Dấu xưa Lão Nhai

Trong ký ức của nhiều người dân thành phố Lào Cai, Lão Nhai là một hình ảnh quen thuộc, đầy ắp những câu chuyện xưa cũ, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa của thành phố.

Ngày nay, khi dạo bước trên phố Phan Bội Châu hay đường Nguyễn Huệ, thuộc khu vực phường Lào Cai, thành phố Lào Cai, ít ai biết rằng hàng trăm năm trước, nơi đây từng là một phố chợ ven sông, trên bến dưới thuyền - nơi giao thương sầm uất giữa Việt Nam và Trung Quốc.

5287.jpg
Đoạn đường Nguyễn Huệ dẫn ra Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai là một phần của phố chợ Lão Nhai xưa.

Phố chợ Lão Nhai nằm ở vị trí đặc biệt, nơi ngã ba sông biên giới giữa sông Hồng và sông Nậm Thi. Theo sách “Tên làng xã Việt Nam” viết vào những năm 1810 - 1813, đời Gia Long (nhà Nguyễn), khu đô thị cổ Lão Nhai thuộc trại Bảo Thắng, gọi là “Bảo Thắng quan” gồm toàn bộ phần đất phường Lào Cai ngày nay. Trung tâm khu phố cổ Lão Nhai là đường Nguyễn Huệ, đoạn từ cầu Cốc Lếu đến cửa khẩu. Danh xưng Lào Cai ngày nay có lẽ được gọi chệch từ Lão Nhai mà ra và thành phố Lào Cai cũng đã manh nha hình thành từ phố chợ thuở xa xưa ấy.

111.jpg
Một góc Phố Mới chính là khu Tân Nhai trước đây, nay thuộc phường Lào Cai, thành phố Lào Cai.

Thời nhà Nguyễn, khu đô thị cổ này được mở rộng xuống ven sông Hồng gọi là khu Tân Nhai (Phố Mới) và mở rộng sang bên kia sông Hồng, nơi có nhiều cây gạo với tên gọi khu Cốc Lếu. Đồng thời, bên khu phố cổ Lão Nhai, cạnh sông Nậm Thi có một con phố nhỏ tên gọi Phố Tèo, ngay dưới chân đồi Hỏa Hiệu - nơi ghi dấu công cuộc giữ gìn bờ cõi của vua, tôi nhà Trần.

200.jpg
Phố Tèo xưa (Ảnh: Tư liệu đầu thế kỷ XX).
5265.jpg
5278.jpg
Phố Tèo xưa được đổi tên thành phố Phan Bội Châu.

Từng có kiến giải, Phố Tèo thực chất là con phố nhỏ làm khu ở trọ cho những người phục dịch việc giao thương, mà phần lớn là mã phu đoàn (dân chăn ngựa thồ). Mỗi khi có việc cần thuê ngựa, thuê người bốc vác, những nhà buôn người Hoa thường hay tìm đến đây và gọi tên là "Xiao zhen" - nghĩa là phố nhỏ. Phố Lão Nhai, với những ngôi nhà giản dị và những hàng quán tấp nập, là điểm đến quen thuộc của nhiều thương nhân từ khắp nơi.

Một cách lý giải khác, khi thực dân Pháp đánh chiếm Lào Cai vào năm 1886, họ bắt đầu lập lại trật tự ở khu vực Bảo Thắng quan. Thấy tên "Xiao zhen" khó gọi, người Pháp đã gọi lái thành "Phố Tèo". Từ đó, cái tên Phố Tèo trở nên phổ biến, được người dân trong khu vực sử dụng.

Cũng có ý kiến cho rằng tên Phố Tèo xuất hiện sau khi người Pháp khởi công xây dựng tuyến đường sắt Việt - Điền (Hà Nội - Côn Minh) vào năm 1898. Khi tuyến đường sắt này đi vào hoạt động, sự tan rã của mã phu đoàn đã diễn ra, khiến khu phố dần trở nên vắng vẻ, chỉ còn lèo tèo vài dãy nhà lụp xụp ven sông.

202.jpg
Giao thương của cư dân biên giới Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc) ở khu vực cửa khẩu Lào Cai đầu thế kỷ XX (Ảnh: Tư liệu).
5297.jpg
Lão Nhai cầu nối giao thương nay đã là cửa khẩu quốc tế.

Lão Nhai không chỉ là cầu nối giao thương nổi tiếng, mà còn là một phần của nền văn minh sông Hồng thời kỳ dựng nước. Những hiện vật khảo cổ học tìm thấy trên khu vực thị xã Lào Cai như lưỡi cày đồng, rìu đồng, trống đồng… chứng tỏ rằng nơi đây đã từng có một cộng đồng người cổ đại sinh sống từ trên dưới 3.000 năm trước. Với vị trí thuận lợi nằm ở ngã ba sông, vào đầu công nguyên, Lão Nhai đã sớm hình thành một khu đô thị và nhanh chóng trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa quan trọng ven bờ sông Cối (sông Hồng).

