Mùa xuân trong thơ Nguyễn Khuyến

Khi nhắc đến thơ Nguyễn Khuyến, người ta thường nghĩ ngay đến mùa thu mà điển hình là 3 bài “Thu điếu”, “Thu ẩm”, “Thu vịnh” như một sự “mặc định” Nguyễn Khuyến là nhà thơ của mùa thu. Ít người nghĩ rằng trong toàn bộ thi tác cả chữ Hán và chữ Nôm của “nhà thơ làng quê” không chỉ viết về mùa thu mà còn có nhiều bài thơ xuân, không kể số lượng lớn câu đối mừng xuân mang giá trị hiện thực, thẩm mỹ và nhân văn.

Ảnh minh họa.
Ảnh minh họa.

Đối diện với mùa xuân, thơ Nguyễn Khuyến mang nỗi niềm đau xót của một bậc túc nho. Trước xuân, thi nhân buồn rầu muốn dứt hết mọi nỗi lo toan để yên phận tuổi già: “Năm mới vừa đến, năm cũ qua/Mọi người vui vẻ sao ta buồn/Thương mình gân cốt đã mòn hao/Nào hay ngày tháng cứ lao đi/Không lịch biết đâu là Giáp Tý/Thù còn đâu dám đọc Xuân Thu…” (Cảm nghĩ đầu xuân) và xót xa tự vấn mình: “Nhiễu nhương gió bụi bác nho gàn/Nhàn rỗi khác gì bị trói chân/Danh hão chỉ hơn anh bị gậy/Tài xoàng, e kém chú che tàn/Hé nhìn nửa gối trời cao rộng/Nằm khểnh bên song tính chiếc đơn…” (Mùa xuân bị bệnh).

Cảnh xuân trong thơ Tam nguyên Yên Đổ mang nỗi buồn khắc khoải, trong cái nền xuân không vui ấy là hình ảnh một ông già mang nỗi niềm cô quạnh muốn quên hết sự đời. Nhưng nào có quên được bởi vẫn hàng ngày hiển hiện ra trước mắt thi nhân. Xuân về đấy nhưng vẫn còn đó bao âu lo thấp thỏm đang chờ: “Tháng Chạp hai mươi bốn chợ Đồng/Năm nay chợ họp có vui không?Hàng quán người về nghe xao xác/Nợ nần năm hết hỏi lung tung/Năm ba ngày nữa thì xuân tới/Pháo trước nhà ai một tiếng đùng” (Chợ Đồng) và bài thơ như bức tranh xuân quê sống động, gần gũi, gợi nhớ ngày Tết của vùng chiêm trũng nghèo khó.
Nét xuân trong thơ được Nguyễn Khuyến phác họa sao mà ảm đạm: “Là là mặt đất lớp sương sa/Ánh sáng ban mai vẫn mập mờ/Hạt quất ngoài vườn chờ nứt vỏ/Giò tiên trong chậu chửa bung hoa/Đầm đìa lệ sớm cánh tre rủ/Lạc lõng canh khuya tiếng hạc qua…” (Xuân nhật 1). Ở bài “Xuân Canh Tý” viết năm 1900, cụ Tam nguyên đón xuân trong cảnh buồn tái tê của tuổi tác: “Năm nay sáu sáu tuổi trời/Mỏi mòn năm tháng chảy trôi mà buồn/Lợi răng lục đục đôi phương/Rối bời râu tóc nhuốm sương trên đầu/Qua ba ngày tết vơi bầu/Hoa trong chậu cảnh như hầu muốn rơi/Bệnh giá thơ hứng cũng vơi/Rét đài sưởi ấm ngù vùi mừng xuân”.

Đón Tết, mừng xuân là dịp mọi người chúc nhau sức khỏe, ấm no, hạnh phúc. Là bậc nho sĩ học rộng tài cao, Nguyễn Khuyến hiểu rõ việc đầu tiên của người quân tử là biết “trị gia” nên nhà thơ dạy các con: “Năm mới vừa sang năm cũ qua/Tuy nghèo, ta vẫn mến nhà ta/Chín sào tư thổ là nơi ở/Một bó tàn thư ấy nghiệp nhà/Trước cửa khói dày non khuất bóng/Bên tường, mưa ít, cúc thưa hoa/Các con nối chí cha nên biết/Nghiên bút đừng quên lúa, đậu, cà” (Ngày xuân dạy các con).

