Luật sư Bùi Văn Đoàn (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết: Đối với cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình. Để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật, hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật. Thừa kế bao gồm thừa kế theo di chúc và thừa kế theo quy định của pháp luật.
Theo Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 2015: Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Thừa kế theo pháp luật, theo Điều 649 của Bộ luật này là: Thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.
Biển số xe ô tô đưa ra đấu giá là biển số xe ô tô nền màu trắng, chữ và số màu đen, trừ biển số cấp cho xe ô tô của doanh nghiệp quân đội làm kinh tế, xe ô tô của dự án, tổ chức kinh tế liên doanh với nước ngoài, xe ô tô của tổ chức, doanh nghiệp nước ngoài, cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan đại diện lãnh sự, cơ quan đại diện của tổ chức quốc tế và người nước ngoài làm việc trong cơ quan, tổ chức nước ngoài và quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam.
Một trong các nghĩa vụ của người trúng đấu giá biển số xe ô tô được quy định tại điểm c khoản 2 Điều 6 Nghị quyết số 73/2022/QH15 ngày 15/11/2022 của Quốc hội về thí điểm đấu giá biển số xe ô tô là: Không được chuyển nhượng, trao đổi, tặng cho, để thừa kế biển số xe ô tô trúng đấu giá, trừ trường hợp chuyển nhượng, trao đổi, tặng cho, để thừa kế xe ô tô gắn biển số trúng đấu giá.
Người trúng đấu giá có quyền để thừa kế xe ô tô gắn biển số trúng đấu giá theo di chúc hoặc việc thừa kế được thực hiện theo quy định của pháp luật (không bao gồm thừa kế chỉ riêng biển số trúng đấu giá).
Tại khoản 3 của Điều này quy định: Quyền và nghĩa vụ của người nhận chuyển nhượng, trao đổi, được tặng cho, thừa kế xe ô tô gắn biển số trúng đấu giá thực hiện theo quy định của pháp luật về quy trình cấp, thu hồi đăng ký, biển số phương tiện giao thông cơ giới đường bộ. Do đó, đối với người được thừa kế xe ô tô gắn biển số trúng đấu giá phải thực hiện thủ tục đăng ký sang tên đổi chủ.
Người trúng đấu giá phải thực hiện thủ tục đăng ký xe ô tô để gắn biển số trúng đấu giá trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày được cấp văn bản xác nhận biển số xe ô tô trúng đấu giá; trường hợp sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan thì thời hạn này được kéo dài thêm nhưng tối đa không quá 6 tháng.
Sau thời hạn quy định, người trúng đấu giá biển số xe ô tô không thực hiện thủ tục đăng ký xe ô tô để gắn biển số trúng đấu giá thì biển số xe ô tô trúng đấu giá được chuyển vào hệ thống đăng ký, quản lý xe và người trúng đấu giá không được hoàn trả số tiền trúng đấu giá đã nộp.
Theo điểm đ khoản 1 của Điều này: Trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày được cấp văn bản xác nhận biển số xe ô tô trúng đấu giá, nếu người trúng đấu giá chết nhưng chưa thực hiện thủ tục đăng ký xe ô tô để gắn biển số trúng đấu giá thì biển số xe ô tô trúng đấu giá được chuyển vào hệ thống đăng ký, quản lý xe, người thừa kế theo quy định của pháp luật về thừa kế được nhận số tiền người trúng đấu giá đã nộp sau khi trừ các khoản chi phí tổ chức đấu giá.
Bởi vậy, nếu biển số trúng đấu giá chưa được gắn vào xe đã đăng ký trong thời hạn 12 tháng mà người trúng đấu giá chết, người thừa kế không được thừa kế biển số trúng đấu giá, họ được nhận thừa kế số tiền người trúng đấu giá đã nộp sau khi trừ các khoản chi phí tổ chức đấu giá. Biển số xe ô tô trúng đấu giá trong trường hợp này được chuyển vào hệ thống đăng ký, quản lý xe. Việc hoàn tiền trúng đấu giá được quy định cụ thể tại Điều 21 Nghị định số 39/2023/NĐ-CP ngày 26/6/2023 của Chính phủ, đó là:
Trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày có văn bản xác nhận biển số xe ô tô trúng đấu giá hoặc văn bản gia hạn thời hạn đăng ký trong trường hợp sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, người trúng đấu giá chưa đăng ký biển số xe ô tô trúng đấu giá gắn với xe thì Bộ Công an sẽ gửi thông báo cho người trúng đấu giá theo địa chỉ đã đăng ký trong hồ sơ đăng ký đấu giá.
Trường hợp người trúng đấu giá chết thì người thừa kế hợp pháp của người trúng đấu giá được hoàn trả số tiền trúng đấu giá đã nộp (sau khi trừ các khoản chi phí tổ chức đấu giá theo quy định và không được tính lãi suất) theo quy định pháp luật.
Đối chiếu với các quy định như trên, biển số trúng đấu giá không phải là tài sản để thừa kế, việc thừa kế chỉ được thực hiện đối với xe ô tô có gắn biển số trúng đấu giá. Nếu người trúng đấu giá chết nhưng chưa thực hiện thủ tục đăng ký xe ô tô để gắn biển số trúng đấu giá thì người thừa kế được nhận số tiền người trúng đấu giá đã nộp sau khi trừ các khoản chi phí tổ chức đấu giá trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày được cấp văn bản xác nhận biển số xe ô tô trúng đấu giá.