201.jpg
Cầu Hồ Kiều khi mới xây dựng đầu thế kỷ XX (Ảnh: Tư liệu).

Thời Hùng Vương dựng nước, vùng đất Lào Cai thuộc bộ Tân Hưng. Đến thời Âu Lạc, nơi đây thuộc bộ lạc Tây Vu. Khi nước ta giành độc lập với chiến thắng Bạch Đằng năm 938, khu đô thị Lào Cai thuộc Châu Đăng dưới thời Nhà Lý. Qua nhiều triều đại, từ nhà Trần đến nhà Lê và nhà Nguyễn, địa danh này luôn được coi trọng và là một phần quan trọng trong hệ thống hành chính của quốc gia. Đến năm 1907, thực dân Pháp thành lập tỉnh Lào Cai, gồm thị xã Lào Cai và nhiều khu vực lân cận, với tổng diện tích 5.177 km², có 15 dân tộc với 6 vạn dân.

204.jpg
205.jpg
Tường thành cổ Lưu Vĩnh Phúc tại khu vực Đền Mẫu, phường Lào Cai, thành phố Lào Cai.

Sau khi tỉnh Lào Cai được giải phóng khỏi ách Quốc dân Đảng vào tháng 11/1946, chính quyền chia tỉnh, thành 8 đơn vị hành chính. Thị xã Lào Cai gồm ba khu: Lao Cai, Cốc Lếu, Phố Mới. Sau ngày hòa bình lập lại, thị xã Lào Cai được mở rộng và chia thành nhiều khu khác nhau. Qua biến cố lịch sử, địa danh Lão Nhai đã trải qua nhiều lần thay đổi và sáp nhập, nhưng vẫn giữ được những giá trị văn hóa và lịch sử quý báu.

203.jpg
Tuyến đường sắt liên vận quốc tế chạy qua địa phận phường Lào Cai.

Lão Nhai xưa là một phần của thành phố Lào Cai ngày nay, vẫn khẳng định vị trí giao thương nhộn nhịp từ hàng trăm năm trước với nước bạn Trung Quốc. Thành phố Lào Cai - đô thị trung tâm tỉnh lỵ ven biên duy nhất trong cả nước, có cửa khẩu quốc tế và tuyến đường sắt liên vận quốc tế, là cửa ngõ nối các nước ASEAN với vùng Tây Nam rộng lớn của Trung Quốc.

Trong tuyên bố chung giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trong chuyến thăm cấp Nhà nước tới Trung Quốc của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm từ ngày 18 - 20/8/2024, phía Trung Quốc đồng ý cung cấp, hỗ trợ để Việt Nam xây dựng báo cáo nghiên cứu khả thi tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng (1.435 mm). Trong tương lai, khi tuyến được sắt được mở rộng khổ, nâng cao năng lực vận tải, cùng với dự án Cảng Hàng không Sa Pa khởi công xây dựng và đi vào hoạt động sẽ tiếp củng cố rõ nét hơn vị trí cửa ngõ của thành phố Lào Cai.

Phố Tèo giờ đã đổi tên thành phố Phan Bội Châu, nhà cửa mọc lên san sát to đẹp, nhưng trong ký ức của nhiều người dân Lào Cai vẫn lưu giữ hình ảnh một con phố nhỏ ven sông thân thương, với bộn bề khó khăn của những ngày đầu tái lập.

8194.jpg
Thành phố Lào Cai là cửa ngõ quan trọng kết nối các nước ASEAN với vùng Tây Nam rộng lớn của Trung Quốc.

Từ Lão Nhai đến Lào Cai, từ phố nhỏ đến thành phố Lào Cai là hành trình dài với biết bao thăng trầm của lịch sử. Hôm nay, thành phố Lào Cai - nơi con sông Hồng trọn vẹn đôi bờ chảy vào lòng đất Việt đã thực sự to đẹp và hiện đại. Địa giới hành chính cũng mở rộng gấp nhiều lần với 17 xã, phường, lấy sông Hồng làm trục đối xứng đã trở thành trung tâm chính trị, kinh tế của tỉnh. Nhưng dấu ấn của Lão Nhai xưa vẫn còn hiện diện qua những câu chuyện, những di tích lịch sử và giá trị văn hóa bản địa.

5.jpg
Thành phố Lào Cai hôm nay đẹp như dải lụa là sự hình thành, phát triển tiếp nối từ phố chợ Lão Nhai thuở xa xưa (Ảnh: Ngọc Bằng).

Dấu xưa Lão Nhai không chỉ là câu chuyện về một vùng đất, mà còn là câu chuyện về con người, về những giá trị lịch sử và văn hóa đã được gìn giữ qua hàng trăm năm. Lão Nhai, với tất cả những biến động và thăng trầm của lịch sử, vẫn luôn là một phần quan trọng của Lào Cai, nơi lưu giữ ký ức và truyền thống của một vùng đất giàu đẹp, đầy tự hào.