Không phải thơ xuân của Nguyễn Khuyến đều mang nỗi buồn u sầu, không khí mùa xuân và lòng yêu thiên nhiên đem lại cho thơ xuân Nguyễn Khuyến sắc thái riêng. Có những câu thơ thấp thoáng niềm vui nho nhỏ: “Trong nhà rộn rịp gói bánh chưng/Ngoài ngõ bi bô rủ chung thịt” (Cảnh Tết).

Với tâm hồn lặng lẽ nhưng nhạy cảm, Nguyễn Khuyến đón “Gió đông phơi phới rước xuân vào” trong nỗi suy tư se lạnh cõi lòng và những giọt mưa xuân của trời hay mưa tự lòng người: “Mong xuân, xuân đến không hay/Hạt mưa lất phất từng mây im lìm/Cây xanh nảy lộc bên thềm/Trên trời, dưới nước cá chim vẫy vùng” (Xuân nhật 3).

Cái ấm áp, vui tươi ấy dường như chỉ thoảng qua trong thơ xuân Nguyễn Khuyến, còn cơ bản phủ lên trong thơ xuân của Tam nguyên là nỗi cơ hàn của bản thân trong “Năm gian nhà nhỏ thấp le te/Ngõ tối đêm khuya đóm lập lòe”, và cái xao xác, lo âu, buồn thương của làng quê luôn hiện hữu trong cuộc sống: “Năm nay cày cấy vẫn chân thua/Chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa” (Chốn quê) cảnh đời như thế thì đón xuân vui sao được.
Thơ viết về mùa xuân của Nguyễn Khuyến không nhiều, nhưng cụ đã để lại một dòng thơ xuân đầy day dứt, đầy yêu thương gắn bó với cuộc đời. Đây chính là bản sắc thơ xuân mà cụ Tam nguyên Yên Đổ đóng góp vào thơ xuân đất Việt nói riêng, nền thi ca Việt Nam nói chung.

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Tôi gặp phóng viên Tráng Thị Chủ

Tôi gặp phóng viên Tráng Thị Chủ

Là sinh viên năm thứ 3, giống như hầu hết bạn trẻ thế hệ gen z, ngoài việc học, tôi thường chủ động tìm kiếm những thứ mình quan tâm, như: “anh trai vượt ngàn chông gai ”, “ca sĩ - Soobin Hoàng Sơn”, “việc làm thêm”, “trí tuệ nhân tạo” và đặc biệt không thể thiếu từ khóa “du lịch”.

Lỗ hổng văn hóa kinh doanh

Lỗ hổng văn hóa kinh doanh

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tục phát hiện và xử lý nhiều vụ việc sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Chạy theo lợi nhuận, không ít người đã bất chấp tất cả, cho thấy bên cạnh lỗ hổng trong ý thức chấp hành pháp luật, còn là biểu hiện đáng báo động về sự thiếu hụt văn hóa trong kinh doanh…

Ấn tượng đêm giao lưu văn nghệ tại Hội chợ Du lịch quốc tế Lào Cai 2025

Ấn tượng đêm giao lưu văn nghệ tại Hội chợ Du lịch quốc tế Lào Cai 2025

Tối 06/6, tại sân khấu chính khu vực Quảng trường Đinh Lễ (thành phố Lào Cai), chương trình giao lưu văn hóa - văn nghệ giữa Đoàn Nghệ thuật tỉnh Lào Cai và Đội văn nghệ quần chúng thị xã Sa Pa đã diễn ra tưng bừng, hấp dẫn, thu hút đông đảo khán giả. Đây là một trong những hoạt động điểm nhấn trong khuôn khổ Hội chợ Du lịch quốc tế Lào Cai 2025.

