát Cát không còn nguyên vẹn, nhưng từ năm 2007, sau khi đơn vị chúng tôi tiếp nhận quản lý khu du lịch Cát Cát thì đây là một trong những tài sản quý được bảo tồn, tôn tạo, gìn giữ.

Dù đã trải qua gần 100 năm, nhưng những dấu tích về khu đập ngăn nước trên suối Hoa; mương dẫn, khu bể điều áp, ống thép dẫn nước về tuabin, nhà vận hành vẫn đang được giữ gìn khá nguyên vẹn. Đặc biệt là những cây cột điện bằng thép vẫn thách thức thời gian, đứng vững giữa núi rừng Hoàng Liên trùng điệp, giúp du khách khi đến đây có cảm nhận như được trở về một thời lịch sử của mảnh đất Sa Pa cổ kính và đa sắc màu.

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Trải nghiệm mùa quả chín trên “cao nguyên trắng” Bắc Hà

Trải nghiệm mùa quả chín trên “cao nguyên trắng” Bắc Hà

Kỳ nghỉ Lễ 30/4 và 1/5 năm nay, du khách bốn phương có nhiều lựa chọn khi đến với mảnh đất biên giới Lào Cai, trong đó, trải nghiệm mùa quả chín trên “cao nguyên trắng” Bắc Hà để lại ấn tượng đẹp với du khách. Đặc biệt, ngay từ đầu mùa hè, nhiều du khách đã đến Trại Nghiên cứu và Sản xuất rau quả Bắc Hà để tận tay hái và thưởng thức những quả thơm ngon.

Khai mạc Lễ hội mùa hè "Sa Pa - Xứ sở của tình yêu"

Khai mạc Lễ hội mùa hè "Sa Pa - Xứ sở của tình yêu"

Tối 29/4, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND thị xã Sa Pa tổ chức khai mạc Lễ hội mùa hè với chủ đề: “Sa Pa - Xứ sở của tình yêu”. Đây là 1 trong 5 lễ hội thường niên và là sản phẩm văn hóa - du lịch đặc trưng mang bản sắc, thương hiệu riêng có của thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai.

Ra mắt sản phẩm du lịch mới sử dụng giấy thông hành giữa Việt Nam - Trung Quốc

Ra mắt sản phẩm du lịch mới sử dụng giấy thông hành giữa Việt Nam - Trung Quốc

Sáng 29/4, tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn và Chính quyền nhân dân Thị Bằng Tường, Quảng Tây (Trung Quốc) đồng tổ chức Lễ công bố chương trình du lịch 2 ngày, 1 đêm cho khách du lịch sử dụng giấy thông hành để xuất nhập cảnh giữa hai địa phương.

Sự tử tế và sức hút lâu bền

Sự tử tế và sức hút lâu bền

Dịp nghỉ lễ 30/4, 1/5 có sự dịch chuyển đáng lưu tâm khi một lượng lớn khách Việt thay vì đến các điểm đến trong nước đã lựa chọn du lịch nước ngoài. Điều này phản ánh nhu cầu và khả năng kinh tế của người tiêu dùng, đồng thời cũng đặt ra vấn đề về chất lượng, sức hấp dẫn của những điểm đến và sản phẩm du lịch trong nước đối với khách Việt.

Nghĩa Đô sẵn sàng cho Lễ hội quả Còn

Nghĩa Đô sẵn sàng cho Lễ hội quả Còn

Sáng 30/4 tới đây, tại xã Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên), Lễ hội quả Còn sẽ chính thức diễn ra. Đến thời điểm này, các công đoạn chuẩn bị cho lễ hội đang được ban tổ chức và người dân gấp rút hoàn tất sẵn sàng cho sự kiện lần đầu tiên được tổ chức.

Sa Pa sẵn sàng điều kiện tốt nhất đón du khách dịp nghỉ Lễ 30/4 - 1/5

Sa Pa sẵn sàng điều kiện tốt nhất đón du khách dịp nghỉ Lễ 30/4 - 1/5

Kỳ nghỉ Lễ 30/4 - 1/5 năm 2025 kéo dài 5 ngày liên tiếp là dịp lý tưởng để du khách lựa chọn những điểm đến hấp dẫn, thư giãn sau thời gian làm việc căng thẳng. Trong số những điểm du lịch nổi bật, Sa Pa tiếp tục là lựa chọn hàng đầu nhờ khí hậu mát mẻ, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ cùng chuỗi hoạt động văn hóa - văn nghệ, giải trí và nghỉ dưỡng đặc sắc.

Cẩn thận với các chiêu trò lừa đảo khi đi du lịch

Cẩn thận với các chiêu trò lừa đảo khi đi du lịch

Dịp nghỉ lễ 30-4 và 1-5 cũng như kỳ nghỉ hè đang đến gần là dịp để các gia đình tổ chức đi du lịch. Trước các chiêu trò ngày càng tinh vi như lừa đảo đặt tiền phòng, mua vé giá rẻ, tour du lịch giá rẻ, đặt tiệc... người dân và các tổ chức, cá nhân kinh doanh dịch vụ du lịch cần hết sức tỉnh táo để tránh bị sập bẫy.

Phim ngắn "50 Flashes" quảng bá du lịch Thành phố Hồ Chí Minh ra mắt ấn tượng

Phim ngắn "50 Flashes" quảng bá du lịch Thành phố Hồ Chí Minh ra mắt ấn tượng

"50 Flashes" (tạm dịch: 50 Khoảnh khắc) là bộ phim quảng bá du lịch đặc biệt vừa được Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh chính thức công chiếu nhân dịp 50 năm Ngày Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước. Phim do Newday Media sản xuất, với ý tưởng và cách thể hiện đầy sáng tạo, truyền cảm hứng.

Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Nền tảng dịch vụ du lịch trực tuyến toàn cầu Trip.com chính thức công bố Bảng xếp hạng Trip.Best toàn cầu năm 2025, vinh danh những điểm lưu trú, nhà hàng và điểm tham quan được yêu thích nhất trên thế giới. Trong đó, Việt Nam gây ấn tượng mạnh với 38 đại diện đến từ 11 tỉnh, thành phố trải dài khắp ba miền, góp mặt ở cả ba hạng mục chính.

fb yt zl tw