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Khi điện ảnh trở thành bài học lịch sử sống động cho thế hệ trẻ

Khi điện ảnh trở thành bài học lịch sử sống động cho thế hệ trẻ

Trong nỗ lực đổi mới phương pháp giáo dục, nhiều trường học đã tìm đến điện ảnh như một kênh trực quan giúp học sinh tiếp cận lịch sử. Qua hình ảnh, âm thanh và câu chuyện từ quá khứ, các em không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn nuôi dưỡng tình yêu quê hương, ý thức trách nhiệm với Tổ quốc.

Gia đình Haha - Vì một Việt Nam hạnh phúc

Gia đình Haha - Vì một Việt Nam hạnh phúc

Sáng 13/9, UBND xã Bản Liền phối hợp với Trung tâm Truyền thông Tài nguyên và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức chương trình “Du lịch trải nghiệm và hoạt động thiện nguyện trồng tre Lục Trúc, dẻ Trùng Khánh” trong khuôn khổ chương trình thiện nguyện xã hội “Gia đình Haha – Vì một Việt Nam hạnh phúc”.

Luồng sinh khí mới của phim chiến tranh cách mạng

Luồng sinh khí mới của phim chiến tranh cách mạng

Phim đề tài chiến tranh là một phần đặc biệt quan trọng trong di sản điện ảnh cách mạng Việt Nam, đã chứng minh được giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật với thời gian, cũng như những đóng góp tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai bên chiến tuyến, từ đó hàn gắn vết thương chiến tranh, tăng cường hợp tác hữu nghị.

Tìm lại ký ức xưa qua đồ chơi truyền thống

Tìm lại ký ức xưa qua đồ chơi truyền thống

Giá trị truyền thống trong những món đồ chơi Trung thu cổ truyền tưởng chừng bị lãng quên trong thời gian dài, nay bỗng trở lại và được nhiều người đón nhận. Những ngày gần tới Rằm Trung thu, trên khắp phố phường Hà Nội, đặc biệt là tại khu phố cổ, nhiều cửa hàng bắt đầu trưng bày đồ chơi trung thu với sắc màu rực rỡ, đủ loại đồ chơi truyền thống, dệt nên mùa trăng rằm vừa hoài niệm, vừa tươi mới.

Trend book club lan tỏa trong giới trẻ

Trend book club lan tỏa trong giới trẻ

Không chỉ dừng lại ở thói quen đọc sách cá nhân, ngày nay nhiều bạn trẻ tìm đến các book club (câu lạc bộ sách) như một không gian gặp gỡ, chia sẻ và nuôi dưỡng đam mê tri thức. Từ những quán cà phê nhỏ, thư viện cộng đồng đến các nhóm trực tuyến, phong trào sinh hoạt câu lạc bộ sách đang trở thành một xu hướng văn hoá mới, góp phần khơi dậy tinh thần đọc và hình thành cộng đồng gắn kết bằng tri thức.

Xếp hạng 4 di tích quốc gia đặc biệt

Xếp hạng 4 di tích quốc gia đặc biệt

Theo thông tin từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính vừa ký Quyết định số 1959/QĐ-TTg ngày 11/9/2025 về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 18, năm 2025) đối với 4 di tích.

Khai mạc Trại sáng tác Văn học - Nghệ thuật tại xã Võ Lao

Khai mạc Trại sáng tác Văn học - Nghệ thuật tại xã Võ Lao

Chiều 11/9, tại xã Võ Lao, Hội Liên hiệp Văn học - Nghệ thuật tỉnh phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức khai mạc Trại sáng tác văn học - nghệ thuật. Đây là trại sáng tác cấp xã đầu tiên được triển khai theo hình thức phối hợp giữa Hội với cơ sở, sau khi hệ thống tổ chức bộ máy được sắp xếp theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Người “giữ lửa” văn hóa Cao Lan

Người “giữ lửa” văn hóa Cao Lan

Ở tuổi 76, nghệ nhân ưu tú Lạc Tiên Sinh vẫn say mê công việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Cao Lan. Ông được ví như người "giữ lửa" cho làn điệu Sình ca, một loại hình dân ca độc đáo của dân tộc Cao Lan đang có nguy cơ mai một.

Mùa cơm mới ở bản Hà Nhì

Mùa cơm mới ở bản Hà Nhì

Theo phong tục cổ truyền, cứ đến tháng 7, tháng 8 âm lịch hằng năm, đồng bào Hà Nhì ở các thôn, bản vùng cao khu vực huyện Bát Xát cũ lại tổ chức lễ mừng cơm mới. Lễ mừng cơm mới thể hiện sự tri ân của cộng đồng người Hà Nhì đối với đất trời và tổ tiên đã phù hộ cho mùa màng bội thu, cuộc sống Nhân dân thêm no ấm.

fb yt zl tw