Giải “bài toán” xử lý chất thải chăn nuôi - Bài 1: Chất thải chăn nuôi gây ô nhiễm môi trường

LCĐT - Những năm gần đây, vấn đề xử lý chất thải trong chăn nuôi ngày càng được các địa phương chú trọng, nhưng mới chỉ thực hiện được ở những cơ sở chăn nuôi quy mô lớn, quy mô trang trại. Với những hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, nhất là ở những xã vùng cao, việc xử lý chất thải chăn nuôi vẫn là bài toán khó.

Gia đình anh Sùng A Sèng, thôn Cùng Lũng, xã Dìn Chin (Mường Khương) nuôi 3 con bò và 2 con lợn thịt, chuồng nuôi được làm gần gian bếp. Ngồi trong bếp nhìn qua khe tường là chất thải của bò, lợn chất đống, mùi hôi tỏa khắp không gian. Anh Sèng cho biết: Không chỉ gia đình tôi, nhiều hộ trong thôn thường xuyên phải chịu mùi hôi thối của chất thải gia súc.

Nhiều hộ làm chuông nuôi nhốt gia súc gần nhà.

Xã Dìn Chin có 1.500 con đại gia súc. Trên địa bàn xã có 288 hộ chăn nuôi (chiếm 45% số hộ chăn nuôi) có chuồng trại kiên cố, tuy nhiên chuồng trại chủ yếu được làm gần nhà và hầu hết không có biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi. Còn 55% hộ chăn nuôi không có chuồng trại kiên cố và không có biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi.

Huyện Si Ma Cai có hơn 43 nghìn con gia súc, gần 200 nghìn con gia cầm. Do tập quán của đồng bào Mông, hiện phần lớn các hộ vẫn duy trì chăn nuôi theo phương thức quảng canh, quy mô nhỏ lẻ. Còn nhiều hộ chưa chú trọng hoặc chưa có điều kiện xây dựng chuồng trại kiên cố, chưa quan tâm đến việc xử chất thải chăn nuôi. Phần lớn hộ chăn nuôi vẫn duy trì tập quán phơi phân gia súc ngay trước sân nhà, đường đi để gùi lên nương bón cho cây trồng hoặc gom phân thành đống và không có biện pháp xử lý. Hình thức chăn nuôi này làm mất vệ sinh môi trường, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng, lãng phí chất thải, đồng thời gây khó khăn cho việc kiểm soát, phòng, chống dịch bệnh.

Tại xã Cán Cấu (Si Ma Cai), những năm gần đây, chăn nuôi là thế mạnh trong phát triển nông nghiệp của xã. Xã hiện có gần 16 nghìn con gia súc, gia cầm, được nuôi rải rác tại tất cả các thôn. Số lượng vật nuôi lớn khiến tình trạng ô nhiễm môi trường do chăn nuôi xảy ra ở hầu hết các thôn với nhiều mức độ. Hầu hết các hộ xây dựng chuồng trại sát nhà để tiện quản lý và chăm sóc dẫn đến ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân. Đã có một số hộ chăn nuôi xây dựng hầm khí sinh học biogas để xử lý chất thải, nước thải chăn nuôi và thu khí sinh học làm chất đốt, nhưng do số lượng gia súc, gia cầm nhỏ lẻ và không duy trì đều nên mô hình không hiệu quả. Cũng có nhiều hộ thu gom phân vào hố, tuy nhiên lại không ủ men vi sinh nên mùi hôi vẫn chưa được khắc phục.

Nguyên nhân chính dẫn đến việc bỏ ngỏ xử lý chất thải chăn nuôi ở vùng cao là do tập quán chăn nuôi lạc hậu (thả rông) chưa thể thay đổi, mặt khác, những hộ muốn chăn nuôi hợp vệ sinh lại khó khăn vì thiếu đất xây dựng chuồng trại.

Còn tại các địa phương vùng thấp, đô thị, việc xử lý chất thải chăn nuôi tuy tốt hơn vùng cao nhưng cũng chưa thực sự triệt để. Thống kê của ngành nông nghiệp, trên địa bàn toàn tỉnh hiện có 343/93.977 hộ chăn nuôi quy mô trang trại khép kín xử lý chất thải chăn nuôi, chiếm 0,36% tổng số hộ chăn nuôi; 66.636 hộ (70,9%) hộ có chuồng trại đảm bảo vệ sinh môi trường; 10.561 hộ (chiếm 11,2%) hộ thực hiện các biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi bằng biogas và đệm lót sinh học. Những con số này cho thấy vẫn còn nhiều hộ chăn nuôi không có biện pháp xử lý chất thải, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống của người dân, gây khó khăn trong công tác phòng, chống dịch bệnh, đặc biệt là công tác phòng, chống dịch bệnh động vật.

Nguyên nhân được lý giải do chăn nuôi gia súc, gia cầm quy mô nhỏ, phân tán còn chiếm tỷ lệ cao (hơn 80% hộ chăn nuôi toàn tỉnh); cơ sở vật chất, trình độ kỹ thuật chăn nuôi nông hộ còn nhiều hạn chế, nhất là kiến thức về phòng, chống dịch bệnh của một số hộ chăn nuôi chưa cao; nhiều trang trại quy mô chăn nuôi vượt quá công suất hầm khí biogas; hệ thống thu gom, xử lý chất thải chăn nuôi chưa phù hợp, dẫn đến quá tải, chất thải được thu gom vào hệ thống xử lý nhưng không lưu đủ thời gian để phân hủy đã thải ra môi trường gây ô nhiễm…

Hiện toàn tỉnh có hơn 466 nghìn con gia súc, hơn 5 triệu con gia cầm, lượng phân thải hằng ngày khoảng 3.697 tấn, lượng nước tiểu khoảng 2.283 tấn, chưa kể hàng nghìn tấn nước thải sau tắm và rửa chuồng trại. Nếu không được xử lý tốt, đây sẽ là nguồn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Ông Phạm Bá Uyên, Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh cho biết: Việc xử lý chất thải chăn nuôi là một trong những khâu quan trọng để đạt mục tiêu kép vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ môi trường. Chất thải được xử lý đúng cách và khoa học góp phần bảo đảm vệ sinh môi trường khu vực chăn nuôi, hạn chế mầm bệnh trong không khí, giúp giảm rủi ro dịch bệnh. Ngược lại, chất thải không được xử lý hoặc xử lý không đúng cách là tác nhân hủy hoại môi trường, làm cho nhiều loại mầm bệnh phát sinh, gây thiệt hại lớn đến kinh tế, ô nhiễm môi trường sống và ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của người dân.

Bài cuối: Đi tìm lời giải