LCĐT - Nhân kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, xin trân trọng giới thiệu đôi nét về 4 nhà văn, 1 nhà thơ có điểm giống nhau vì đều từng là giáo viên, dạy học ở vùng núi biên giới tỉnh Lào Cai.
1. Nhà văn Nguyễn Công Hoan (1903 - 1977) là tác giả của nhiều tác phẩm hiện thực phê phán nổi tiếng đã được trích trong sách giáo khoa và ông là Chủ tịch đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học - nghệ thuật (năm 1996). Tuy nhiên, ít người biết thời trẻ ông từng lên vùng biên giới Lào Cai dạy học từ năm 1929 đến năm 1931.
 |
| Nhà văn Nguyễn Công Hoan. |
Nữ nhà văn Lê Minh, con gái nhà văn Nguyễn Công Hoan từng kể kỷ niệm về cha mình: “... Ngày bé, cho mãi đến sau này, hình ảnh người cha đối với tôi vẫn là hình ảnh một người thầy giáo. Lúc trẻ, tôi càng không nhìn cha mình là nhà văn để mà theo nghề ấy. Nhà văn Nguyễn Công Hoan thì hầu như bây giờ ai cũng biết. Thế nhưng ở các trường học thì người ta vẫn nhớ ông là thầy giáo Hoan. Ví dụ như ở trường Lào Cai, nơi ông đã dạy. “Ông là một ông giáo nghiêm đấy, nghiêm với học trò đấy nhưng mà vui tính lắm. Thương học trò. Thế nên học trò nể thầy, quý thầy chứ không có cái sự sợ hãi thầy...”.
Nhà giáo Ưu tú Cao Văn Tư, nguyên Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Lào Cai trong bài viết đăng ở tập sách “Thành phố Lào Cai truyền thống và phát triển” cũng kể: Trong một dịp nói về kinh nghiệm viết văn của mình, nhà văn Nguyễn Công Hoan nhắc tới kỷ niệm khi dạy học ở vùng núi tỉnh Lào Cai, ông vẫn đều đặn viết truyện ngắn gửi về đăng báo ở Thủ đô Hà Nội.
Trong tiểu thuyết “Đống rác cũ” và một số truyện ngắn, nhà văn Nguyễn Công Hoan đã sử dụng một số tư liệu đời sống ông quan sát được trong những năm dạy học ở vùng núi biên giới Lào Cai.
2. Nhà văn - nhà báo Ma Văn Kháng có tên khai sinh là Đinh Trọng Đoàn, sinh ngày 1/12/1936 ở làng Kim Liên, Hà Nội. Ông là một trong những giáo viên đầu tiên ở miền xuôi xung phong lên dạy học tại Lào Cai sau kháng chiến chống Pháp.
 |
| Nhà văn - nhà báo Ma Văn Kháng. |
Ông là Hiệu trưởng đầu tiên của Trường cấp 2 - 3 thị xã Lào Cai, tiền thân của Trường Trung học phổ thông số 1 thành phố Lào Cai hiện nay.
Khi còn rất trẻ, giáo viên văn học này đã có tác phẩm đăng trên một số báo Trung ương nên ông được Tỉnh ủy Lào Cai điều động từ ngành giáo dục sang Văn phòng Tỉnh ủy làm thư ký riêng cho ông Hoàng Trường Minh, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy - Chủ tịch Ủy ban hành chính tỉnh Lào Cai.
Sau đó, ông chuyển sang làm phóng viên Báo Lao Cai đổi mới, rồi trở thành Phó Tổng Biên tập Báo Lao Cai đổi mới cho tới năm 1976 chuyển về Hà Nội làm Phó Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam). Ông từng liên tiếp 2 khóa được bầu vào Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam và được giữ chức vụ Tổng Biên tập Tạp chí Văn học nước ngoài (Hội Nhà văn Việt Nam).
Nhà văn Ma Văn Kháng xuất bản hàng chục tiểu thuyết và hàng trăm truyện ngắn, trong đó có các tiểu thuyết nổi tiếng như “Xa Phủ”, “Đồng bạc trắng hoa xòe”, “Đám cưới không giấy giá thú”, “Mùa lá rụng trong vườn”... Ông vinh dự được trao tặng nhiều giải thưởng văn học trong nước và quốc tế, đáng kể nhất là Giải thưởng Nhà nước về văn học - nghệ thuật (năm 2001), Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học - nghệ thuật (năm 2012), Giải thưởng văn học ASEAN (năm 1998), Giải thưởng văn học - nghệ thuật Phan Si Păng đợt trao tặng đầu tiên...
3. Nhà báo - nhà văn - liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết: Ông sinh năm 1945 tại Xích Thổ, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Trước khi trở thành phóng viên Báo Hoàng Liên Sơn (tỉnh Hoàng Liên Sơn cũ), sau khi tốt nghiệp Trường Trung cấp Sư phạm tỉnh Hòa Bình, ông đã tình nguyện lên dạy học ở tỉnh Lào Cai.
 |
| Nhà báo - nhà văn - liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết. |
Nhà giáo Bùi Nguyên Khiết từng có nhiều năm gắn bó với sự nghiệp giáo dục trên cương vị giáo viên dạy văn cấp 2 ở xã Bảo Nhai (huyện Bắc Hà) và khu vực biên giới Duyên Hải của thị xã tỉnh lỵ Lào Cai.
