Phóng viên Báo Yên Bái đã có cuộc trao đổi với bác sỹ Lê Hồng Quang - Trưởng khoa Phòng - Chống bệnh truyền nhiễm, thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, Sở Y tế Yên Bái về những biểu hiện và cách phòng chống bệnh viêm màng não do não mô cầu.
Bệnh do não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền theo đường hô hấp, thường gặp ở lứa tuổi trẻ và có khả năng gây thành dịch. Bệnh do não mô cầu có kháng thể lâm sàng: viêm màng não mủ, nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn, viêm khớp, viêm màng ngoài tim... trong đó viêm màng não mủ và nhiễm khuẩn huyết là thường gặp hơn.
Bệnh thường để lại di chứng nặng nề như chậm phát triển tinh thần, điếc, liệt với tỷ lệ 10 đến 20%. Bệnh có thể xảy ra ở khắp nơi, gây thành dịch do lây lan nhanh. Thể lâm sàng gây tử vong cao diễn tiến nhanh trong vòng 24 giờ kể từ khi khởi bệnh là nhiễm não mô cầu tối cấp.
Đối tượng mắc bệnh chủ yếu là trẻ nhỏ dưới 2 tuổi và thanh thiếu niên trước đó khỏe mạnh. Người là đối tượng tự nhiên, duy nhất mang mầm bệnh, bao gồm người bệnh và người lành mang trùng (mang vi trùng nhưng không mắc bệnh, vi trùng thường trú ở vùng họng mũi).
Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp. Thường xảy ra ở những nơi đông người, điều kiện sống chật chội, kém vệ sinh, vào những tháng mùa lạnh và ở nước ta bệnh có thể xuất hiện vào cuối mùa khô, đầu mùa mưa. Bệnh khởi phát đột ngột với sốt cao, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ, nôn ói, xuất hiện chấm xuất huyết có màu đỏ (khi đè không mất) thường ở hông, mông, đầu gối, cẳng chân hay một số trường hợp có xuất huyết kết mạc.
Trường hợp nặng trong vài giờ sau sốt người bệnh có thể thay đổi tri giác, không nhận thức được, tay chân lạnh, da xanh, vã mồ hôi, những chấm xuất huyết màu đỏ to ra, xuất hiện nhiều hơn và trở nên tím thẫm hay hoại tử đen. Thể nhiễm trùng huyết tối cấp diễn tiến nhanh chóng đến suy tuần hoàn, suy hô hấp và thường tử vong trong vòng 6-12 giờ sau khởi bệnh. Người bệnh thường bứt rứt, thay đổi tri giác sớm, tay chân giá lạnh, không còn mạch và huyết áp, xuất huyết dưới da nhiều nơi và có màu tím thẫm hay đỏ bầm.
Đối tượng có tỷ lệ tử vong cao cho thể lâm sàng này là trẻ nhỏ dưới 2 tuổi và thanh thiếu niên, đặc biệt là những thanh niên khỏe mạnh vạm vỡ, hay trẻ bụ bẫm. Tỷ lệ tử vong hay biến chứng thấp hơn với thể nhiễm trùng huyết hay viêm màng não. Nếu bệnh được chẩn đoán và điều trị sớm với kháng sinh thích hợp có thể làm giảm tỷ lệ tử vong và những biến chứng của bệnh lý này.
Bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc xin và dự phòng nhiễm bệnh cho người có tiếp xúc gần với người đang bị bệnh được điều trị bằng kháng sinh (tiếp xúc gần là tiếp xúc với khoảng cách dưới 1 mét, trong thời gian hơn 8 giờ hay sống cùng người bệnh trong thời gian 1 tuần trước hay 1 ngày sau khi bệnh nhân phát bệnh mà chưa được dùng kháng sinh).
Tiêm vắc xin phòng bệnh rất hiệu quả, tuy nhiên, loại vắc xin này chưa nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng (không miễn phí), tỉnh Yên Bái đã triển khai dịch vụ tiêm vắc xin não mô cầu từ lâu, số người đi tiêm phòng khá lớn (chủ yếu là trẻ nhỏ) tuy nhiên chủ yếu ở vùng thấp.
Từ đầu năm 2018 đến nay, trên địa bàn tỉnh Yên Bái đã xuất hiện 3 ca não mô cầu, trong đó có 1 trường hợp tử vong. Đứng trước nguy cơ dịch bệnh não mô cầu, bên cạnh việc thống kê, kiểm soát số người tiếp xúc gần, cho dùng thuốc phòng, ngành y tế đã tuyên truyền rộng rãi trong cộng đồng, đặc biệt tại những vùng xuất hiện ca bệnh các biện pháp phòng chống như: thực hiện tốt việc vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường; ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng,
Thực hiện tốt vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc; chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh; khi xuất hiện triệu chứng sốt, nổi chấm đỏ xuất hiện sớm trong 1 hay 2 ngày đầu của bệnh, người bệnh nên đến khám sớm tại cơ sở y tế để được chẩn đoán, xử trí và hướng dẫn kịp thời.
Lê Phiên