[ẢNH] Đồng bào các dân tộc vùng cao Bát Xát giữ nghề đan lát

[ẢNH] Đồng bào các dân tộc vùng cao Bát Xát giữ nghề đan lát

Huyện Bát Xát có 23 nhóm, ngành dân tộc với bản sắc văn hóa phong phú. Trải qua nhiều thế hệ, các dân tộc trên vùng cao Bát Xát đã sáng tạo và lưu giữ nhiều nghề thủ công truyền thống, trong đó có nghề đan lát. Từ đôi bàn tay khéo léo và sự chăm chỉ, cần mẫn, các nghệ nhân ở thôn, bản đã sáng tạo nhiều sản phẩm thủ công đan lát phục vụ đời sống hằng ngày và nhu cầu của cộng đồng.

Ngôi nhà di sản của những người làm báo

Ngôi nhà di sản của những người làm báo

Có thể ví Bảo tàng Báo chí Việt Nam là “ngôi nhà di sản” của những người làm báo Việt Nam. Ở đó, không chỉ là nơi lưu giữ hàng chục nghìn hiện vật quý giá, mà còn là không gian sống động để mỗi khách tham quan khám phá và hiểu rõ hơn về sự hy sinh và đóng góp của những người làm báo trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Khi xuất bản đồng hành với du lịch

Khi xuất bản đồng hành với du lịch

“Chúng tôi đã làm việc với Tổng cục Du lịch để được sử dụng logo Du lịch Việt Nam và câu slogan “Việt Nam - Vẻ đẹp bất tận” trên bìa mỗi cuốn sách. Chúng tôi mong muốn đóng góp một phần của mình trong lĩnh vực xuất bản để giới thiệu, quảng bá, góp phần xúc tiến du lịch Việt Nam”, ông Nguyễn Thái Bình, Phó Giám đốc Nhà xuất bản (NXB) Chính trị quốc gia Sự thật, chia sẻ.

Khai mạc triển lãm và ra mắt sách 'Đoàn Văn công Giải phóng R - Một dấu ấn lịch sử'

Khai mạc triển lãm và ra mắt sách 'Đoàn Văn công Giải phóng R - Một dấu ấn lịch sử'

Sáng 5/6, tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Chi nhánh TP Hồ Chí Minh, Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh đã tổ chức lễ ra mắt sách “Đoàn Văn công Giải phóng R - Một dấu ấn lịch sử”. Đây là một trong những hoạt động tiêu biểu nằm trong chuỗi sự kiện “Những ngày văn học, nghệ thuật TP Hồ Chí Minh” hướng tới tổng kết 50 năm nền văn học - nghệ thuật Thành phố sau ngày thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).

Bia trấn ải Pha Long - biểu tượng của lòng yêu nước

Bia trấn ải Pha Long - biểu tượng của lòng yêu nước

Bia trấn ải Pha Long - không chỉ là biểu tượng khẳng định chủ quyền quốc gia, mà còn là nơi tưởng niệm những người lính đã anh dũng hy sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc. Nơi đây hằng năm thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu.

Giữ nghề nơi bản nhỏ

Giữ nghề nơi bản nhỏ

Sinh ra và lớn lên trong cái nôi văn hóa Tày, bà Nguyễn Thị San, ở bản Nà Khương là một trong số ít người ở xã Nghĩa Đô, huyện Bảo Yên còn am hiểu và gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Bà đã và đang nỗ lực truyền dạy lại cho lớp trẻ, vừa để giữ gìn văn hóa truyền thống, vừa phục vụ phát triển du lịch cộng đồng.

Bác Hồ trong trái tim các nhạc sĩ Lào Cai

Bác Hồ trong trái tim các nhạc sĩ Lào Cai

Trong dòng chảy của âm nhạc cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là hình tượng thiêng liêng, nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ nhạc sĩ. Với trái tim chân thành và lòng kính yêu vô hạn, các nhạc sĩ Lào Cai đã viết những ca khúc giàu cảm xúc và chan chứa tình cảm về Bác kính yêu. Những ca khúc đó không chỉ thể hiện lòng biết ơn và kính trọng, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh Bác Hồ đến với các thế hệ hôm nay và mai sau.

fb yt zl tw