Nhà báo - nhà văn - liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết là phóng viên chiến trường duy nhất của Việt Nam đã anh dũng ngã xuống trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc Tổ quốc (ngày 17/2/1979) tại một điểm cao trên biên giới xã Tả Ngải Chồ, huyện Mường Khương (tỉnh Lào Cai) khi trực tiếp cầm súng cùng bộ đội địa phương dũng cảm chặn đánh quân địch từ bên kia biên giới tràn sang.
Ông là nhà văn đặc biệt vì đã được kết nạp chính thức vào Hội Nhà văn Việt Nam sau khi hy sinh trong chiến đấu bảo vệ biên giới Tổ quốc (tháng 2/1979).
Từ khi còn là giáo viên dạy văn cấp 2 và sau đó là phóng viên Báo Hoàng Liên Sơn, ông đã là cộng tác viên thân thiết của Tuần báo Văn nghệ (Hội Nhà văn Việt Nam), Nhà xuất bản Kim Đồng, Nhà xuất bản Phụ nữ, tạp chí Văn nghệ Lao Cai... qua các bút ký báo chí, phóng sự văn học, truyện ngắn mang tính thời sự cao viết về con người và vùng đất biên giới tỉnh Lào Cai.
Năm 2004, nhà văn Bùi Nguyên Khiết được Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai truy tặng Giải thưởng Phan Xi Păng, đây là giải thưởng văn học - nghệ thuật cao nhất của tỉnh Lào Cai xét tặng 5 năm 1 lần cho các tác phẩm xuất sắc sáng tác về con người và vùng đất tỉnh Lào Cai.
4. Nhà văn - nhà báo Mã A Lềnh: Ông sinh năm 1942 ở xã Trung Chải, thị xã Sa Pa và là nhà văn dân tộc Mông đầu tiên của tỉnh Lào Cai được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam năm 1982. Trước khi trở thành nhà văn - nhà báo chuyên nghiệp, ông là giáo viên dạy học ở quê nhà Sa Pa, sau đó được điều động về công tác ở Ty Giáo dục Lào Cai.
 |
| Nhà văn - nhà báo Mã A Lềnh. |
Ông đã từng công tác và giữ cương vị cán bộ chủ chốt tại Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh Hoàng Liên Sơn, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Lào Cai, Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh Lào Cai. Hiện nay, nhà văn Mã A Lềnh đã nghỉ hưu và tiếp tục sáng tác văn học, nghiên cứu văn hóa dân tộc thiểu số tại thành phố Lào Cai.
Nhà văn Mã A Lềnh đã được trao nhiều giải thưởng của Trung ương và địa phương dành cho các tác phẩm xuất sắc trong lĩnh vực văn học - nghệ thuật...
Một số tác phẩm của nhà văn Mã A Lềnh đã xuất bản: Nhọc nhoài với ký (năm 2000); Chuyện bây giờ mới kể (năm 1996); Cao nguyên trắng; Bên suối Nậm Mơ (năm 1995); Có một con đường (năm 1996); Thằng bé củ mài (năm 2000); Rong ruổi vùng cao (năm 2003); Cột mốc giữa lòng sông (năm 1984); Chộn rộn đường xuân (năm 2005). Chuyện xưa ở Mường Tiên (năm 2001). Dấu chân trên đường (năm 1996); Mã A Lềnh Thơ (năm 2002). Rừng xanh (năm 1997); Nàng Gua và chàng Sóc (năm 2001)...
Đặc biệt, năm 2016, Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên đã xuất bản và phát hành cuốn sách “Tuyển tập Mã A Lềnh” dày hơn 1.000 trang giới thiệu những tác phẩm xuất sắc nhất của ông và có một số nghiên cứu sinh làm luận văn thạc sỹ, tiến sỹ về tác phẩm của nhà văn.
5. Nhà thơ - nhà báo Lò Ngân Sủn, dân tộc Giáy, sinh ngày 26/4/1945 tại xã Bản Qua, huyện Bát Xát. Ông nguyên là giáo viên cấp 3 dạy môn Văn học và từng giữ chức vụ Trưởng phòng Giáo dục huyện Bát Xát.
 |
| Nhà thơ - nhà báo Lò Ngân Sủn. |
Nhà thơ Lò Ngân Sủn từng là Tổng Thư ký Hội Văn học - Nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam; nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam; nguyên Ủy viên Đoàn Chủ tịch Liên hiệp các hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam; nguyên Chủ tịch Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh Lào Cai và Tổng Biên tập Tạp chí văn nghệ Phan Si Păng những năm đầu tái lập tỉnh.
Sinh thời, nhà thơ Lò Ngân Sủn đã xuất bản 17 tập thơ. Nhắc tới Lò Ngân Sủn, độc giả thường nhớ đến bài thơ nổi tiếng của ông “Chiều biên giới” được sáng tác năm 1980. Sau này, bài thơ được nhạc sỹ Trần Chung phổ thành ca khúc cùng tên.
